Powiat
Ostrowiecki

*Dyżur z możliwością mediacji – szczegółowe informacje w karcie informacyjnej poradnictwa „Nieodpłatna mediacja”.

*Dyżur z możliwością mediacji – szczegółowe informacje w karcie informacyjnej poradnictwa „Nieodpłatna mediacja”.
 

Nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz mediacja przysługuje każdej osobie, która złoży oświadczanie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej oraz przedsiębiorcom w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej pod warunkiem, że dodatkowo złożą oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku.

UWAGA!
W przypadku porad udzielanych za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość w okresie stanu epidemii nie ma wymogu składania ww. oświadczeń.  

Porady z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji w powiecie ostrowieckim odbywają się wyłącznie po uprzednim umówieniu terminu wizyty od poniedziałku do piątku w godz. 7.30 - 15.30

pod numerem telefonu: 664 990 364

lub adresem e-mail:  pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu

Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenie  nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobom niepełnosprawnym ruchowo i doświadczającym trudności w komunikowaniu się

Osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osobom doświadczającym trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2017 r. poz. 1824), może być udzielania nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie i mediacja także poza punktem np.:

• za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość
• w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej
• w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego
• w miejscu wyposażonym w urządzenia ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się
• w innym miejscu dostoswoanym do potrzeb ww. osób

Zgłoszeń na porady w ww formach można dokonać w następujący sposób:

• telefonicznie (od pon. do pt. w godzinach od 7.30 do 15.30) pod numerem 664 990 364
• e-mailowo: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu

W powyższej sytuacji osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo  odbiera bezpośrednio od interesanta oświadczenie w przedmiocie braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prannej

Osoba, która dokonuje zapisów na porady ustali miejsce i formę udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej  oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i uzgodni dogodny termin porady prawnej dla osoby doświadczającej trudności w komunikowaniu się oraz dla osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową .

Osobom, które doświadczają trudności w komunikowaniu zapewnia się możliwość skorzystania podczas nieodpłatnej porady prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z pomocy tłumacza języka migowego.

Zgłoszeń na porady w ww. formie można dokonać w następujący sposób:

• e-mailowo: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu
• osobiście w Starostwie Powiatowym, ul. Iłżecka 37; 27 - 400 Ostrowiec Świętokrzyski

W powyższej sytuacji osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się, które zgłoszą uzasadnioną potrzebę komunikacji za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego składają staroście, w formie papierowej lub elektronicznej, oświadczenie w przedmiocie braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, wraz ze wskazaniem okoliczności to uzasadniających oraz dostępnych tej osobie środków porozumiewania się na odległość. 

Osoba, która dokonuje zapisów na porady ustali dostępności tłumacza migowego i uzgodni dogodny dla osoby doświadczającej trudności w komunikowaniu się termin porady prawnej przy udziale tłumacza języka migowego.

Po uzyskaniu pomocy prawnej można wyrazić swoją opinię na temat udzielonej porady.

Zgodnie z §5 ust.4 pkt 5 i 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2018 w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego (Dz.U z 2021, poz. 2500) osoby uprawnione mają możliwość przekazywania opinii o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim. Opinie o udzielonej poradzie można przekazać w następujący sposób:

• wypełnienie Karty B (opinia osoby uprawnionej o udzielonej poradzie) bezpośrednio po uzyskaniu pomocy. Po wypełnieniu Karty B należy ją umieścić w oznakowanej nieprzezroczystej urnie, znajdującej się w poczekalni punktu,
• e-mailowo poprzez wysłanie scanu wypełnionej części B karty pomocy na adres: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu  (w temacie wiadomości proszę wpisać „Nieodpłatna Pomoc Prawna – opinia”)

Dodatkowo osoby ze szczególnymi potrzebami, o których mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzeba (Dz. U. Z 2020 r. poz. 1062) mają również możliwość przekazywania Kart B w następujący sposób:

• telefonicznie pod numerem 664 990 364
• listownie, przesyłając opinię na adres: Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Świętokrzyskim, Wydział Organizacyjno - Prawny, ul. Iłżecka 37; 27 - 400 Ostrowiec Świętokrzyski​​​​​​

Informujemy, że w dniu  1 stycznia 2022 roku  w ramach systemu nieodpłatnej pomocy uruchomiony został projekt punktów specjalistycznych, w których odbywają się dyżury specjalistyczne w dedykowanych punktach w całej Polsce. 
Jeżeli potrzebujesz porady specjalisty z jednej ze wskazanych na liście dziedzin, możesz zarejestrować się na wybrany dyżur specjalistyczny - niezależnie od swojego miejsca zamieszkania.
Jeżeli nie możesz skorzystać z porady stacjonarnie – umów się na wizytę zdalną (czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość takich jak telefon lub komunikator internetowy).
W celu umówienia wizyty możesz skorzystać ze strony do zapisów http://np.ms.gov.pl/zapisy, lub odszukaj na stronie internetowej właściwego powiatu numer do zapisów telefonicznych albo odpowiedni adres
e-mail.

Aktualną listę dyżurów specjalistycznych na rok 2022 znajdziesz pod adresem: http://np.ms.gov.pl/aktualnosci/Komunikat,54

Pozasądowe metody rozwiązywania sporów – to sposoby wyjścia z konfliktu, bez przenoszenia tego sporu na drogę sądową. Za zgodą obydwu stron neutralna osoba trzecia (niezależna instytucja) ― np. mediator, koncyliator albo arbiter ― pośredniczy w kontaktach między stronami:

• umożliwia zbliżenie stanowisk stron (np. poprzez mediację),
• proponuje rozwiązanie sporu (np. przez koncyliację),
• rozstrzyga spór między nimi i narzuca rozwiązanie (np. w ramach arbitrażu).

Alternatywne w stosunku do postępowania sądowego sposoby rozwiązywania sporów są zwykle tańsze, szybsze i prostsze. Jest to metoda tańsza, gdyż z reguły nie wiąże się z koniecznością ponoszenia opłat sądowych, wydatków na pełnomocników. Dopiero zatwierdzenie ugody przez Sąd wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty, ale znacznie niższej niż chociażby wpis od pozwu. Rozwiązanie to jest szybsze ze względu na długie terminy rozpatrywania sporów sądowych. Rozwiązywanie sporów w ten sposób jest też prostsze gdyż nie wymaga znajomości procedur sądowych i umiejętności formułowania stanowisk procesowych.

Mediacja to sposób dojścia do porozumienia pomiędzy zwaśnionymi stronami przy pomocy neutralnej osoby trzeciej ― mediatora. Strony samodzielnie wypracowują ugodowe, najkorzystniejsze dla nich rozwiązanie. Wybrany przez nich mediator jedynie ułatwia kontakt i wspiera ich w komunikacji ― nie ustala kto ma rację i nie narzuca własnych rozwiązań. Korzystanie z mediacji jest dobrowolne – do jej podjęcia konieczna jest zgoda obu stron. Rozwiązanie sporu w ten sposób daje zwaśnionym stronom większą satysfakcję. Ostateczne rozstrzygniecie jest bowiem wspólnie wypracowane, a nie odgórnie narzucone przez Sąd.

Nieodpłatna mediacja – jest dostępna zarówno w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej, jak również
w ramach świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Może być prowadzona pomiędzy stronami dążącymi do polubownego rozwiązania sporu. Stroną inicjującą przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji może być wyłącznie osoba uprawniona. Druga strona nie musi być osobą uprawnioną – może to być przedsiębiorca, osoba fizyczna, pracodawca, kontrahent, sąsiad, członek rodziny itp.

Nieodpłatna mediacja obejmuje:

1)poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;

2) przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji;

3) przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej;

4) przeprowadzenie mediacji;

5) udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.

Informujemy, że na stronie internetowej Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach zamieszczony został link do aplikacji „System nieodpłatnej pomocy, wszystko co musisz wiedzieć”.

Pod wskazanym adresem linku uzyskają Państwo informacje, czy dany problem prawny kwalifikuje się do nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego czy też nieodpłatnej mediacji.

Na powyższej stronie znajdą Państwo również wszystkie przydatne informacje takie jak:

• dane kontaktowe służące do zapisów do punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa oraz nieodpłatnej mediacji na terenie województwa świętokrzyskiego,
• wyjaśnienie podstawowych zagadnień dotyczących poradnictwa,
• link do zapisów na poradę.

Pacjentowi przysługuje prawo do dostępu do dokumentacji medycznej, które dotyczy jego stanu zdrowia, jak również do udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Prawo to dotyczy jakiejkolwiek dokumentacji, nie tylko indywidualnej, chociaż prawo wglądu do dokumentacji zbiorczej służy zainteresowanemu wyłącznie co do zapisów na jego temat. Według nauki prawa, prawo dostępu do dokumentacji medycznej jest elementem prawa pacjenta do informacji o stanie zdrowia . To uprawnienie pacjent może wykonywać osobiście albo przez osobę do tego upoważnioną przez pacjenta. Osoba upoważniona ma także prawo wglądu do dokumentacji również po śmierci pacjenta. Dane zawarte w dokumentacji medycznej podlegają ochronie określonej w ustawie z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Prawa Pacjenta (dalej u.p.p.) oraz w innych przepisach, w tym zwłaszcza przepisach regulujących kwestie ochrony danych osobowych.

Zagwarantowanie prawidłowego realizowania prawa pacjenta do dokumentacji medycznej jest bardzo ważne, albowiem brak udostępnienia dokumentacji medycznej przez podmiot ją prowadzący w wielu sytuacjach może uderzać w prawo podmiotowe pacjenta do ochrony zdrowia, a które gwarantuje przepis art. 68 ust. 1 Konstytucji RP. Jeśli pacjent nie ma możliwości by zapoznać się z informacjami co do stanu swojego zdrowia, to tym samym tych informacji nie jest w stanie wykorzystać w toku dalszego procesu leczniczego, co z kolei przekłada się na brak ochrony swojego zdrowia w sposób najwłaściwszy i najbardziej efektywny (tak wyrok WSA w Warszawie z 28.10.2015 r., VII SA/Wa 1565/15, Legalis). Odnosząc się do danych zawartych w dokumentacji medycznej, podkreślić należy iż przypisuje się im szczególny charakter. Dane te leżą w sferze prywatności pacjenta, dlatego też objęte są ochroną prawną stosownie do przepisu art. 47, art. 51 ust. 1 Konstytucji RP.

Podkreślić należy, iż z prawem dostępu pacjenta do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych jest ściśle związane prawo do informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, metodach diagnostycznych i leczniczych, następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia, rokowaniu (art. 9 ust. 1 i 2 u.p.p.), jak również o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich (art. 9 ust. 8 u.p.p.). Ponadto, prawo pacjenta do otrzymania informacji wynika z innych uregulowań prawnych, nakładających obowiązek udzielania pacjentowi informacji (problem szerzej został omówiony w komentarzu do art. 9). Wszystkie te informacje są zapisywane w dokumentacji medycznej, co wynika z aktów wykonawczych . Z wykładni celowościowej przepisu art.23 u.p.p. wynika, że iż pacjentowi przysługuje prawo do informacji w różnej formie. Stąd też, pacjentowi informacje te mogą być przekazywane w formie ustnej, pisemnej, a również w każdej innej formie, tzn. na każdym nośniku który zawiera informację o pacjencie. Zakresem przedmiotowym danych, o których mowa w dokumentacji medycznej, a do której dostęp musi być w sposób bezwzględny zapewniony pacjentowi, objęte są dwie ich kategorie, tj.:
1) dane, które dotyczą stanu zdrowia danego pacjenta, mowa tu m.in. informacjach o postawionych diagnozach, wynikach wykonanych badań czy o dokonanym rozpoznaniu,
2) dane, które dotyczące świadczeń zdrowotnych, udzielonych dotychczas pacjentowi, m.in. dane o wykonanych badaniach, przebytych zabiegach czy o odbytych szczepieniach ochronnych (wyrok WSA w Gliwicach z 26.10.2015 r., IV SA/Gl 749/15, Legalis).

Dokumentacja medyczna może być prowadzona w postaci papierowej lub elektronicznej, stosownie do wyboru podmiotu, który udziela świadczeń zdrowotnych. Od roku 2019 r. pewne rodzaje dokumentacji medycznej, obligatoryjnie muszą być sporządzane jako elektroniczna dokumentacja medyczna (dalej "EDM"). EDM jest szczególnym rodzajem dokumentacji medycznej, mającą postać elektroniczną i mowa tu o dokumentach wytworzonych w postaci elektronicznej, opatrzonych kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo przy użyciu wykorzystania sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Mowa tu o receptach, rodzajach dokumentacji medycznej określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 13a ustawy z dnia 28.04.2011 r. o systemie informacji w ochroni zdrowia, o skierowaniach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 59aa ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Elektroniczną dokumentacją medyczną jest także dokumentacja taka jak:
1) informacja o rozpoznaniu choroby, problemu zdrowotnego lub urazu, wynikach przeprowadzonych badań, przyczynie odmowy przyjęcia do szpitala, udzielonych świadczeniach zdrowotnych oraz ewentualnych zaleceniach – w przypadku odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30 u.p.p.
2) informacja dla lekarza kierującego świadczeniobiorcę do poradni specjalistycznej lub leczenia szpitalnego o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobach medycznych, w tym okresie ich stosowania i sposobie dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 137 ust. 2 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
3) karta informacyjna z leczenia szpitalnego, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30 u.p.p.

Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych przechowuje dokumentację medyczną przez okres 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu, za wyjątkiem:
1) dokumentacji medycznej w przypadku zgonu pacjenta na skutek uszkodzenia ciała lub zatrucia, która jest przechowywana przez okres 30 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpił zgon;
2) dokumentacji medycznej zawierającej dane niezbędne do monitorowania losów krwi i jej składników, która jest przechowywana przez okres 30 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu;
3) zdjęć rentgenowskich przechowywanych poza dokumentacją medyczną pacjenta, które są przechowywane przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wykonano zdjęcie;
4) skierowań na badania lub zleceń lekarza, które są przechowywane przez okres:
a) 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym udzielono świadczenia zdrowotnego będącego przedmiotem skierowania lub zlecenia lekarza,
b) 2 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono skierowanie - w przypadku gdy świadczenie zdrowotne nie zostało udzielone z powodu niezgłoszenia się pacjenta w ustalonym terminie, chyba że pacjent odebrał skierowanie;
5) dokumentacji medycznej dotyczącej dzieci do ukończenia 2. roku życia, która jest przechowywana przez okres 22 lat.
Ponadto, dokumentacja medyczna jest udostępniana:
1) do wglądu, w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, z wyłączeniem medycznych czynności ratunkowych, albo w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, z zapewnieniem pacjentowi lub innym uprawnionym organom lub podmiotom możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć;
2) przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku;
3) przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przypadku gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta;
4) za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej;
5) na informatycznym nośniku danych.
Za udostępnienie dokumentacji medycznej poprzez sporządzenie wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku oraz na informatycznym nośniku danych podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobierać opłatę (art. 27, 28 u.p.p.).

