W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Dodatkowo, korzystanie z naszej witryny oznacza akceptację przez Państwa klauzuli przetwarzania danych osobowych udostępnionych drogą elektroniczną.

W stulecie śmierci Jana Nikodema Jaronia

04.11.2022

W dniu 27 października 2022 r. w Miejskim Domu Kultury w Oleśnie odbyło się XLII Czwartkowe Spotkanie Muzealne poświęcone życiu i twórczości najwybitniejszego liryka górnośląskiego z Ziemi Oleskiej Jana Nikodema Jaronia.

XLII Czwartkowe Spotkanie Muzealne poświęcone były życiu i twórczości Jana Nikodema Jaronia
Na wstępie spotkania sylwetkę Jana Nikodema Jaronia przybliżyła dyrektor Muzeum Regionalnego w Oleśnie Ewa Cichoń
Jan Nikodem Jaroń związany był z Olesnem poprzez swoją rodzinę, której potomkowie mieszkają tutaj do dzisiaj. Jedna z ulic w mieście upamiętnia jego imię, niegdyś patronował także miejscowemu Muzeum Regionalnemu.
Poeta urodził się w Jastrzygowicach, był synem Wiktora i Agnieszki z domu Malecha. Miał liczne rodzeństwo, braci: Roberta, Franciszka, Wiktora, Alojzego, Józefa i trzy siostry: Annę, Zofię oraz Paulinę. Wnuczką Pauliny Jendrsczok była zmarła w tym roku prof. dr hab. Ursula Lehr, psycholog, gerontolog i nauczyciel akademicki, która w latach 1988-1991 pełniła funkcję ministra do spraw młodzieży, rodziny, kobiet i zdrowia w rządzie Helmuta Kohla.
Jaroń pod koniec życia powrócił do Olesna w związku z akcją plebiscytową, w którą bardzo mocno się zaangażował. W domu rodzinnym poety na przedmieściach Olesna działał jeden ze sztabów operacyjnych powstańców, a on sam w czasie III powstania śląskiego walczył na olesko-kluczborskim odcinku frontu północnego.
W związku z przypadającą w tym roku setną rocznicą śmierci Jana Nikodema Jaronia na lokalnym rynku ukazała się publikacja autorstwa Edwarda Przebieracza „Jan Nikodem Jaroń (1881-1922) Próba rekonstrukcji biografii” wydana przez Wydawnictwo Świętego Macieja Apostoła w Lublińcu. Autor publikacji był gościem XLII Czwartkowego Spotkania Muzealnego, podczas którego opowiadał o życiu i twórczości Jana Nikodema Jaronia, poety, dramatopisarza, publicysty, propolskiego działacza plebiscytowego i powstańca śląskiego. 
Natomiast w drugiej części spotkania wystąpił Mirosław Górecki, poeta, kompozytor, autor tekstów, nazywany „śląskim bardem”, który przy gitarowym akompaniamencie zaprezentował własne aranżacje wybranych wierszy Jana Nikodema Jaronia. 
W spotkaniu uczestniczyli krewni poety – były Burmistrz Olesna Jan Dzierżon wraz z małżonką Ireną Dzierżon oraz była dyrektor Oleskiej Biblioteki Publicznej Krystyna Zabawa. Jan Dzierżon jest synem Hildegardy z domu Jaroń, córki Józefa, jednego z braci Jana. Krystyna Zabawa jest wnuczką Pauliny Jendrsczok z domu Jaroń, która była siostrą Jana Nikodema Jaronia.
Ponadto w spotkaniu udział wzięli: naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Oleśnie Renata Płaczek-Zielonka, dyrektor Oleskiej Biblioteki Publicznej Ilona Gnacy, dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Gorzowie Śląskim Katarzyna Midura, prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie Wojciech Łonak, przewodnicząca Rady Seniorów w Oleśnie Maria Mitrenga, mieszkańcy Olesna oraz goście z Warszawy, Kielc i Lublińca: Andrzej Wróblewski – poeta, bajkopisarz, laureat wielu ogólnopolskich nagród literackich, Maria Dziuk – autorka książek o Ziemi Lublinieckiej, Sylwin Bechcicki – prezes Towarzystwa Edyty Stein oddział Lubliniec, Andrzej Musioł – regionalista, historyk, dokumentalista, Joanna Markocka – dokumentalistka.
