Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach

Dokonano porównania znajomości języka odziedziczonego uczniów kończących edukację podstawową na obczyźnie z umiejętnościami nastolatków, dla których jest to język ojczysty nauczany w szkole w Polsce. W przedsięwzięciu wzięło udział 108 uczniów w wieku 13−15 lat ze szkół polskich (przyambasadzkich/ przykonsuladzkich) i polonijnych posługujących się językiem odziedziczonym oraz szkół w Polsce posługujących się językiem ojczystym − z trzech placówek z Polski i siedmiu działających poza granicami Polski. Do badania, przeprowadzonego dwuetapowo (w latach 2021−2022), wykorzystano testy w formie pisemnej wzorowane na jednej z części egzaminu ósmoklasisty przygotowywanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Badanie pozwoliło na udokumentowanie znanej prawdy, że uczniowie szkół polonijnych osiągają niższe wyniki niż ich polscy rówieśnicy i nie poradziliby sobie w polskich szkołach. Autorzy stwierdzają: „Ważne są i mocne strony, i ujawnione przez test braki. Unaocznienie tych ostatnich może przyczynić się do zmian w myśleniu o edukacji polonijnej, niedostateczna kompetencja w języku ojczystym jako drugim to bowiem prosta droga do półjęzyczności, a nawet atrofii zamykającej młodym ludziom drogę do dwujęzyczności”.

E. Lipińska, A. Seretny, M. Banach i in., Język odziedziczony a ojczysty – porównanie kompetencji w zakresie języka polskiego uczniów z Polski i przebywających na emigracji. Raport z projektu badawczego zrealizowanego przez Pracownię Badań Języka i Kultury Polonii (Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego) oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli (Stowarzyszenie Wspólnota Polska), Kraków 2023.