Jak uzyskać nieodpłatną pomoc?
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest
w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Do darmowych świadczeń uprawnione są także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem. Oświadczenia trzeba wypełnić i złożyć prawnikowi lub doradcy obywatelskiemu na początku wizyty.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu. Stosowny numer telefonu można znaleźć też w serwisie https://np.ms.gov.pl, gdzie w większości przypadków da się też dokonać samodzielnej rejestracji drogą elektroniczną na wybrany termin.
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.

Co jakiś czas w Polsce pojawia się w przestrzeni publicznej dyskusja „Czy należy w Polsce liberalizować dostęp do broni palnej, czy raczej go ograniczać?”. Aby sprostać zadaniu podjęcia polemiki w tym zakresie proponuję przyjrzeć się obecnym uregulowaniom prawnym w zakresie dostępu Polaków do broni, w tym broni palnej.

Na dzień dzisiejszy kwestię dostępu obywateli polskich do broni reguluje Ustawa z 21 maja 1999 roku o broni i amunicji (Dz.U. 1999 r. Nr 53 poz. 549, z późn. zm.) /zwana dalej Ustawą/.
Reguluje ona szereg kwestii związanych między innymi z dostępem w Polsce do różnego rodzaju broni, w tym broni palnej.
Polska ustawa o broni i amunicji ma charakter opresyjny, na co wskazuje jej art. 2 mówiący, że: „Poza przypadkami określonymi w ustawie nabywanie, posiadanie oraz zbywanie broni i amunicji jest zabronione.”

Czy tak jest faktycznie, czy też ta deklaracja ustawowa jest pusta?
Przyjrzyjmy się czym jest broń w rozumieniu Ustawy.
Dzieli ona broń na kilka grup i podgrup, a mianowicie:
1. broń palna, w tym:
a. bojowa,
b. myśliwska,
c. sportowa,
d. gazowa,
e. alarmowa,
f. sygnałowa;
2. broń pneumatyczna;
3. miotacze gazu obezwładniającego;
4. narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu i zdrowiu ludzkiemu, w tym:
a. broń białą w postaci:
– ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni (np. laski z ukrytymi ostrzami),
– kastetów i nunczaków,
– pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału (np. laski typu cold steel, ciupagi, maczugi, itp.),
– pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy (tu także zaliczają się tonfy, itp.),
b. broń cięciwową w postaci kusz,
c. przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej (np. paralizatory, itp.).

Jak widać polska Ustawa o broni i amunicji pomija szereg narzędzi do zadawania bólu, a nawet śmierci, jak chociażby miecze, szable, szpady, topory, siekiery, widły (tak jest coś takiego jak widły bojowe), czy chociażby oferowane przez sklepy z bronią kubotany, które w ręku osoby sprawnej fizycznie i znającej podstawy anatomii stają się bronią śmiertelnie niebezpieczną. To powoduje, jej swoistą niespójność, która z pewnością domaga się jej dopracowania i doprecyzowania. Może nie poprzez jej dalsze uszczegóławianie, gdyż inwencja ludzka w zadawaniu śmierci nie zna umiaru, ale raczej przez bardziej ogólną klasyfikację.
Jeśli popatrzeć na dane ze Stanów Zjednoczonych, najbardziej śmiercionośną bronią okazuje się broń palna. Czymże jest więc broń palna w świetle polskiej Ustawy?
Mówi ona precyzyjnie, że „… bronią palną jest każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego…” (art. 7. ust.1.). Tenże art. 7. Ustawy w swoich dalszych ustępach precyzuje co to jest broń palna sygnałowa i alarmowa. Jednak z uwagi na ich specjalistyczne i specyficzne zastosowanie pominę je, gdyż są zbędne dla rozważań o powszechnym dostępie do broni w Polsce.
Drugą co do popularności w Polsce jest broń pneumatyczna, która jest zarówno bronią sportową (w głównej mierze), ale także spełnia w społeczeństwie funkcje rekreacyjne. Ustawa o broni określa broń pneumatyczną jako „… niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z lufy … i przez to zdolne do rażenia celu na odległość, a energia kinetyczna pocisku opuszczającego lufę … przekracza 17 J.”

Skoro znamy już przedmioty, które w świetle prawa są bronią, to warto wskazać kiedy polskie prawo nie wymaga posiadania pozwolenia na broń.
Kwestię tę reguluje art. 11. Ustawy o broni, który mówi że „Pozwolenia na broń nie wymaga się w przypadku:..”
1. gromadzenia broni w zbiorach muzealnych,
2. używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu,
3. używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do celów wzywania pomocy, ratowniczych, poszukiwawczych oraz przez osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych,
4. dysponowania bronią przez przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią i amunicją na podstawie koncesji lub świadczących usługi rusznikarskie,
5. dysponowania bronią przekazaną w celu pozbawienia lub potwierdzenia pozbawienia cech użytkowych (uczynienia jej niezdatnej do użytku),
6. posiadania broni palnej pozbawionej cech użytkowych (kolekcjonerstwo),
7. posiadania przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA,
8. posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego,
9. posiadania broni pneumatycznej,
10. posiadania broni palnej rozdzielnego ładowania, wytworzonej przed rokiem 1885 oraz replik tej broni,
11. posiadania broni palnej alarmowej o kalibrze do 6 mm.
Z punktu widzenie naszych rozważań niezwykle istotne są punkty: 7. – dot. posiadania paralizatorów, 8. – dot. posiadania pojemników z gazem obezwładniającym, 9. – dot. posiadania broni pneumatycznej (tzw. „wiatrówki”) i 10. – dot. posiadania broni palnej rozdzielnego ładowania, wytworzonej przed rokiem 1885 oraz replik tej broni (broń ładowana tzw. „czarnym prochem”).
Posiadanie wszystkich wyżej wskazanych rodzajów broni nie wymaga posiadania pozwolenia na broń.
Wobec powyższego wskazać należy, że każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, który ma ukończone 18 lat, może posiadać:
1. paralizator, rozumiany jako przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA;
2. pojemnik z gazem obezwładniającym,
3. broń pneumatyczną (tzw. „wiatrówkę”),
oraz
4. broń palną rozdzielnego ładowania, wytworzoną przed rokiem 1885 oraz repliki tej broni (broń ładowana tzw. „czarnym prochem”).