Październikowe Czwartkowe Spotkanie Muzealne prowadził Edward Przebieracz, wydawca i autor książki o Janie Nikodemie Jaroniu. Na wstępie swojej prelekcji wyjaśnił, skąd jego zainteresowanie Jaroniem. Kilka lat temu uwagę Edwarda Przebieracza przykuł grób Jana Nikodema Jaronia, na którym widnieje napis „Poeta, Powstaniec Śląski”. Znajduje się on na cmentarzu parafialnym parafii świętego Mikołaja w Lublińcu, niedaleko rodzinnych grobów autora książki. To skłoniło Edwarda Przebieracza do poszukiwań materiałów o Jaroniu. Dotarł do biografii Jaronia autorstwa profesora Uniwersytetu Śląskiego Antoniego Gładysza pod tytułem „Jan Nikodem Jaroń” wydanej w 1961 roku. W ocenie prelegenta jest to klasyczna biografia, ale niestety, ze względu na czasy, w których powstawała, pozbawiona jest obiektywizmu i napisana została w sposób stronniczy. Niemal całkowicie, jak podkreślał w czasie spotkania Edward Przebieracz, w biografii i twórczości Jana Nikodema Jaronia pominięty został element religijności rodziny poety i samego Jaronia, który miał zostać kapłanem. W swojej książce Edward Przebieracz odwołuje się także do innych materiałów źródłowych poświęconych Janowi Nikodemowi Jaroniowi.
Podczas swojej prelekcji Edward Przebieracz przywołał kilka ważnym faktów z biografii Jaronia, ale przede wszystkim skupił się na omówieniu twórczości górnośląskiego liryka, powstańca.
W dorobku twórczym Jaronia oprócz poezji znajdują się także dramaty („Wywłaszczenie”, „Wojsko św. Jadwigi”, „Konrad Kędzierzawy”), nowele nazywane przez samego autora obrazkami, opowiadania („Jaskółki”, „Syn górnika”, „Srebrny flet”) oraz listy. Poezje Jana Nikodema Jaronia, jak podkreślał prelegent, to nie tylko utwory patriotyczne. Twórczość Jaronia obejmuje utrzymane w poetyce młodopolskiej wiersze o tematyce przyrodniczej, czy też lirykę miłosną (cykl 20 sonetów „Sezami” dedykowanych Irenie Klonowskiej). Przede wszystkim jednak są to głęboko metafizyczne i ponadczasowe utwory, w których można odnaleźć elementy nawiązujące do motywów biblijnych oraz dostrzec wpływ wielu kierunków filozoficznych i prądów literackich różnych epok, szczególnie romantyzmu. Przykładem tego była zaprezentowana w czasie spotkania szczegółowa analiza jednego z wierszy Jaronia „Nie zmartwychwstaną raz przeżyte chwile”. 
Cytując wybitnego badacza piśmiennictwa śląskiego Wincentego Ogrodzińskiego Edward Przebieracz nazywa Jana Nikodema Jaronia „Konradem poezji górnośląskiej”, a w swojej książce pisze, że „Jaroń podobnie jak Mickiewicz buntował się przeciwko dotychczasowemu porządkowi świata, pragnął zjednoczyć we wspólnym działaniu pokolenie rówieśników. Tworzył więc utwory charakteryzujące się wielką ekspresją, a niekiedy nawet brutalnością oceny rzeczywistości. Mickiewicz o narodach Europy wypowiedział bardzo surowy sąd: "Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy", gdyż marzył o nowej Europie - zjednoczonej, sprawiedliwej, a przede wszystkim wolnej od feudalnego ucisku i politycznej przemocy. Nasz wieszcz narodowy wierzył w siłę poezji, pewien był, że apel skierowany do młodych w "Odzie do młodości" musi wydać owoce w postaci jednolitego współdziałania w imię wyższych celów. Podobnie wierzył mający duszę romantyka Jaroń. Dla pochowanego na lublinieckim cmentarzu parafialnym (parafia św. Mikołaja) poety owym Kantowym Geniuszem piękna był zawsze Śląsk, była zawsze Polska demokratyczna, oparta na jednym całym ludzie”.