Co do broni palnej rozdzielnego ładowania tzw. „czarnym prochem” istotne jest, że nie może to by w żadnym wypadku broń ładowana amunicją scaloną, to jest ładowana pociskiem, w którym łuska ze spłonką, ładunkiem prochowym i nabojem stanowi jedną całość. Może to być wyłącznie broń ładowana w sposób rozdzielny. To jest najpierw spłonka, później porcja „czarnego proch”, następnie przybitka, dopiero teraz kula i na koniec smar.
Wbrew pozorom jest to w pełni sprawna i wartościowa, pod względem „strzeleckim” broń, często wielostrzałowa. Jako przykłady takiej broni można wskazać na dostępne w specjalistycznych sklepach z bronią repliki rewolwerów systemu Samuela Colta lub Eliphaleta Remingtona. Większość dostępnych replik jest sześciostrzałowa. Innym przykładem dostępnej w Polsce broni ładowanej „czarnym prochem” są pistolety dwulufowe systemu Henry’ego Deringera. Jest to broń, z której wprawny strzelec potrafi trafić w bardzo mały cel z odległości 100 m. Jest to czynność trudna nawet przy użyciu współczesnej broni ładowanej pociskami z prochem nitrocelulozowym. Oprócz broni krótkiej dostępna w Polsce jest także broń długa ładowana „czarnym prochem”. Tu można wskazać: karabiny wojskowe – muszkiety oraz karabinki myśliwskie zwane dwururkami lub dubeltówkami.
Skoro znamy już przedmioty, które w świetle prawa są bronią, wiemy dla jakich rodzajów broni palnej nie jest wymagane pozwolenie to zasadnym wydaje się poznanie zasad, na jakich obywatel Rzeczypospolitej Polskiej może otrzymać pozwolenie na posiadanie broni palnej, dla odróżnienia od wskazanej powyżej użyjmy określenia współczesnej broni palnej.
Współczesną broń palną i amunicję do tej broni można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta wojewódzkiego Policji (art. 9. ust. 1. Ustawy).
Ten sam organ jest uprawniony do prowadzenia rejestrów broni palnej pozbawionej cech użytkowych, to jest takiej przeróbki broni palnej, która pozbawia ją cech użytkowych w sposób trwały, tak aby pomimo działania gazów powstających podczas spalania materiału miotającego, nie można z niej wystrzelić jakiegokolwiek pocisku z lufy, a także nie jest w stanie wywołać efektu wizualnego i akustycznego wystrzału. Jak widać z definicji jest to w głównej mierze broń o charakterze pamiątkowym i ewentualnie kolekcjonerskim (art. 9. ust. 2. Ustawy), stąd też nie podlega certyfikacji w formie konieczności posiadania pozwolenia na broń, a jedynie rejestracji przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji.
Miotacze gazu obezwładniającego oraz narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu i zdrowiu ludzkiemu, które wskazano powyżej, a o których mówi art. 4. ust. 1. pkt 3. i 4. Ustawy, w tym: broń biała, kusze i przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego Policji (art. 9. ust. 3. Ustawy).
Broń pneumatyczną można posiadać na podstawie karty rejestracyjnej broni pneumatycznej wydanej przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego Policji (art. 9. ust. 3. Ustawy). Jak więc widać broń pneumatyczna nie podlega certyfikacji w znaczeniu konieczności uzyskania przez posiadacza pozwolenia na posiadanie broni, a jedynie rejestracji przez właściwego komendanta powiatowego Policji.
Wiemy już kto wydaje pozwolenie na broń i jakiego rodzaju, ten sam podmiot prowadzi rejestry broni, podlegającej wyłącznie rejestracji. Skupmy się zatem na kwestii komu i po co wydaje się w Polsce pozwolenie na posiadanie broni.
Art. 10. Ustawy w swoim ust. 1. wskazuje „Właściwy organ Policji wydaje pozwolenie na broń, jeżeli wnioskodawca nie stanowi zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego oraz przedstawi ważną przyczynę posiadania broni.”
Art. 10. Ustawy w ust. 2. precyzuje 8 celów wydawania pozwolenia na broń katalogując je jako służące:
1. ochronie osobistej,
2. ochronie osób i mienia,
3. łowiectwu,
4. uprawianiu sportu,
5. rekonstrukcjom historycznym,
6. kolekcjonerstwu,
7. gromadzeniu pamiątek,
8. szkoleniu.
Jednak używając sformułowania „w szczególności” ustawodawca nie zamknął tego katalogu i może on by przez organ wydający pozwolenie na broń dowolnie rozszerzony.
Najwięcej kontrowersji wzbudza określenie „ważnej przyczyny”, jako podstawy wystąpienia z wnioskiem o wydanie pozwolenia na broń. Ustawodawca w art. 10 ust. 3. Ustawy wskazał niektóre z przykładów tejże „ważnej przyczyny” pozostawiając jednak ten katalog otwarty używając stwierdzenia „w szczególności”.
Polska Ustawa jako przykłady ważnej przyczyny wskazuje:
1. stałe, realne i ponadprzeciętne zagrożenie życia, zdrowia lub mienia – dla pozwolenia na broń do celów ochrony osobistej, a także osób i mienia,
2. posiadanie uprawnień do wykonywania polowania, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów – dla pozwolenia na broń do celów łowieckich,
3. udokumentowane członkostwo w stowarzyszeniu o charakterze strzeleckim, posiadanie kwalifikacji sportowych, oraz licencji właściwego polskiego związku sportowego – dla pozwolenia na broń do celów sportowych,
4. udokumentowane członkostwo w stowarzyszeniu, którego statutowym celem jest organizowanie rekonstrukcji historycznych oraz zaświadczenie potwierdzające czynny udział w działalności statutowej – dla pozwolenia na broń do celów rekonstrukcji historycznych,
5. udokumentowane członkostwo w stowarzyszeniu o charakterze kolekcjonerskim – dla pozwolenia na broń do celów kolekcjonerskich,
6. udokumentowane nabycie broni w drodze spadku, darowizny lub wyróżnienia – dla pozwolenia na broń do celów pamiątkowych,
7. posiadanie uprawnień, określonych w odrębnych przepisach do prowadzenia szkoleń o charakterze strzeleckim oraz udokumentowane zarejestrowanie działalności gospodarczej w zakresie szkoleń strzeleckich – dla pozwolenia na broń do celów szkoleniowych.
Ustawa uzależnia także rodzaj posiadanej broni od celu jakiemu ma on służyć, i tak dla celu:
1. ochrony osobistej:
a. broń palna: bojowa, gazowa, alarmowa w postaci pistoletów lub rewolwerów centralnego zapłonu o kalibrach od 6 mm do 12 mm,
b. przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie przekraczającej 10 mA,
c. miotacze gazu obezwładniającego;
2. ochrony osób i mienia:
a. takie same, jak do celów ochrony osobistej, a dodatkowo,
b. pistolety sygnałowe,
c. pistolety maszynowe o kalibrze od 6 mm do 12 mm,
d. strzelby powtarzalne o kalibrze wagomiarowym 12,
e. karabinki samoczynne o kalibrze od 5,45 mm do 7,62 mm;
3. łowieckiego – uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 23 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania polowania i znakowania tusz (Dz.U. 2005 r. Nr 61 poz. 548, z późn. zm.):
a. myśliwska broń palna długa centralnego zapłonu, o lufach gwintowanych lub gładkich, z wyłączeniem broni czarnoprochowej, pistoletów i rewolwerów, z której po maksymalnym załadowaniu można oddać najwyżej sześć pojedynczych strzałów, z tym że do magazynka broni samopowtarzalnej można załadować jednorazowo najwyżej dwa naboje (§ 3. ust. 1. w/w. Rozporządzenia),
b. używana do polowania broń myśliwska o lufach gwintowanych musi posiadać kaliber minimum 5,6 mm i być przeznaczona do strzelania amunicją charakteryzującą się energią pocisku nie mniejszą niż 1000 J w odległości 100 m od wylotu lufy (§ 3. ust. 2. w/w. Rozporządzenia),
c. przy polowaniach na zwierzynę grubą, z wyłączeniem łosi i jeleni byków, dozwolone jest także użycie broni gładkolufowej oraz myśliwskich naboi kulowych, a także użycie broni myśliwskiej o lufach gwintowanych przeznaczonej do strzelania amunicją myśliwską charakteryzującą się energią pocisku nie mniejszą niż 1000 J w odległości 100 m od wylotu lufy, oraz naboi myśliwskich z pociskami półpłaszczowymi
Przedmiotowe Rozporządzenie bardzo szczegółowo wskazuje rodzaje broni palnej używanej do polowań z wyszczególnieniem, jakiego rodzaju broni palnej można używać przy polowaniach na poszczególne rodzaje zwierząt. Jednak z uwagi na szczegółowość tej materii, zainteresowani powinni sięgnąć do § 3. wskazanego Rozporządzenia.
4. sportowego – broń palna:
a. bocznego zapłonu z lufami gwintowanymi, o kalibrze do 6 mm,
b. centralnego zapłonu z lufami gwintowanymi, o kalibrze do 12 mm,
c. gładkolufowa,
d. przystosowana do strzelania wyłącznie przy pomocy prochu czarnego (dymnego);
5. szkoleniowego – wszystkie wymienione powyżej;
6. rekonstrukcji historycznych – broń alarmowa albo inna broń palna, konstrukcyjnie przeznaczona do strzelania wyłącznie amunicją ślepą, w tym broń samoczynna;
7. kolekcjonerskiego lub pamiątkowego – wszystkie wymienione powyżej.
Zgodnie z przepisami prawa polskiego, nie można uzyskać pozwolenia na broń szczególnie niebezpieczną w postaci:
1. samoczynnej broni palnej, zdolnej do rażenia celów na odległość – pod tym pojęciem należy rozumieć różnego rodzaju karabinki o kalibrze od 5,45 mm do 7,62 mm i pistolety maszynowe o kalibrze od 6 mm do 12 mm, (vide: prawomocny Wyrok WSA w Warszawie z 25 września 2018 r. /II OSK 21/18/),
2. broni palnej wytworzonej lub przerobionej w sposób pozwalający na zatajenie jej przeznaczenia, a także broni imitującej inne przedmioty,
3. broni palnej wyposażonej w tłumik huku lub przystosowanej do strzelania z użyciem tłumika huku, z wyłączeniem pozwolenia na broń do celów łowieckich, która musi zostać użyta do wykonania odstrzału sanitarnego,
4. broni palnej, której nie można wykryć przy pomocy urządzeń przeznaczonych do kontroli osób i bagażu. (art. 10. ust. 5. Ustawy)
Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zabronione jest także posiadanie amunicji szczególnie niebezpiecznej w postaci:
1. amunicji z pociskami wypełnionymi materiałami wybuchowymi, zapalającymi albo innymi substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu oraz pocisków do takiej amunicji,
2. amunicji z pociskami pełnopłaszczowymi zawierającymi rdzeń wykonany z materiału twardszego niż stop ołowiu,
3. amunicji z pociskami podkalibrowymi, z płaszczem lub elementem wiodącym wykonanym z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem amunicji przeznaczonej do strzelania z broni gładkolufowej,
4. amunicji wytworzonej niefabrycznie, w tym także takiej, do której wytworzenia wykorzystywane są fabrycznie nowe elementy amunicji, z wyłączeniem amunicji wytwarzanej na własny użytek przez osoby posiadające pozwolenie na broń myśliwską, sportową lub kolekcjonerską (art. 10. Ust. 6. Ustawy).
Wydając pozwolenie na broń właściwy organ Policji może:
1. ograniczyć lub wykluczyć możliwość jej noszenia, co potwierdza się w legitymacji posiadacza broni (art. 10. ust. 7 Ustawy),
2. wyrazić zgodę na noszenie broni posiadanej do celów kolekcjonerskich lub pamiątkowych (art. 10. ust. 7. Ustawy), których noszenie na podstawie wskazanego przepisu jest zabronione z mocy Ustawy,
Pamiętać należy, że jako noszenie broni Ustawa definiuje „każdy sposób przemieszczania załadowanej broni przez osobę posiadającą broń” (art. 10. Ust. 7).
Zgodnie z prawem polskim „Pozwolenie na broń wydawane jest w drodze decyzji administracyjnej, w której określa się cel, w jakim zostało wydane oraz rodzaj i liczbę egzemplarzy broni.” (art. 12. ust. 1. Ustawy).
Kiedy mamy już w ręce pozwolenie na broń można przystąpić do jej zakupu, którego można dokona w specjalistycznym sklepie stacjonarnym, jak również za pomocą środków porozumiewania się na odległość, np. internet (art. 12a. Ustawy).
Kiedy już kupimy wymarzony karabin, pistolet lub rewolwer, etc. musimy go zarejestrować w ciągu pięciu dni od dnia nabycia u właściwego komendanta Policji.
Obowiązek rejestracji nabytej broni nie dotyczy:
1. gromadzonej w zbiorach muzealnych,
2. pozostającej w dyspozycji przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią i amunicją na podstawie koncesji, o ile jest to związane bezpośrednio z prowadzoną działalnością,
3. pozostającej w dyspozycji przedsiębiorców świadczących usługi rusznikarskie, o ile jest to związane bezpośrednio z prowadzoną działalnością,
4. przekazanej w celu pozbawienia jej cech użytkowych,
5. przekazanej w celu potwierdzenia pozbawienia jej cech użytkowych,
6. w postaci przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA,
7. w postaci ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego,
8. palnej rozdzielnego ładowania, wytworzonej przed rokiem 1885 oraz replik tej broni (dotyczy broni na tzw. „czarny proch”),
9. palnej alarmowej o kalibrze do 6 mm.
Powyższe reguluje art. 13. ust. 1. Ustawy.
W świetle tego przepisu obowiązek rejestracyjny broni dotyczy wyłącznie:
1. broni używanej w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu,
2. broni palnej sygnałowej i alarmowej używanej do celów wzywania pomocy, ratowniczych i poszukiwawczych,
3. brani palnej sygnałowej używanej przez osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych, jeżeli wymaga ona takiej sygnalizacji (coraz rzadsze z uwagi na wypieranie takich sposobów przez elektroniczne systemy sygnałowe),
4. broni palnej pozbawionej cech użytkowych,
5. broni pneumatycznej.
Warto zauważyć, że wielu nabywców broni pneumatycznej w celach rekreacyjnych (np. różnego rodzaju „wiatrówek”) nie dokonuje wymaganej rejestracji. Celowym wydaje się zmiana tego przepisu i nałożenie obowiązku rejestracyjnego na sprzedawcę broni, a nie nabywcę, poprawiłoby to skuteczność tego przepisu. Na chwilę pisania tej informacji ilość broni pneumatycznej będącej w rzeczywistym posiadaniu obywateli polskich pozostaje liczbą czarną.
Rejestracji broni nie może dokonać:
1. dla broni palnej pozbawionej cech użytkowych – osoba nie mająca ukończonych 18 lat,
2. dla broni pneumatycznej:
a. osoba nie mająca ukończonych 18 lat,
b. wykazująca:
– zaburzenia psychiczne lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej,
– istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
– uzależniona od alkoholu lub substancji psychoaktywnych,
– potrzebne jest stosowne zaświadczenie wydane przez upoważnionego do ich wydawania lekarza i psychologa,
c. skazana prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu – przy składaniu wniosku o rejestrację wnioskodawca musi przedłożyć informację z Krajowego Rejestru Karnego.
W przypadku odmowy rejestracji zgłoszonej broni Policja może za pokwitowaniem przyjąć tę broń do depozytu. W przypadku przejęcia broni do depozytu, koszty związane z deponowaniem broni ponosi osoba zgłaszająca broń do rejestracji (art. 13. ust. 9. Ustawy).
Pomimo zapisu „może… przyjąć… broń do depozytu” najczęściej norma ta przybiera formę dokonaną – „przyjmuje… broń do depozytu”.
Jeśli znamy już zasady rejestracji broni pneumatycznej, które są najsurowsze ze wszystkich zasad rejestracji broni – sprawdźmy jakie są zasady otrzymania pozwolenia na broń.
Zgodnie z art. 15. omawianej Ustawy, pozwolenia na broń nie wydaje się osobom:
1. niemającym ukończonych 21 lat – z wyjątkiem wydania pozwolenia na broń na wniosek szkoły, organizacji sportowej, Polskiego Związku Łowieckiego, stowarzyszenia obronnego, jednakże tylko na broń służącą do celów sportowych lub łowieckich,
2. z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 685), lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej,
3. wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
4. uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych,
5. nieposiadającym miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
6. stanowiącym zagrożenie dla siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego, w tym:
a. skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
b. skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za nieumyślne przestępstwo:
– przeciwko życiu i zdrowiu,
– przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia.
W związku z wyżej wskazanymi ograniczeniami, skonstatować można że ktoś musi ocenić stan zdrowia wnioskodawcy ubiegającego się o wydanie pozwolenia na broń.
Co zatem wchodzi w zakres badania i kto może je przeprowadzić?
Takie badanie lekarskie osoby ubiegającej się obejmuje ogólną ocenę stanu zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem układu nerwowego, stanu psychicznego, stanu narządu wzroku, słuchu i równowagi oraz sprawności układu ruchu. Przeprowadzone jest ono przez upoważnionego lekarza. Lekarz przeprowadzający to badanie kieruje osobę ubiegającą się na badania psychiatryczne i okulistyczne, a jeżeli uzna to za niezbędne także na inne badania specjalistyczne lub pomocnicze.
Badanie psychologiczne osoby ubiegającej się obejmuje w szczególności określenie poziomu rozwoju intelektualnego i opis cech osobowości, z uwzględnieniem funkcjonowania w trudnych sytuacjach, a także określenie poziomu dojrzałości społecznej tej osoby. Przeprowadzone jest ono przez upoważnionego psychologa. Zakres badania psychologicznego może zostać rozszerzony, jeżeli psycholog przeprowadzający to badanie uzna to za niezbędne do prawidłowego określenia sprawności psychologicznej osoby ubiegającej się o wydanie pozwolenia na broń.
Wykazy lekarzy upoważnionych i psychologów upoważnionych prowadzi komendant wojewódzki Policji.
Badania lekarskie i psychologiczne osoby ubiegającej się o wydanie pozwolenia na broń prowadzi są prowadzone na koszt osoby ubiegającej się o wydanie tego pozwolenia.
Zgodnie z art. 15e. ust. 2. Ustawy maksymalna opłata za badanie lekarskie lub maksymalna opłata za badanie psychologiczne wynoszą odpowiednio 15% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku kalendarzowym poprzedzającym przeprowadzenie badania, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, 252 i 568).
W 2022 roku koszt takiego badania wyniesie 848,60 zł za 1 badanie (5657,30 x 15% = 848,595 zł), tym samym łączny koszt w 2022 roku badania lekarskiego i psychologicznego wyniesie 1 697,20 zł (848,60 zł x 2 badania = 1 697,20 zł).
Zanim jednak udamy się na badanie warto sprawdzić, czy nie występuje u nas jeden ze stanów chorobowych wykluczających uzyskanie pozwolenia na broń. Wykaz tych stanów chorobowych zamieszczony jest w Załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2005 r. w sprawie wykazu stanów chorobowych i zaburzeń funkcjonowania psychologicznego wykluczających możliwość wydania pozwolenia na broń i rejestracji broni (Dz.U. z 2006 r. Nr 2, poz. 14). Według powyższego załącznika nie można wydać pozwolenia na broń osobie wykazującej:
1. organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi,
2. zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych, z wyłączeniem palenia tytoniu,
3. schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe,
4. zaburzenia nastroju (afektywne),
5. zaburzenia nerwicowe lękowe, obsesyjno-kompulsyjne, dysocjacyjne, pod postacią somatyczną,
6. przewlekająca się reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne,
7. przewlekłe zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi z wyłączeniem dysfunkcji seksualnych niespowodowanych zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną,
8. zaburzenia osobowości,
9. zaburzenia nawyków i popędów,
10. zaburzenia preferencji seksualnych (transwestytyzm fetyszystyczny, ekshibicjonizm, oglądactwo, pedofilia, sadomasochizm);
11. upośledzenie umysłowe,
12. całościowe zaburzenia rozwojowe,
13. zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.
Obowiązek udokumentowania spełnienia powyższych warunków, w szczególności braku występowania wskazanych w pkt 2 – 4 spoczywa na osobie, która składa wniosek o wydanie pozwolenia na broń. Stosowne orzeczenia wydają upoważnieni lekarze i psycholodzy. Przedkładane razem z wnioskiem orzeczenie lekarskie lub psychologiczne nie może być wydane wcześniej niż na 3 miesiące przed dniem złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia na broń.
Osoba posiadająca już ważne pozwolenie na broń musi raz na pięć lat przedstawić właściwemu organowi Policji stosowne orzeczenia lekarskie i psychologiczne informująca, że przesłanki wskazane przy ubieganiu się o wydanie pozwolenia na broń nie uległy zmianie.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 15h. Ustawy, od orzeczenia lekarskiego lub psychologicznego przysługuje nam odwołanie, które wnosi się na piśmie w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia, za pośrednictwem lekarza lub psychologa, który wydał orzeczenie, do jednego z podmiotów odwoławczych, którymi są:
1. wojewódzkie ośrodki medycyny pracy, a w przypadku gdy odwołanie dotyczy orzeczenia lekarskiego wydanego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy – instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy,
2. jednostki służby medycyny pracy podmiotów leczniczych utworzonych i wyznaczonych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
3. podmioty lecznicze utworzone i wyznaczone przez Ministra Obrony Narodowej.
W przypadku złożenia stosownego odwołania o decyzji lekarza lub psychologa przekazuje on je wraz z dokumentacją badań do podmiotu odwoławczego w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. Badanie w trybie odwołania przeprowadza się w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania, a jego koszty ponosi odwołujący się od decyzji. Pamiętać trzeba, że orzeczenie lekarskie lub psychologiczne wydane w trybie odwołania jest ostateczne.
To jeszcze nie koniec formalności związanych z ubieganiem się o pozwolenie na broń, gdyż zgodnie z art. 16. ust. 1 Ustawy „Osoba, która występuje z podaniem o wydanie pozwolenia na broń, jest obowiązana zdać egzamin przed komisją powołaną przez właściwy organ Policji ze znajomości przepisów dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią.” Wskazany egzamin jest odpłatny i składa się z dwóch części:
1. pierwsza – teoretyczna, dotycząca znajomości przepisów w zakresie zgodnego z prawem posiadania i używania danej broni, i obejmuje sprawdzenie znajomości przepisów:
a. ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji oraz przepisów wydanych na jej podstawie,
b. ustawy z dnia 16 kwietnia 1969 r. Kodeks karny dotyczących przestępstw związanych z bronią,
i przeprowadza się ją w formie testu, składającego się z 10 pytań.
Warunkiem zdania teoretycznej części egzaminu jest udzielenie przez zdającego prawidłowej odpowiedzi na wszystkie pytania.
(Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie egzaminu ze znajomości przepisów dotyczących posiadania broni oraz umiejętności posługiwania się bronią – Dz.U. z 2017 r. poz. 1756),
2. druga – praktyczna, dotycząca umiejętności posługiwania się tą bronią, którą przeprowadza się na strzelnicy i obejmuje sprawdzenie przestrzegania szczegółowych zasad zachowania bezpieczeństwa na strzelnicy, umiejętności prawidłowego rozkładania i składania, ładowania i rozładowywania danej broni, postępowania z bronią niesprawną w stopniu uniemożliwiającym dalsze strzelanie, określenia części broni oraz przeprowadzenie sprawdzianu strzeleckiego z użycia danego rodzaju broni.
UWAGI:
1. W przypadku nie zaliczenia części teoretycznej, wnioskodawca nie jest dopuszczany do części praktycznej.
2. W przypadku nie zaliczenia części praktycznej, możliwe jest przystąpienie do egzaminu poprawkowego.
3. Sprawdzianu strzeleckiego nie przeprowadza się w przypadku broni sygnałowej.
Egzamin jest odpłatny, a stawki odpłatności za egzaminy są zróżnicowane i uzależnione od celu, w jakim ma być wydane pozwolenie na broń, i tak dla pozwolenia na broń wydawanego w celu:
1. ochrony osobistej – 500 zł,
2. sportowym – 800 zł,
3. kolekcjonerskim – 1 150 zł,
4. pamiątkowym – 550 zł,
5. szkoleniowym – 1 000 zł (UWAGA: szkoleniowy dla nauczycieli realizujących w szkołach lub szkołach wyższych zajęcia z przysposobienia obronnego wynosi 100 zł),
6. innym – 600 zł.
Jak widać z powyższego samo wydanie pozwolenia na broń będzie w 2022 roku kosztowało nie mniej niż 2 197,20 zł. Do tego dochodzi zakup broni, której ceny zaczynają się od 2 000 zł. Legalne posiadanie w Polsce broni palnej wiąże się więc z wydatkowaniem kwoty nie mniejszej niż 4 200 zł.
Wyboista droga do uzyskania pozwolenia na broń za nami i wreszcie posiadamy upragnioną tzw. „czerwoną książeczkę” (pozwolenie na broń).
Trudno się jednak nią powszechnie chwalić, albowiem:
1. właściwy organ Policji może w pozwoleniu na broń ograniczyć lub wykluczyć możliwość jej noszenia (art. 10. ust. 7. Ustawy), które rozumiane jest jako każdy sposób przemieszczania załadowanej broni przez osobę posiadającą broń (art. 10. ust. 9. Ustawy),
2. zabronione jest noszenie broni posiadanej na podstawie pozwolenia do celów kolekcjonerskich lub pamiątkowych bez zgody właściwego organu Policji (art. 10. ust. 8. Ustawy).
Należy mieć pamiętać, że raz otrzymanego pozwolenia na broń lub karty rejestracyjnej broni nie wolno nam utracić poprzez jej zgubienie lub kradzież.
Pozwolenie na broń może zostać cofnięte, jak również karta rejestracyjna broni może zostać przez właściwy organ Policji unieważniona.
Zdarza się to wówczas, gdy osoba posiadająca już pozwolenie na broń naruszyła:
1. warunki określone w pozwoleniu na broń, w zakresie zawartego w pozwoleniu na broń ograniczeniu lub zabronieniu jej noszenia (art. 17. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 10 ust. 7 Ustawy),
2. obowiązek rejestracji broni w ciągu 5 dni od dnia nabycia – dotyczy broni: używanej w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu; sygnałowej i alarmowej używanej do celów wzywania pomocy, ratowniczych, poszukiwawczych oraz przez osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych, jeżeli wymaga ona takiej sygnalizacji; pozbawionej cech użytkowych i pneumatycznej, (art. 17. ust. 1. pkt 2) w zw. z art. 13. ust. 1 w zw. z art. 11. Ustawy),
3. obowiązek zawiadomienia o utracie broni niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili stwierdzenia utraty broni (art. 17. ust. 1. pkt 3) w zw. z art. 25. Ustawy),
4. zakaz przemieszczania się z rozładowaną bronią albo nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego (art. 17. ust. 1. pkt 4) Ustawy),
5. zasady przechowywania oraz ewidencjonowania broni i amunicji oraz ich noszenia w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych lub osób trzecich (art. 17. ust. 1. pkt 5) w zw. z art. 32. Ustawy).
Również w przypadku naruszenia wskazanych powyżej obowiązków rejestracyjnych broni lub przemieszczania się z bronią w stanie ograniczonej poczytalności, osobom posiadającym zarejestrowaną broń pneumatyczną unieważnia się kartę rejestracyjną broni (art. 17. ust. 1. pkt 2) Ustawy).
Natomiast wobec osób posiadających pozwolenie na broń w przypadku przemieszczania się z bronią (nawet rozładowaną) w stanie ograniczonej poczytalności – po spożyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego – właściwy organ Policji obligatoryjnie cofa wydane już pozwolenie na broń (art. 17. ust. 3. Ustawy).
Cofnięcie uprawnień (pozwolenia na broń) następuje także w przypadku, gdy osoba posiadająca pozwolenie na broń nie przedstawi – raz na 5 lat – orzeczenia lekarskiego i psychologicznego, stwierdzającego, że:
1. nie mają zaburzeń psychicznych lub znacznie ograniczających sprawność psychofizyczną,
2. nie wykazują istotnych zaburzeń funkcjonowania psychologicznego,
3. wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych,
i potwierdzające, że mogą dysponować bronią, wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem tego terminu (art. 17. ust. 4. w zw. z art. 15. ust. 3. w zw. z art. 15. ust. 1. pkt 2) – 4) Ustawy).
Dodatkowo właściwy organ Policji jest na mocy Ustawy zobligowany do cofnięcia już wydanego pozwolenia na broń w przypadku naruszenia przez osobę posiadającą pozwolenie:
1. warunków określonych w pozwoleniu na broń dotyczących możliwości jej noszenia (art. 18. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 10 ust. 7. Ustawy),
2. należy do kręgu osób które:
a. posiadających zaburzenia psychiczne lub znacznie ograniczających sprawność psychofizyczną,
b. wykazują istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
c. wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych
(art. 18. ust. 1. pkt 2) w zw. z art. 15. ust. 1. pkt 2) – 4) Ustawy),
3. naruszyła obowiązek zawiadomienia o utracie broni niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili stwierdzenia utraty broni (art. 18. ust. 1. pkt 3) w zw. z art. 25. Ustawy),
4. przemieszcza się z rozładowaną bronią albo nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego (art. 18. ust. 1. pkt 4) Ustawy).
Także karta rejestracyjna broni pneumatycznej musi być obligatoryjnie cofnięta przez właściwy organ Policji w przypadku stwierdzenia, że osoba posiadająca taką broń należy do osób które:
1. posiadają zaburzenia psychiczne lub znacznie ograniczające sprawność psychofizyczną,
2. wykazują istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
3. wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych
(art. 18. ust. 3. W zw. z art. 18. Ust. 1. pkt 2) – 4) w zw. z art. 15. ust. 1. pkt 2) – 4) Ustawy),
Oprócz wyżej wskazanych obligatoryjnych przypadków cofnięcia pozwolenia na broń, istnieją także fakultatywne przesłanki utraty tego uprawnienia.
Zgodnie z art. 18. ust. 5. Ustawy do przesłanek tych należą naruszenia przez osobę posiadającą pozwolenie na broń:
1. obowiązku rejestracji broni w ciągu 5 dni od dnia jej nabycia (art. 18. ust. 5. pkt 1) w zw. z art. 13. ust. 1. Ustawy),
2. obowiązku poddania się raz na 5 lat badaniom lekarskim i psychologicznym i przedstawienia orzeczeń lekarskiego i psychologicznego, stwierdzające że dana osoba należy do osób które:
a. posiadają zaburzenia psychiczne lub znacznie ograniczające sprawność psychofizyczną,
b. wykazują istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
c. wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych
i potwierdzające, że mogą dysponować bronią, wydane przez lekarza upoważnionego i psychologa upoważnionego, wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem tego terminu (art. 18. ust. 5. pkt 2) w zw. z art. 15. ust. 3.–5. Ustawy),
3. obowiązku zawiadomienia właściwego organu Policji o zmianie miejsca stałego pobytu pisemnie, w terminie 14 dni od dnia zmiany miejsca stałego pobytu, organ Policji właściwy ze względu na nowe miejsce stałego pobytu (art. 18. ust. 5. pkt 3) w zw. z art. 26. Ustawy),
4. zasad przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych (art. 18. ust. 5. pkt 4) w zw. z art. 32. Ustawy),
5. wymogu uzyskania zgody właściwego organu Policji na wywóz broni i amunicji za granicę (art. 18. ust. 5. pkt 5) w zw. z art. 38. Ustawy),
6. zasady używania broni palnej oraz innej broni zdolnej do rażenia celów na odległość wyłącznie w celach szkoleniowych i sportowych tylko na strzelnicach (art. 18. ust. 5. pkt 6) w zw. z art. 45. Ustawy),
7. zakazu użyczania broni osobie nieupoważnionej (art. 18. ust. 5. pkt 7) Ustawy).
Osobie posiadającej kartę rejestracyjną broni pneumatycznej można unieważnić wydaną kartę w przypadkach wskazanych powyżej w pkt 2. – 6. (art. 18. ust. 7. Ustawy).
W przypadku odebrania pozwolenia na broń lub karty rejestracji broni, osoba której to dotyczy, zobowiązana jest w terminie 7 dni od dnia otrzymania ostatecznej decyzji o cofnięciu pozwolenia na broń lub unieważnienia karty, do zwrotu dokumentów potwierdzających legalność posiadania broni i amunicji do właściwego organu Policji (art. 18. ust. 8. Ustawy).
Posiadana broń i amunicja oraz dokumenty, w świetle Ustawy może być odebrana przez Policję w przypadku ujawnienia, że osoba której wydano:
1. pozwolenie na broń:
a. nie przestrzega warunków określonych w pozwoleniu na broń dotyczących możliwości jej noszenia (art. 19. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 10 ust. 7. Ustawy),
b. należy do osób które:
– posiadają zaburzenia psychiczne lub znacznie ograniczające sprawność psychofizyczną,
– wykazują istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
– wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych,
(art. 19. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 2) Ustawy),
c. przemieszcza się z rozładowaną bronią albo nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego (art. 19. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 4) Ustawy),
d. naruszyła:
– obowiązek rejestracji broni w ciągu 5 dni od dnia jej nabycia,
– obowiązek poddania się raz na 5 lat badaniom lekarskim i psychologicznym i przedstawienia orzeczeń lekarskiego i psychologicznego, stwierdzające że dana osoba może dysponować bronią, wydane przez lekarza upoważnionego i psychologa upoważnionego, wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem tego terminu,
– obowiązek zawiadomienia właściwego organu Policji o zmianie miejsca stałego pobytu pisemnie, w terminie 14 dni od dnia zmiany miejsca stałego pobytu, organ Policji właściwy ze względu na nowe miejsce stałego pobytu,
– zasadę przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych,
– wymóg uzyskania zgody właściwego organu Policji na wywóz broni i amunicji za granicę,
– zasadę używania broni palnej oraz innej broni zdolnej do rażenia celów na odległość wyłącznie w celach szkoleniowych i sportowych tylko na strzelnicach,
– zakaz użyczania broni osobie nieupoważnionej
(art. 19. ust. 1. pkt 1) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 4) Ustawy).
2. kartę rejestracyjną broni pneumatycznej:
a. należy do osób które:
– posiadają zaburzenia psychiczne lub znacznie ograniczające sprawność psychofizyczną,
– wykazują istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego,
– wykazują uzależnienie od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych,
(art. 19. ust. 1. pkt 2) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 2) Ustawy),
b. przemieszcza się z rozładowaną bronią albo nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego (art. 19. ust. 1. pkt 2) w zw. z art. 18. ust. 1. pkt 4) Ustawy),
c. naruszyła obowiązek poddania się raz na 5 lat badaniom lekarskim i psychologicznym i przedstawienia orzeczeń lekarskiego i psychologicznego, stwierdzające że dana osoba może dysponować bronią, wydane przez lekarza upoważnionego i psychologa upoważnionego, wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem tego terminu (art. 19. ust. 1. pkt 2) w zw. z art. 18. ust. 5. pkt pkt 2) – 6) Ustawy)
– a zwłoka zagrażałaby bezpieczeństwu publicznemu (art. 19. ust. 1. Ustawy).
Decyzja w sprawie cofnięcia pozwolenia na broń, a także unieważnienie karty rejestracyjnej broni następuje w drodze decyzji administracyjnej (art. 20. Ustawy).
Jeśli cofnięto nam pozwolenie na broń lub unieważniono kartę rejestracyjną broni, to w świetle Ustawy zobowiązani jesteśmy do niezwłocznego zbycia broni i amunicji (art. 22. ust. 1. Ustawy).
Zbycia broni możemy dokonać za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do obrotu bronią lub sprzedając ją osobie posiadającej pozwolenie na ten sam rodzaj broni (art. 22. ust. 2. w zw. z art. 21. ust. 1. Ustawy).
Jednak jeżeli posiada ona dla nas wartość emocjonalną i nie chcemy się jej pozbywać, a równocześnie pozostać prawym obywatelem, to czyniąc zadość Ustawie, w miejsce sprzedaży broni możemy oddać ją specjaliście celem pozbawienia jej cech użytkowych (art. 22. ust. 1a. Ustawy).
Jeśli natomiast nie uda nam się jej sprzedać w ciągu 30 dni, a nie chcemy pozbawiać broni jej cech użytkowych, to po 30 dniach zmuszeni jesteśmy oddać ją do depozytu Policji (art. 22. ust. 3. Ustawy).
Posiadając pozwolenie na broń, trzeba także pamiętać, że w przypadku jej utraty jesteśmy zobowiązani niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili stwierdzenia utraty broni, do zawiadomienia o tym Policji (art. 25. Ustawy).
W przypadku zmiany miejsca stałego pobytu, osoba posiadająca pozwolenie na broń lub posiadająca broń podlegającą rejestracji, która nie wymaga pozwolenia na broń, jest zobowiązana w razie zmiany miejsca stałego pobytu, do zawiadomienia o tym fakcie pisemnie, w terminie 14 dni od dnia zmiany miejsca stałego pobytu, organ Policji właściwy ze względu na nowe miejsce stałego pobytu (art. 26. Ustawy).
Dodatkowe obowiązki nałożone na posiadacza broni zostały wskazane w art. 32. Ustawy, który w ust. 1. mówi, że „Broń i amunicję należy przechowywać i nosić w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych.” To znaczy jaki?
Tu z pomocą przychodzi nam Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz.U. z 2014 r. poz. 1224.), które szczegółowo wskazuje warunki techniczne i sposoby przechowywania broni palnej i amunicji, również przechowywanej w celach kolekcjonerskich i pamiątkowych.
Zgodnie z przywołanym powyżej Rozporządzeniem broń palną przeznaczoną do ochrony osobistej nosi się w sposób jak najmniej widoczny, w kaburze przylegającej do ciała (§ 8. ust. 2. Rozporządzenia).
Natomiast broń palną nieprzeznaczoną do ochrony osobistej, o ile jest to możliwe, ze względu na jej ilość i wielkość, nosi się w sposób jak najmniej widoczny (§ 8. ust. 3. Rozporządzenia).
Broń palna przeznaczona do celów łowieckich w obwodach łowieckich powinna w czasie polowania być przenoszona w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz. U. z 1995 r. poz. 147, z późn. 713, z późn. zm.).
Posiadając broń palną należy mieć cały czas na uwadze przepisy karne Ustawy mające na celu dyscyplinowanie posiadaczy tej broni.
I tak:
1. porzucenie broni palnej lub amunicji, przez jej posiadacza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 50. Ustawy),
2. posiadanie bez wymaganej rejestracji broni pneumatycznej albo zbywanie osobie nieuprawnionej broni pneumatycznej albo miotacza gazu obezwładniającego lub narzędzia albo urządzenia, którego używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu, podlega karze aresztu albo grzywny (art. 51. ust. 1. Ustawy),
3. karze aresztu albo grzywny podlega także ten, kto:
a. nie dopełnia obowiązku rejestracji broni albo obowiązku zdania broni i amunicji do depozytu,
b. nie dopełnia obowiązku zawiadomienia Policji o utracie lub zbyciu innej osobie broni i amunicji do tej broni,
c. posiadając pozwolenie na broń lub posiadając broń podlegającą rejestracji, która nie wymaga pozwolenia na broń, nie dopełnia obowiązku pisemnego zawiadomienia właściwego organu Policji o zmianie miejsca stałego pobytu w terminie 14 dni od dnia zmiany miejsca stałego pobytu,
d. nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowych albo środka zastępczego,
e. przywozi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej broń lub amunicję bez wymaganego zaświadczenia właściwego konsula Rzeczypospolitej Polskiej lub nie dopełnia obowiązku pisemnego zgłoszenia przywozu broni lub amunicji przy przekraczaniu granicy,
f. wywozi za granicę, do państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej, broń lub amunicję bez zgody właściwego organu Policji lub zaświadczenia zastępującego pozwolenie na broń oraz uprawniającego do wywozu broni,
g. przywozi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo wywozi z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do państwa członkowskiego Unii Europejskiej broń palną lub amunicję, bez zgody przewozowej lub uprzedniej zgody przewozowej,
h. przywozi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa członkowskiego Unii Europejskiej inną broń niż broń palna, bez wymaganego zaświadczenia właściwego konsula Rzeczypospolitej Polskiej,
i. wywozi z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do państwa członkowskiego Unii Europejskiej inną broń niż broń palna bez zgody właściwego organu Policji,
j. narusza zakaz przesyłania broni lub amunicji za pośrednictwem podmiotów
innych niż operatorzy świadczący usługi pocztowe,
k. przechowuje oraz nosi broń i amunicję w sposób umożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych,
l. przewozi broń lub amunicję środkami transportu publicznego, nie spełniając warunku prawidłowego zabezpieczenia broni i amunicji,
m. przewozi broń i amunicję w kabinie pasażerskiego statku powietrznego, nie będąc osobą do tego upoważnioną na podstawie odrębnych przepisów,
n. nosi broń, naruszając ograniczenie lub wykluczenie możliwości jej noszenia określone przez właściwy organ Policji w pozwoleniu na broń, albo nosi broń, naruszając zakaz jej noszenia wprowadzony przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
o. używa w celach szkoleniowych lub sportowych broni zdolnej do rażenia celów na odległość poza strzelnicami,
p. narusza przepisy regulaminu określającego zasady zachowania bezpieczeństwa na strzelnicy,
q. nie dopełnił obowiązku zwrotu legitymacji osoby dopuszczonej do posiadania broni, legitymacji posiadacza broni, karty rejestracyjnej broni lub Europejskiej karty broni palnej,
r. nie przekazuje komendantowi wojewódzkiemu Policji właściwemu ze względu na miejsce polowania, imprezy sportowej lub rekonstrukcji historycznej pisemnej informacji o planowanej dacie i miejscu polowania, imprezy sportowej lub rekonstrukcji historycznej z udziałem cudzoziemców oraz przybliżonej liczbie uczestników biorących w nich udział
(art. 51. ust. 2. Ustawy).
Karze grzywny podlega także ten, kto posiada broń palną, nie mając przy sobie:
1. legitymacji posiadacza broni lub Europejskiej karty broni palnej albo innego dokumentu upoważniającego do posiadania broni,
2. legitymacji osoby dopuszczonej do posiadania broni i świadectwa broni
(art. 51. ust. 3. Ustawy).
W przypadku popełnienia tych wykroczeń Sąd może orzec dodatkowo przepadek broni i amunicji, chociażby przedmioty te nie stanowiły własności sprawcy (art. 51. Ust. 4. Ustawy).
Jak widać z powyższego posiadanie w Polsce broni palnej wiąże się z wieloma obostrzeniami, co powoduje że na do końca 2020 roku (ostatnie upublicznione przez Policję dane) wydano w Polsce 234 916 pozwoleń na broń, a we władaniu osób posiadających pozwolenie na broń pozostawało 587 853 szt. broni palnej.
Najwięcej wydano pozwoleń na broń w celach łowieckich – 130 448 pozwoleń (347 284 szt. broni). Na drugiej pozycji plasują się pozwolenia na broń w celach sportowych – 39 205 pozwoleń (102 588 szt. broni). Trzecią pozycję zajmują dopiero pozwolenia na broń w celu ochrony osobistej – 32 184 pozwolenia (36 689 szt. broni).
Najwięcej posiadanej w Polsce broni wiąże się z szeroko rozumianą rekreacją i sportem. Niecałe 14 % pozwoleń na broń dotyczących ochrony osobistej może świadczyć o tym, że w Polsce występuje jeden z najniższych w Europie wskaźnik przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, a większość Polek i Polaków czuje się bezpieczna.