Zdaniem Edwarda Przebieracza dorobek twórczy Jaronia wymaga ponownej recepcji, nowego spojrzenia na jego krótkie, ale bardzo aktywne życie. Jak podkreślał prelegent, setna rocznica śmierci wybitnego górnośląskiego poety domaga się przygotowania rzetelnej publikacji na temat biografii i dorobku twórczego Jana Nikodema Jaronia oraz lepszego umiejscowienia poety w historii literatury polskiej. 
Na zakończenie swojej prelekcji Edward Przebieracz dodał, że w Oleśnie i w Lublińcu są ulice noszące imię Jana Nikodema Jaronia, ale na Śląsku nie ma zbyt dużo takich miast. Zdaniem prelegenta Jaroń zasługuje na to, żeby w każdym mieście na Śląsku była ulica jego imieniem, bo przecież całe swoje życie poświęcił temu, aby Śląsk był wolny. Walczył piórem i nadstawiał własną pierś w walce o wolny Śląsk, o wolną Polskę. Bo dla niego to było jednoznaczne - tylko wolny Śląsk w ramach wolnej Polski. I tak się dobrze złożyło – mówił Edward Przebieracz - że Jaroń doczekał tej radosnej chwili – mógł zobaczyć wojska polskie, tę wolność maszerującą w czerwcu 1922 roku przez Lubliniec. Niestety, kilka tygodni później zmarł.
Edward Przebieracz - wydawca, publicysta, poeta, urodził się 18 marca 1962 r. w Kazimierzy Wielkiej na ziemi świętokrzyskiej. Ukończył Studium Filozoficzno-Teologiczne Księży Jezuitów w Krakowie oraz Wydział Teologiczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pracował jako katecheta w szkołach. W latach 1992-2009 redagował periodyk dla dzieci i młodzieży, miesięcznik „Łamigłówek Religijny”. Prowadził w radiu Plus FM audycję dla poetów, szczególnie dla młodych twórców amatorów. Od 2009 roku jest dyrektorem Wydawnictwa Świętego Macieja Apostoła w Lublińcu. Ponadto jest członkiem zespołu redakcyjnego magazynu społeczno-kulturalnego „Ziemia Lubliniecka” oraz miesięcznika parafialnego Parafii Świętego Stanisława Kostki w Lublińcu „U Oblat”. W latach 2015-2018 prowadził Lubliniecki Klub Literacki LOGOS.
Edward Przebieracz należy do poetów Pokolenia JPII. Pisze wiesze, aforyzmy. Wydał kilka tomików własnej poezji, a jego utwory tłumaczone były na język czeski, niemiecki i japoński. Publikuje artykuły w wielu czasopismach, opracował antologie i almanachy głównie poezji religijnej.
Wyróżniony został wieloma międzynarodowymi i ogólnopolskimi nagrodami w konkursach poetyckich. Otrzymał nagrodę Burmistrza Lublińca za działalność w dziedzinie kultury.
Październikowe spotkanie muzealne było okazją do prezentacji książki Edwarda Przebieracza „Jan Nikodem Jaroń (1881-1922)”. Publikacja powstała w oparciu o artykuły, które autor zamieszczał w magazynie „Ziemia Lubliniecka” na przestrzeni wielu lat począwszy od 2014 roku. Stanowi ona próbę rekonstrukcji biografii Jana Nikodema Jaronia oraz zawiera omówienie jego twórczości, w tym także szczegółową interpretację wybranych utworów. 

W tekście wykorzystano fragmenty książki Edwarda Przebieracza „Jan Nikodem Jaroń (1881-1922) Próba rekonstrukcji biografii”.

Zdjęcia (10)

{"register":{"columns":[]}}