Jak uzyskać nieodpłatną pomoc?
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest
w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Do darmowych świadczeń uprawnione są także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem. Oświadczenia trzeba wypełnić i złożyć prawnikowi lub doradcy obywatelskiemu na początku wizyty.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu. Stosowny numer telefonu można znaleźć też w serwisie https://np.ms.gov.pl, gdzie w większości przypadków da się też dokonać samodzielnej rejestracji drogą elektroniczną na wybrany termin.
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.

Jedną z formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce jest prowadzenie tzw. jednoosobowej działalności gospodarczej, a zatem jako osoba fizyczna, która prowadzi działalność gospodarczą pod określoną firmą, a co ujęte jest w rejestrze CEIDG (tj. Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej). W przypadku prowadzenia tzw. jednoosobowej działalności gospodarczej, jednym z obowiązków jest niewątpliwie oprowadzanie właściwych podatków, tj. chociażby podatku od towarów i usług (podatek VAT), a także podatku dochodowego od osób fizycznych oraz oczywiście i pozostałych, stosownych podatków, zależnie od rodzaju podjętej działalności gospodarczej.

Niewątpliwie jednak najistotniejszym podatkiem jest podatek dochodowy od osób fizycznych (podatek PIT), a jego wysokość w przeważającej części zależna jest od wyboru jego formy (tj. formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych).

W tym miejscu niewątpliwie trzeba także zauważyć, iż formy te zmieniły się w zw. z wejściem w życie od dnia 01 stycznia 2022 r. tzw. Polskiego Ładu, a zatem obszernej nowelizacji wielu ustaw podatkowych.
Otóż, pierwszą z dopuszczalnych obecnie form opodatkowania przychodów jest opodatkowanie na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej, która została uregulowana w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Forma ta jest podstawową formą opodatkowania, co oznacza, że gdy podatnik nie wybierze innej formy, dochody osiągane przez niego z pozarolniczej działalności gospodarczej, będą podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tj. po zsumowaniu z dochodami z innych źródeł i z uwzględnieniem 17% stawki odnoszonej do podstawy obliczenia stanowiącej nieco pomniejszoną (m.in. o składki na ubezpieczenie społeczne) sumę dochodów, czyli sumę różnic między przychodem a kosztami jego uzyskania. Jednak, gdy suma dochodów przekroczy 120 000 zł, wówczas nadwyżka ponad tę kwotę będzie opodatkowana według 32% stawki, a gdy suma ta nie przekroczy 30 000 zł nie będzie podlegała opodatkowaniu wcale.

Alternatywą dla powyższej formy opodatkowania jest tzw. podatek liniowy, tj. stawka podatkowa, która zawsze będzie wynosić 19%, a która odnosić się będzie tylko i wyłącznie do dochodu uzyskiwanego z pozarolniczej działalności gospodarczej. Co istotne, podatek taki nie podlega zsumowaniu z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych.
Powyższe oznacza więc, iż taka forma opodatkowania jest opłacalna dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą pod określoną firmą, które to osoby w 2022 r. osiągnął dochód na poziomie wyższym niż 135 090,00 zł. Zasadność skorzystania z takiego rozwiązania wynika nie tylko z faktu podwyższenia drugiego progu podatkowego z 85 528,00 zł do 120 000,00 zł, ale również ze zmian związanych z wymierzaniem składki zdrowotnej.

Ostatnią – na chwilę obecną – dopuszczalną formą opodatkowania, którą mogą wybrać osoby fizyczne prowadzące tzw. jednoosobowe działalności gospodarcze jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, który z kolei uregulowano w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Przy wyborze takiej formy opodatkowania istotnym jest fakt, iż podstawę opodatkowania stanowi przychód, w zw. z tym nie ma możliwości obniżenia go o koszty jego uzyskania – jest to bez wątpienia opłacalna forma opodatkowania w przypadku wystąpienia sytuacji, w której koszty nie są duże w odniesieniu do uzyskanego przychodu.
W tym miejscu należy jednak pamiętać, iż nie wszystkie osoby prowadzące tzw. jednoosobowe działalności gospodarcze mogą skorzystać z formy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, albowiem, m.in. z opodatkowania w tej formie nie mogą skorzystać przedsiębiorcy uzyskujący przychody z prowadzenia aptek, kupna i sprzedaży wartości dewizowych oraz handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych – a co wynika bezpośrednio z treści poszczególnych przepisów zawartych w w/w akcie prawnym. Dodatkowo, co również istotne, stawka „ryczałtu” jest zmienna, albowiem jest zależna od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej i może wynosić odpowiednio: 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 15% albo 17%.

Wreszcie, tytułem jedynie zasygnalizowania, warto także wspomnieć, że formą opodatkowania, której od początku 2022 r. nie mogą już wybrać prowadzący tzw. jednoosobową działalność gospodarczą, jest karta podatkowa, co nie oznacza, iż z takiej formy opodatkowania nie korzystają dalej przedsiębiorcy, którzy skorzystali z tej możliwości przed 01.2022 r.
Otóż, karta podatkowa charakteryzuje się tym, iż nie wymaga prowadzenia ksiąg rachunkowych, a podatnicy opłacają stałą kwotę podatku, która nie uwzględnia osiągniętych przychodów, a jedynie rodzaj i wielkość prowadzonej działalności. Z karty podatkowej (zgodnie z art 23 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym) mogą skorzystać osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Podatnik, który rozlicza się na podstawie karty podatkowej nie może jednak prowadzić równocześnie innej pozarolniczej działalności gospodarczej, ani korzystać z usług osób, których nie zatrudnia na podstawie umowy o pracę (nie dotyczy usług specjalistycznych), a także jego małżonek nie może prowadzić działalności w tym samym zakresie.
Niezależnie od powyższego, podkreślić należy również, iż karta podatkowa dotyczyć może tylko wyłącznie określonych rodzajów działalności , m.in.: działalności usługowej lub wytwórczo – usługowej, w zakresie handlu detalicznego żywnością i artykułami nieżywnościowymi, usług transportowych, rozrywkowych, edukacyjnych, itd. (dokładny wykaz znajduje się w w/w akcie prawnym).

Podsumowując, wybór formy opodatkowania przychodów w zw. z prowadzeniem tzw. jednoosobowej działalności gospodarczej powinien być uzależniony od ich wysokości, a przede wszystkim, od wysokości kosztów ich uzyskania, a także rodzaju działalności, przy czym należy mieć również na uwadze, iż tego wyboru należy dokonać w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został uzyskany pierwszy w roku podatkowym przychód, lub do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy przychód uzyskano w grudniu roku podatkowego.

Jak uzyskać nieodpłatną pomoc?
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest
w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Do darmowych świadczeń uprawnione są także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem. Oświadczenia trzeba wypełnić i złożyć prawnikowi lub doradcy obywatelskiemu na początku wizyty.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu. Stosowny numer telefonu można znaleźć też w serwisie https://np.ms.gov.pl, gdzie w większości przypadków da się też dokonać samodzielnej rejestracji drogą elektroniczną na wybrany termin.
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.

Zgodnie z ustawą z dnia z dnia 13 września 1996 r., o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a konkretnie art. 5 ust. 1 ppkt. 4 - Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taki chodnik uznaje się wydzieloną część drogi publicznej służącą dla ruchu pieszego położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości; właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych.

Chodnik to wydzielona część drogi publicznej służąca dla ruchu pieszego, przylegająca bezpośrednio do granicy nieruchomości. Zgodnie z prawem budowlanym za bezpieczny dla użytkowników stan chodników, odpowiada właściciel lub zarządca nieruchomości. Powyższe ustawodawstwo przesądziło, iż za czystość chodników położonych wzdłuż prywatnych nieruchomości odpowiada właściciel lub zarządca działki i to na jego "barkach" spoczywa dbanie o to, by chodnik znajdował się we właściwym stanie. Szczególne znaczenie czystość chodnika ma w okresie jesienno-zimowym, kiedy należy się liczyć z faktem jego oblodzenia, czy też zaśnieżenia, które może doprowadzić osobę korzystającą z chodnika np. do upadku, co może rodzić odpowiedzialność właściciela lub zarządcy nieruchomości, nie tylko na gruncie kodeksu cywilnego, ale i też kodeksu wykroczeń.

I tak zgodnie z art. 415 kodeksu cywilnego osoba poszkodowana w wyniku np. nieszczęśliwego upadku, który przydarzył się na chodniku przy posesji, gdzie przechodziła, może żądać od jej właściciela odszkodowania na zasadach ogólnych, ponieważ jak wynika z powołanego wyżej art. "kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia." Tak więc właściciel nieruchomości przy której przebiega chodnik w przypadku wystąpienia zdarzenia w postaci kontuzji spowodowanej złym stanem chodnika musi liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawcza. Oczywiście istnieje z tego tytułu możliwość zabezpieczenie się przed tego typu odpowiedzialnością odszkodowawczą, poprzez zawarcie polisy ubezpieczonej z wybranym ubezpieczycielem świadczącym tego typu usługi.
Ponadto na gruncie kodeksu wykroczeń, a konkretnie art. 117, jeżeli właściciel lub zarządca nieruchomości, mając obowiązek utrzymania czystości i porządku w obrębie nieruchomości, (w tym przypadku, to też dotyczy chodnika) nie wykonuje swoich obowiązków, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany.

Jak uzyskać nieodpłatną pomoc?
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest
w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Do darmowych świadczeń uprawnione są także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem. Oświadczenia trzeba wypełnić i złożyć prawnikowi lub doradcy obywatelskiemu na początku wizyty.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu. Stosowny numer telefonu można znaleźć też w serwisie https://np.ms.gov.pl, gdzie w większości przypadków da się też dokonać samodzielnej rejestracji drogą elektroniczną na wybrany termin.
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.

„Zięć nie rodzina” – regularnie żartują klienci kancelarii dowiadując się, że planowana przez nich darowizna nieruchomości nie będzie korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Wszakże popularne zwolnienie przewidziane w art. 4a ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn znajdzie zastosowanie w razie darowizny na rzecz małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, ale już nie na rzecz zięcia, synowej i teściów. Takie rozwiązanie może rodzić zdziwienie, ale z drugiej strony obowiązuje ono od 2007 r., co oznacza, że we wcześniejszym okresie nie mogły na nie liczyć również te osoby, które dzisiaj korzystają z tego zwolnienia. Warto dodać, że podatek od spadków i darowizn nie został wymyślony w ostatnich dziesięcioleciach, lecz już od czasów starożytnych państwo domagało się wysokich danin publicznych w razie nieodpłatnego wzbogacenia się tytułem dziedziczenia czy darowizny.

Obowiązująca w Polsce ustawa o podatku od spadków i darowizn obciąża tym podatkiem nie tylko spadkobierców i obdarowanych, ale również wzbogaconych tytułem zapisu testamentowego, polecenia darczyńcy lub spadkodawcy, zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności. Zgodnie z art. 1 ust. 2 wspomnianej ustawy podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci. Zakres opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest więc dużo szerszy niż wynika to z jego nazwy.

Ustawodawca zdaje sobie sprawę, że rozporządzenia majątkiem między członkami rodziny są naturalnym zjawiskiem społecznym o olbrzymim znaczeniu gospodarczym, dlatego nie tylko łagodniej traktuje rozporządzenia majątkiem między osobami bliskimi niż między osobami, których nie łączy więź rodzinna, ale jak wskazuje przykład powyższego całkowitego zwolnienia od podatku preferuje wręcz rozporządzenia majątkiem między najbliższymi krewnymi. Jednak im dalsze pokrewieństwo lub powinowactwo obciążenie podatkiem od spadków i darowizn wzrasta, ostatecznie przekraczając poziom 20 % wartości wzbogacenia (zob. art. 15 ust. 1 ustawy).

Zgodnie z art. 14 ustawy wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca, przy czym jak już powiedziano zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Ustawa wyróżni trzy grupy podatkowe. Do I grupy zalicza małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Do II grupy zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Natomiast III grupa obejmuje innych nabywców.

Jak widać wspomniane na wstępie całkowite zwolnienie od podatku, przewidziane w art. 4a ustawy, nie obejmuje całej I grupy podatkowej. Można więc zrozumieć przywołane komentarze klientów kancelarii.

W typowej, nieskomplikowanej sytuacji, chcąc ustalić wysokość podatku od spadków i darowizn należnego od nabywcy zaliczonego do danej grupy w pierwszej kolejności należy ustalić tzw. „czystą wartość” wzbogacenia, którą zgodnie z art. 7 ust. 1 zd. 1 ustawy stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów, ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Kolejne przepisy ustawy szczegółowo określają, jakie jeszcze wartości należy odliczyć od tzw. „czystej wartości” wzbogacenia. Przykładowo zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy do długów i ciężarów zalicza się również koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku, koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie, oraz koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.

Ustaliwszy tzw. „czystą wartość” wzbogacenia powinniśmy następnie sprawdzić kwotę wolną od podatku, która zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy wynosi 9637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej, 7276 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej, 4902 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Wspomina tzw. „czysta wartość” wzbogacenia to w rozumieniu ustawy podstawa opodatkowania. Zgodnie natomiast z art. 15 ust. 1 ustawy podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skal przewidzianych w tym przepisie. Nie dotyczy to nabycia własności w drodze zasiedzenia, ponieważ w świetle art. 15 ust. 2 ustawy takie nabycie podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania, a przewidziane w art. 9 ust. 1 kwoty wolne od podatku nie mają w tym wypadku zastosowania.

Ustawodawca preferuje ponadto nieodpłatne wzbogacenia służące zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych podatników. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. Przy czym nie dotyczy to nabycia dowolnym tytułem podlegającym opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, ale wyłącznie w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczana do I grupy. W przypadku nabywców zaliczanych do II grupy ulga dotyczy już tylko nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego. Jeżeli natomiast nabywcą jest osoba z III grupy, może on skorzystać z omawianej ulgi w razie nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, o ile sprawował opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.

Wymaga podkreślenia, że zgodnie z art. 5 ustawy owiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Ustawa przewiduje też różnorakie inne zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, z których część również stanowi wyraz preferowania przez ustawodawcę zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy zwalnia się od podatku nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia warunki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2-5 oraz spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię własności tego lokalu na nabywcę.

Z kolei zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 zwalnia się od podatku nabycie własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne pod warunkiem spełnienia szczegółowo wymienionych w tym przepisie warunków, a zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 12 ustawy zwolnieniem objęte jest również nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia.

Podatnicy podatku są obowiązani złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru (art. 17a ust. 1 zd. 1). Nie dotyczy to jednak przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika (art. 17a ust. 2). Przy czym płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego darowizny, umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie, umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności oraz umowy nieodpłatnego ustanowienia użytkowania – są notariusze (art. 18 ust. 1).

Oznacza to, że notariusz nie rozliczy podatku od spadków i darowizn od nabycia m.in. spadku. I to nawet wtedy, gdy ustalenie praw do spadku następuje w kancelarii notarialnej w drodze sporządzonego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Wynika to stąd, że postanowienia sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku i akty poświadczenia dziedziczenia co do zasady nie wskazują jakichkolwiek składników majątkowych wchodzących w skład spadku, a jedynie przysługujące poszczególnym spadkobiercom udziały w całej masie spadkowej – obejmującej prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Te ostatnie, jak już powiedziano, zmniejszają tzw. „czystą wartość” wzbogacenia, a więc zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Należy powtórzyć i podkreślić, że to nie notariusz (tym bardziej sąd spadku) rozlicza podatek od spadku. Mało tego, zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz art. 4a ust. 1a ustawy warunkiem skorzystania przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę ze wspomnianego na wstępie całkowitego zwolnienia od podatku jest zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania przez notariusza w Rejestrze Spadkowym sporządzonego aktu poświadczenia dziedziczenia.

W pozostałych przypadkach (w których podatku nie rozlicza płatnik) zgodnie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy warunkiem skorzystania ze zwolnienia z art. 4a ustawy jest zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, określonego w art. 6 ustawy. Dalsze przepisy ustawy przewidują jednak wyjątki od tej zasady.

Częstym błędem w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne – a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę wolną od podatku przewidzianą dla I grupy podatników – jest pomijanie przez osoby wymienione w art. 4a ust. 1, zamierzające skorzystać z przewidzianego w tym przepisie całkowitego zwolnienia od podatku, że warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest udokumentowanie otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym, co w szczególności uniemożliwia skorzystanie z tego zwolnienia przez obdarowanych gotówką, a nie np. w drodze przekazu czy przelewu środków pieniężnych.

Powyższe uwagi, chociaż dotyczą tylko najbardziej typowych sytuacji, w których pojawia się opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn, potwierdzają, że nie jest to prosta materia. W szczególności nie wystarczy być bliskim krewnym osoby, dzięki której uzyskuje się nieodpłatne wzbogacenie, aby móc skorzystać z przewidzianych prawem zwolnień i ulg podatkowych. Nawet bowiem najbliższe pokrewieństwo nie zwalnia od konieczności złożenia deklaracji podatkowej – jeżeli podatku nie rozlicza notariusz – i dopełnienia szeregu związanych z tym obowiązków, w szczególności dochowania przewidzianych w ustawie terminów i przedłożenia we właściwym urzędzie skarbowym odpowiednich dokumentów. W razie wątpliwości nie należy zatem improwizować, lecz skonsultować je np. na infolinii Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) albo z prawnikiem świadczącym nieodpłatną pomoc prawną.

Obrona konieczna jest najczęściej występującą w praktyce prawa karnego instytucją uchylającą odpowiedzialność karną czynu, który może wypełniać ustawowe znamiona przestępstwa. Mimo iż należy ona do podstawowych uprawnień przysługujących człowiekowi, to stosowanie jej w praktyce wywołuje wciąż ciągłe dyskusje i liczne kontrowersje. Przedmiotem żywego zainteresowania społecznego jest przede wszystkim zakres oraz sposób działań obronnych. O dynamiczności tej problematyki świadczy chociażby nawet ogromna liczba orzeczeń sądowych. Kwestia oceny zachowań uczestników zdarzeń (czynności sprawczych), w których może zaistnieć działanie w obronie koniecznej, przysparza wiele trudności niemal na każdym etapie postępowania organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości. Każda sprawa jest bowiem odmienna, wymaga szczegółowej indywidualnej analizy okoliczności zdarzenia. Niewątpliwe zasady stosowania przedmiotowej instytucji podlegają ciągłym zmianom, które są wynikiem doświadczeń i ewolucji poglądów.

Pojęcie i istota obrony koniecznej
Polski „Kodeks karny” stawia obronę konieczną na czołowym miejscu wśród okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną, tzw. kontratypy. Przez „kontratyp” należy rozumieć typową sytuację wyłączającą bezprawność kryminalną. Podczas gdy typ czynu zabronionego tworzy bezprawność kryminalną, to w tych wypadkach, gdy jest ona określona zbyt szeroko, kontratyp tę bezprawność uchyla. Czyn popełniony w warunkach kontratypu od początku jest pozbawiony cech bezprawności kryminalnej. Cechą charakterystyczną kontratypu jest kolizja dóbr. Powoływanie się na kontratypy jest niezbędne wówczas, gdy
w sytuacji kolizji dóbr jedno z nich musi zostać poświęcone, a działanie w ramach kontratypu realizuje znamiona czynu zabronionego.

Zgodnie z art. 25§1 k.k. „Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem”. Zatem czyn podjęty w ramach obrony koniecznej nie jest przestępstwem, chociaż formalnie może wypełniać ustawowe znamiona czynu zabronionego, np. uszkodzenie ciała napastnika. Dla uznania dopuszczalności zastosowania omawianej instytucji w konkretnym stanie faktycznym, niezbędne jest łączne występowanie pięciu elementów; istnienie zamachu; bezpośredniość zamachu; bezprawność zamachu; zagrożenie zamachem jakiegokolwiek dobra chronionego prawem; współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu.

Zamach oznacza takie zachowanie się człowieka, które stwarza niebezpieczeństwo dla dobra chronionego prawem, np. kradzież czy rozbój. Może on również polegać na zaniechaniu naruszającym lub zagrażającym dobru prawnemu, co uzasadnia podjęcie działań obronnych. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego także agresja słowna zmierzająca do wywołania zmiany w świecie zewnętrznym określana jest mianem zamachu. Z powyższego wynika, iż omawiane pojęcie należy rozumieć szeroko. Nie można pojmować go ściśle semantycznie w znaczeniu mechanicznego „zamachnięcia się” na kogoś ani utożsamiać z najgwałtowniejszą postacią zamachu, jaką jest „napad”, choć niewątpliwie w praktyce te właśnie formy są bardzo częste. Bezpośredniość zamachu oznacza, że ma on stanowić konkretne oraz aktualne niebezpieczeństwo dla dobra chronionego prawem. Chodzi tutaj zatem o ustalenie stosunku czasowego pomiędzy zamachem a akcją obronną zmierzającą do jego odparcia. Inaczej mówiąc, chodzi o zakreślenie granic czasowych poprzez określenie punktu początkowego i końcowego zamachu bezpośredniego, wobec którego wolno podjąć akcję obronną. Ów związek czasowy pomiędzy zamachem a obroną powinien być rozumiany w ten sposób, że zamach bezpośredni trwa tak długo, jak długo zachowanie napastnika stwarza niebezpieczeństwo dla określonego dobra prawnego. Należy także podkreślić, iż cecha bezpośredniości występuje już wtedy, gdy z zachowania napastnika w konkretnej sytuacji jednoznacznie można wywnioskować, że przystępuje on do ataku na konkretne dobro prawne. Czas trwania zamachu nie musi się zatem pokrywać z czasem realizacji przez napastnika znamion czynu zabronionego. Schylenie się po kamień czy tez sięganie po nóż z ewidentnym zamiarem ich użycia już uprawnia do obrony przed zamachem rozumianym w takich sytuacjach jako bezpośredni.

Bezprawność zamachu występuje wtedy, gdy zachowanie agresora jest sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym. Dotyczy to nie tylko sprzeczności z prawem karnym, ale także z prawem cywilnym, np. naruszenie posiadania czy też zaoranie cudzego gruntu. Należy bowiem zaznaczyć, że Kodeks cywilny także przewiduje instytucję obrony koniecznej w art. 423. Zamach musi być również rzeczywisty, tj. musi istnieć faktycznie a nie wyłącznie w świadomości atakowanego. Urojony zamach nie uprawnia do zastosowania obrony koniecznej. Obok zamachu, drugim zasadniczym elementem kontratypu obrony koniecznej jest sama obrona, czyli odparcie zamachu. Działanie obronne musi być skierowane wyłącznie przeciwko dobru napastnika, a ponadto musi być także motywowane odparciem zamachu, ponieważ przypadkowe uniemożliwienie zamachu, bez świadomości jego zaistnienia, nie może zostać uznane za obronę konieczną. Wreszcie obrona przed zamachem musi być konieczna. Oznacza to, że broniący się może używać wyłącznie środków i sposobów niezbędnych do odparcia zamachu, a sposób obrony powinien być współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Co za tym idzie, osoba zaatakowana nie może naruszać dobra napastnika w dużo większym stopniu niż jest to konieczne. W przeciwieństwie do stanu wyższej konieczności w instytucji obrony koniecznej nie obowiązuje zasada proporcji dóbr: zagrożonego zamachem
i naruszonego w wyniku jego odparcia. Kodeks karny nie wymaga, aby dobro zagrożone zamachem przedstawiało wartość większą niż dobro zaatakowane przez broniącego się. Natomiast wartość chronionego dobra powinna mieć wpływ na charakter środków podjętej obrony – im bardziej wartościowe jest dobro chronione, tym ostrzejsze środki obrony są dopuszczalne. Ustawodawca nie przewiduje również żadnych ograniczeń w stosunku do charakteru dobra podlegającego ochronie.

Pojęcie warunków obrony koniecznej
Przez warunki obrony koniecznej należy rozumieć zespół ustawowo określonych okoliczności, których zaistnienie kwalifikuje czy człowieka – formalnie naruszający ustawowe znamiona jakiegoś typu przestępstwa – w ramach tej instytucji, wyłączając możność uznania takiego czynu za karnie bezprawny. Skutek w postaci wyłączenia bezprawności oznacza legalizację, czyli prawny charakter czynu podjętego w obronie koniecznej.

Warunkami obrony koniecznej określonymi w art. 25§1 k.k. Zgodnie z jego treścią są to ; zamach na dobro chronione prawem, czyli jakiekolwiek dobro społeczne lub dobro jednostki; bezpośredni charakter zamachu; bezprawny charakter zamachu; odpieranie tego zamachu. Kolejnym warunkiem, który wynika bezpośrednio z samej istoty obrony koniecznej oraz z jej nazwy jest „konieczność” obrony. Niektórzy dodają jeszcze „naruszenie jakiegoś dobra napastnika”.

Wśród warunków obrony koniecznej należy również wymienić współmierność, a w zasadzie brak niewspółmierności sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu. Warunek ten wynika z art. 25§2 k.k.: „W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia”. Zgodnie z powyższym przepisem zastosowanie niewspółmiernego sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu stanowi przekroczenie granic tej instytucji i jest przestępstwem. Przedmiotowy warunek może być ujmowany w sensie pozytywnym, czyli współmierność bądź w sensie negatywnym – brak niewspółmierności, co jednak nie zmienia jego charakteru.

Zamach na dobro chronione prawem
Zamach to takie zachowanie się człowieka, które stwarza niebezpieczeństwo dla dobra chronionego prawem. Bywa też ujmowany jako zachowanie, które godzi w dobro prawem chronione, stanowiąc przy tym niebezpieczeństwo zniszczenia tego dobra lub umniejszenia jego przydatności w obrocie społecznym. Zamach uprawniający do podjęcia działań obronnych musi pochodzić od człowieka. Nie można zatem powoływać się na instytucje obrony koniecznej w sytuacji, gdy niebezpieczeństwo zagraża ze strony sił przyrody lub też pochodzi od zwierzęcia. Wówczas można powoływać się na stan wyższej konieczności. Inaczej wygląda sytuacja, kiedy człowiek posłuży się zwierzęciem albo siłami przyrody jako narzędziem zamachu (np. szczucie człowieka psem), ponieważ w takim przypadku obrona konieczna jest w pełni dopuszczalna. Przez pojęcie zamachu rozumie się przede wszystkim działanie, czyli podejmowanie wszelkich czynności zmierzających do wywołania określonego skutku. Kontrowersyjne jest natomiast zagadnienie, czy może on przybierać formę zaniechania. Nie należy odrzucać możliwości przyjmowania zamachu tak w formie działania, jak i zaniechania. Warto przy tym zaznaczyć, że nie znajduje tutaj również uzasadnienia formułowanie różnego rodzaju zastrzeżeń czy ograniczeń w odniesieniu do zamachu przybierającego postać zaniechania. Skoro zamach mający postać działania jest bezprawny już wtedy, gdy narusza jakąkolwiek normę prawną, to brak jest podstaw, by w odniesieniu do zamachu z zaniechania odmawiać cechy bezprawności w takim przypadku. Ponadto definiując zamach w aspekcie warunków obrony koniecznej mamy na myśli bezprawne zachowanie stwarzające bezpośrednie niebezpieczeństwo dla dóbr prawnie chronionych. I właśnie to jest elementem uzasadniającym istnienie takiego kontratypu oraz przesądzającym o możliwości podjęcia działań zmierzających do ochrony tego zagrożonego dobra. Zatem w tym przypadku nie ma znaczenia kwestia formy zamachu.

Bezprawny i rzeczywisty charakter zamachu
Bezprawnością zachowania się godzącego w jakiekolwiek dobro chronione prawem. Wynika z tego, iż podmiotem zamachu może być wyłącznie człowiek, bowiem tylko jego czyny mogę być rozpatrywane w kategoriach prawności bądź bezprawności. Szczególna uwagę należy jednak zwrócić na takie zachowanie się człowieka, które wprawdzie narusza cudze dobro, ale jest zgodne z prawem. Chodzi tutaj o dwie sytuacje. Pierwsza dotyczy działania funkcjonariusza publicznego, np. funkcjonariusza Policji dokonującego przeszukania mieszkania, natomiast druga odnosi się do innych osób działających na podstawie przysługującego im prawa.

Zamach nie zostaje pozbawiony cechy bezprawności także wtedy, gdy został on wywołany niewłaściwym zachowaniem się napadniętego, np. jego złośliwością, chociażby nawet osoba dokonująca zamachu uważała się za sprowokowaną. Działania podjęte w celu odwzajemnienia doznanej krzywdy, gdy dalsze niebezpieczeństwo osobie zaatakowanej już nie zagraża, nie mieści się w granicach obrony koniecznej. Działania podjęte w celu odwzajemnienia doznanej krzywdy, gdy dalsze niebezpieczeństwo osobie zaatakowanej już nie zagraża, nie mieści się w granicach obrony koniecznej.

Zamach bezprawny uzasadniający omawianą instytucję musi być ponadto zamachem rzeczywistym, czyli zachodzącym w obiektywnej rzeczywistości, a nie tylko w subiektywnym wyobrażeniu ofiary podejmującej obronę. Tzw. zamach urojony, czyli istniejący jedynie w wyobraźni broniącego się, nie jest zamachem, gdyż nie wywołuje żadnego rzeczywistego niebezpieczeństwa. Należy go rozpatrywać zatem w kategoriach błędu, unormowanego w art. 29 k.k., a więc błędu co do okoliczności wyłączającej odpowiedzialność.

Nie chodzi wyłącznie o bezprawie kryminalne, w grę może wchodzić również m.in. bezprawie cywilne. Zamachem bezprawnym będzie także niestanowiący przestępstwa (z uwagi na brak winy) zamach ze strony nieletniego, niepoczytalnego czy działającego w błędzie. Nie są bezprawnymi zamachami czyny dokonywane w ramach okoliczności wyłączających bezprawność, czyli kontratypów; a zatem nie jest zamachem działanie np. w ramach obrony koniecznej, czy kontratypu stanu wyższej konieczności z art. 26 § 1 k.k.; w takich przypadkach napastnikowi nie przysługuje obrona konieczna przeciwko zachowaniu skierowanemu na jego dobro, chyba że przekroczone zostały granice kontratypu.

Bezpośredniość zamachu
Przez bezpośredniość zamachu należy rozumieć natychmiastowe niebezpieczeństwo grożące dobru prawnie chronionemu. Musi ono odznaczać się zdolnością do zniszczenia bądź uszkodzenia tego dobra. W tej sytuacji fundamentalne znaczenie ma ustalenie początkowego i końcowego punktu zamachu. Przedwczesne podjęcie działań zmierzających do odparcia zamachu nie uzasadnia uznania ich za dokonywane w obronie koniecznej. Natomiast podjęcie ich po zakończeniu zamachu lub kontynuowanie działań po jego ustaniu – stanowi obronę spóźnioną oraz podstawę do uznania przekroczenia jej granic. Wczesne rozpoczęcie odpierania zamachu powoduje pewne rozbieżności w doktrynie. Jest to kwestia trudna do jednoznacznego określenia z uwagi na ocenność chwili rozpoczęcia zamachu, w sytuacji kiedy zamachu jeszcze nie rozpoczęto, a z okoliczności zdarzenia wynika, iż nastąpi on w najbliższej chwili. Nie zawsze jest to oczywiste, bowiem zamach może w ogóle nie nastąpić, a wówczas odpieranie zamachu nie jest uzasadnione.

Zamach rozpoczyna się z chwilą, w której zachowanie sprawcy ukierunkowane na naruszenie dobra chronionego prawem jest tak zaawansowane, że brak jakiegokolwiek przeciwdziałania doprowadzi do istotnego niebezpieczeństwa dobra prawnego, przy czym o bezpośredniości zamachu przesądza zachowanie się atakującego w całym przebiegu zdarzenia, a nie wyłącznie fragment odnoszący się do momentu podjęcia akcji obronnej przez osobę zaatakowaną. Za bezpośredni atak można również uznać sytuację, kiedy na przykład napastnik sięga po broń lub posiadając ją w ręku, kieruje ją w stronę osoby napadniętej, gdy sięga po płytę chodnikową, kamień bądź inny przedmiot, którym zamierza uderzyć napadniętego lub gdy sięga po przedmiot, który zamierza skraść albo posiada go już w ręku.

Odpieranie zamachu – obrona
Odpieranie polega na zmuszaniu, przy użyciu siły, do odwrotu, wycofania się od zamachu. Umożliwia ono stosowanie wszelkich dostępnych środków, koniecznych do zmuszenia atakującego do odstąpienia bądź zaniechania kontynuowania zamachu. Działania takie mogą polegać zarówno na podejmowaniu czynności defensywnych, jak i ofensywnych. Wyraz temu stwierdza także istniejące orzecznictwo, według którego: „obrona konieczna
z natury rzeczy zawiera w sobie kompleks czynności zarówno obronnych, jak i zaczepnych, aktywnych”.

Napadnięty może kierować środki obronne zarówno przeciwko osobie napastnika, jak i jego dobrom, a także środkom, którymi się posługuje, np. zniszczyć broń, którą stosuje atakujący bądź zabić psa wykorzystywanego do ataku przez napastnika. W tym kontekście odpieranie zakłada narażenie lub naruszenie chronionych prawem dóbr napastnika, przedstawiających wartość większą niż dobro zaatakowane. osoba działająca w obronie koniecznej nie odpowiada za naruszenie dóbr napastnika. Polskie prawo, co do zasady, nie ogranicza tych dóbr, zatem w grę wchodzić może: naruszenie nietykalności cielesnej, uszkodzenie bądź zniszczenie przedmiotów, którymi posłużył się napastnik, uszkodzenie ciała napastnika lub spowodowanie rozstroju jego zdrowia, a nawet spowodowanie jego śmierci.

Zakres dóbr chronionych prawem
Dobro chronione prawem jest pojęciem dość pojemnym. Dawne systemy prawne ograniczały możliwość zastosowania obrony koniecznej jedynie przed najostrzejszymi formami zamachów – najczęściej w postaci napadów. Ograniczenia w tym zakresie ustanawiają także obecnie obowiązujące przepisy karne niektórych państw europejskich.

Aktualnie obowiązujące przepisy polskiego Kodeksu karnego nie wprowadzają jakichkolwiek ograniczeń jeżeli chodzi o zakres i rodzaj dóbr prawnych, których wolno bronić w drodze obrony koniecznej. Ich zakres jest szeroki i możliwa jest obrona każdego dobra znajdującego się pod ochroną prawa. W grę może zatem wchodzić zarówno bezpieczeństwo, niepodległość, konstytucyjny ustrój państwa, jak i wszelkie inne dobra publiczne, np. należące do państwa, organizacji o różnej strukturze, której przysługuje prawo własności oraz prywatne – własne i innych osób: życie, zdrowie, wolność, nietykalność, cześć, godność itp.

Granice obrony koniecznej
Samoistność, a subsydiarność obrony koniecznej. Samoistność omawianej instytucji oznacza, że odpieranie zamachu kosztem dobra napastnika posiada swoje usprawiedliwienie w samym bezprawnym oraz bezpośrednim zamachu na jakiekolwiek dobro prawnie chronione. Innymi słowy, przez samoistność rozumieć należy uprawnienie do czynnego odpierania zamachu, bez względu na to czy istniał jakikolwiek inny sposób jego uniknięcia. Jeżeli chodzi o subsydiarność obrony koniecznej, to w literaturze wyróżnia się subsydiarność pełną i ograniczoną. Pełna subsydiarność polega na tym, że odparcie zamachu kosztem dobra napastnika jest usprawiedliwione tylko wtedy, gdy nie było żadnego innego sposobu jego uniknięcia. Subsydiarność ograniczona wiąże się natomiast z sytuacją, kiedy nie istnieje inny racjonalny sposób uniknięcia skutków zamachu, który nie prowadziłby do pogorszenia sytuacji napadniętego
Współmierność obrony do niebezpieczeństwa zamachu.

Wprowadzenie wyraźnego sformułowania do Kodeksu karnego, że „sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu jest przekroczeniem granic obrony koniecznej”. Owo stwierdzenie przyczyniło się do znacznego sprecyzowania współmierności. Niewątpliwe jednym z czynników mających wpływ na stopień niebezpieczeństwa zamachu jest wartość dobra dotkniętego zamachem. Ponadto zwraca się uwagę również na siłę i środki zamachu; „waga zaatakowanego dobra rzutuje na stopień niebezpieczeństwa zamachu, a przez to i na charakter obrony. Im mniej ważne jest zaatakowane dobro, tym mniejszy jest stopień niebezpieczeństwa zamachu i tym mniej są dopuszczalne ostre środki obrony prowadzące do ciężkiego zranienia lub nawet śmierci”. Należy zwrócić uwagę na to, że niebezpieczeństwo zamachu wiąże się z wieloma czynnikami: charakterem i wartością dobra, w które godzi napastnik, właściwościami atakującego
i napadniętego, sytuacją psychiczną broniącego się, natężeniem ataku, okolicznościami jego zajścia oraz jego dynamicznym przebiegiem, który może zmniejszać bądź potęgować zagrożenie.

Przekroczenie granic obrony koniecznej i jego konsekwencje
Działanie w obronie koniecznej mające na celu odparcie bezprawnego, bezpośredniego zamachu na dobro prawne jest legalne, jeżeli mieści się w jej granicach. Czynności przekraczające te granice są zatem czynem bezprawnym i jeśli wypełniają znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary, stanowią przestępstwo – uprzywilejowane w zakresie sankcji. Aby można mówić o przekroczeniu granic obrony koniecznej, zaistnieć muszą warunki tej instytucji, które osoba odpierająca zamach świadomie przekracza, np. niewspółczesnym odpieraniem zamachu bądź nadmiarem obrony. Nie można mówić także o obronie koniecznej i o przekroczeniu jej granic w sytuacji, gdy nie ma bezprawnego i bezpośredniego ataku na dobro prawne oraz woli odparcia zamachu. Również subiektywne wrażenie napaści, sprzeczne z rzeczywistością, nie zapewnia działaniom sprawcy cech obrony koniecznej, ponieważ przekroczenie jej granic następuje wyłącznie przy rzeczywistej obronie koniecznej. Natomiast przy obronie urojonej, nieistniejącej – nie może zachodzić. Taka sytuacja rozpatrywana jest na płaszczyźnie błędu.

Niewspółmierność sposobu obrony w stosunku do niebezpieczeństwa, należy zaznaczyć na samym początku, iż w tym przypadku oceny należy dokonać zawsze po gruntownej analizie okoliczności danego zdarzenia. W doktrynie zastosowanie sposobu obrony niewspółmiernego do niebezpieczeństwa zamachu określa się ekscesem intensywnym. Natomiast odpieranie zamachu przedwcześnie bądź w sposób spóźniony, czyli przekraczający w czasie istnienie zamachu – ekscesem ekstensywnym.

Eksces intensywny polega na zastosowaniu takiego sposobu obrony, który jest rażąco niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu albo istnieje rażąca dysproporcja dóbr napadniętego oraz napastnika. Inaczej mówiąc, przez brak współmierności rozumie się nadmiar obrony w stosunku do charakteru oraz stopnia niebezpieczeństwa zamachu, czyli działanie rażąco przekraczające konieczność odparcia zamachu, zarówno pod względem sposobu obrony, jak i stosowanych środków. Eksces intensywny wiąże się z zastosowaniem siły obrony przekraczającej potrzebę odparcia zamachu, przy równoczesnym odpieraniu zbyt ostrymi środkami dobra przedstawiającego niską wartość. Przez eksces intensywny rozumie się także naruszenie wymogów wynikających ze znamienia konieczności obrony, której wykonywanie skutkuje nadmiernym naruszeniem dobra napastnika.

Eksces ekstensywny polega na obronie przedwczesnej, kiedy zamach nie wszedł jeszcze w fazę bezpośredniości, lub spóźnionej – gdy bezpośrednie zagrożenie zamachem ustało, a odpierający kontynuował nadal czynności podjęte w czasie zamachu. Podkreślić trzeba, iż z ekscesem ekstensywnym mamy do czynienia wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek przyczynowo – sytuacyjny podjętych bądź kontynuowanych działań z bezprawnym zamachem.

Podkreślić należy, iż przekroczenie granic obrony koniecznej musi uwzględniać wszelkie reali sprawy. Biorąc pod uwagę dyrektywy umiarkowania oraz skuteczności obrony, trzeba podzielić dominujące w doktrynie stanowisko, że przekroczenie granic obrony koniecznej ma miejsce w sytuacji rażącej niewspółmierności sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu oraz szczególnej dysproporcji kolidujących dóbr, zwłaszcza w przypadku umyślnego godzenia w dobro wykazujące wartość wyższą, przy obronie dobra mającego wartość zdecydowanie mniejszą. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż w obronie koniecznej można, co do zasady, użyć każdego dostępnego środka w celu odparcia bezprawnego i bezpośredniego ataku na życie, przy czym środek ten oraz sposób obrony muszą być zastosowane w granicach konieczności. Użycie niebezpiecznego narzędzia nie może być uznane za przekroczenie granic omawianej instytucji, jeśli broniący się nie dysponował mniej niebezpiecznym, lecz równie skutecznym środkiem obrony, a z przebiegu zajścia, szczególnie z przewagi atakującego wynika, że zamach zagrażał życiu bądź zdrowiu napadniętego. Ponadto Sąd Najwyższy podkreśla, że przekroczenie granic obrony koniecznej musi być zawinione – sprawca musi mieć świadomość i musi godzić się na to, iż używa nadmiernego środka obrony, albo że podjęte przez niego czynności są niewspółmierne do napadu.

Przestępstwo popełnione nawet z przekroczeniem granic obrony koniecznej jest przestępstwem innym niż takie, które nie posiada żadnego związku z omawianą instytucją. To pierwsze zazwyczaj ma niższy, czasami wręcz znikomy stopień społecznej szkodliwości. Trzeba zatem przychylić się do stanowiska, że jeśli obrona przekracza granice konieczności, to i tak nie można traktować jej identycznie jak zwykłego przestępstwa, ponieważ prawo uwzględnia również stan emocjonalny napadniętego, także wówczas gdy działa on niewspółcześnie.

Przekroczenie granic obrony koniecznej w wyniku strachu lub wzburzenia
Art. 25§3 k.k. przewiduje obligatoryjne odstąpienie od wymierzenia kary w sytuacji, gdy przekroczenie granic obrony koniecznej nastąpiło w wyniku strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. Przepis ten stanowi niewątpliwe uprzywilejowanie osoby napadniętej, zapewniając jej legalne odpieranie zamachu, nawet w sytuacji przekroczenia granic omawianej instytucji. Powyższe unormowanie, poprawiło z jednej strony sytuację pokrzywdzonego, natomiast z drugiej – wprowadziło mnóstwo kontrowersji co do charakteru prawnego owej regulacji oraz spowodowało spore trudności w praktyce, w szczególności w zakresie rozróżnienia sytuacji określonej w § 2 i 3 k.k.233 W przytoczonym powyżej artykule określono szczególny przypadek obrony koniecznej, której granice przekroczono. Mimo iż istnieją pewne zastrzeżenia co do tej kwestii, to jednak niewątpliwie przypadek ten, jak zresztą każde działanie z przekroczeniem granic omawianej instytucji, stanowi przestępstwo, ale o stopniu winy maksymalnie zbliżonym do znikomości. Dodatkowo potwierdza to sformułowanie, iż sąd jest zobligowany do odstąpienia od wymierzenia kary. Warunkiem zastosowania art. 25§3 k.k. jest zaistnienie strachu bądź wzburzenia, które muszą być spowodowane okolicznościami zamachu oraz stanowić przyczynę przekroczenia obrony koniecznej, przy czym wszystkie te przesłanki mają wystąpić łącznie. Sytuacje niespełniające powyższych warunków, a w których nastąpiło przekroczenie granic omawianej instytucji, nie stwarzają obligatoryjnej podstawy do odstąpienia od wymierzenia kary. Po wejściu w życie znowelizowanego §3 mogą wyłącznie stanowić fakultatywna podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary bądź odstąpienia od jej orzeczenia.

Przechodząc do definicji wzburzenia, należy przyjąć, iż jest to stan podniecenia, zdenerwowania, podrażnienia, niepokój, jak również odruch protestu, sprzeciwu, wybuchu gniewu, skutkujące ograniczeniem kontrolującej funkcji rozumu. Przez strach rozumie się natomiast emocje odzwierciedlające stan zagrożenia, tj. lęk, obawa, panika, przerażenie. Wzburzenie oraz strach powodują zawężenie świadomości i ograniczenie odbioru informacji docierających z zewnątrz. Orzecznictwo podkreśla, że przy ustalaniu czy strach bądź wzburzenie były usprawiedliwione okolicznościami zamachu, trzeba opierać się na kryteriach obiektywnych. Doktryna natomiast podnosi, aby przy ustalaniu stanu wzburzenia lub strachu uwzględniać również właściwości osoby broniącej się: jej wiek, sprawność fizyczną oraz szczególne okoliczności zamachu. Warto w tym momencie wspomnieć o współistnieniu strachu lub wzburzenia i gniewu, czyli emocji, które ciężko od siebie oddzielić. W tej sytuacji nie powinno stanowić przeszkód stosowanie art. 25§3 k.k., jednak pod warunkiem, iż strach i wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami zamachu mają pozycję dominującą w przeżyciach psychicznych napadniętego. Problemem jest natomiast stosowanie przywileju zawartego w art. 25§3 k.k. do obu rodzajów ekscesu w obronie koniecznej.

Podsumowując trzeba podkreślić, że przekroczenie granic obrony koniecznej jest przestępstwem. Art. 25§3 k.k. nie zamyka jednak sądowi drogi do oceny, iż przekroczenie granic omawianej instytucji cechuje znikomy stopień społecznej szkodliwości i do umorzenia postępowania na podstawie art. 414§1 k.p.k. w zw. z art. 17§1 k.p.k. w zw. z art. 1§2 k.k.

Nadzwyczajne złagodzenie kary
Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary łagodniejszej niż przewidują to ramy sankcji za określone przestępstwo albo na orzeczeniu kary łagodniejszej rodzajowo od przewidzianej w sankcji za dane przestępstwo. Artykuł 60§6 i 7 k.k. szczegółowo określa zasady nadzwyczajnego złagodzenia kary. Stosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary nie ma charakteru obligatoryjnego. Jest jedynie możliwe i w pełni zależy od uznania sądu, który przy jej orzekaniu kieruje się dyrektywami zawartymi w art. 53 k.k. i artykułach następnych.

Kodeks karny nie wylicza wszystkich przesłanek dających podstawę do zastosowania powyższej instytucji, ale wskazuje przykładowo na:
• młodocianych, jeśli przemawiają za tym okoliczności wskazane w art. 54 k.k.;
• postawę sprawcy, w szczególności jeżeli czynił on starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie;
• poniesienie przez sprawcę przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższego poważnego uszczerbku w związku z popełnionym przestępstwem;
• pojednanie się pokrzywdzonego ze sprawcą, jeśli szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody;
• oraz inne uzasadnione wypadki, gdy nawet najniższa kara przewidziana za określone przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa.

Jeżeli chodzi o obronę konieczną, to sądy stosują co do zasady nadzwyczajne złagodzenie kary w przypadku przekroczenia jej granic, łagodząc karę. Niezastosowanie tej instytucji zalicza się do śladowych wyjątków, w szczególności, jeżeli występują okoliczności drastyczne, wiążące się ze sposobem działania bądź osoba sprawcy, np. gdy oskarżony był uprzednio karany, prowadził pasożytniczy tryb życia oraz dopuścił się zbrodni będąc w stanie nietrzeźwości. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 1974 roku podkreślił, że zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary w sytuacji przekroczenia granic obrony koniecznej jest możliwe, ale nie jest jednak obowiązkowe i powinno nastąpić wtedy; gdy przemawia za tym: osobowość sprawcy, jego życie przed popełnieniem przestępstwa, stopień przekroczenia granic obrony koniecznej, skutki tego przekroczenia, okoliczności w jakich do niego doszło, zwłaszcza jeżeli ich całokształt nakazywałby uznać, iż nawet najniższa kara przewidziana za określone przestępstwo byłaby w tym wypadku niewspółmiernie surowa.

W innym wyroku Sąd Najwyższy przyjmuje, że sąd „może również wymierzyć karę przy przekroczeniu granic obrony koniecznej w pełnym wymiarze ustawowym przewidzianym za dane przestępstwo (…)”, lecz w każdym przypadku „(…) zobowiązany jest rozważyć wszelkie elementy przedmiotowe i podmiotowe sprawy”. Interesujący w tej kwestii jest także wyrok Sądu Najwyższego dotyczący kary za zabójstwo popełnione przy przekroczeniu granic obrony koniecznej. Sąd Najwyższy uznał, iż w tej sytuacji kara powinna mieć na względzie przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze w odniesieniu do sprawcy czynu oraz uzasadnia konieczność kompleksowego rozważania okoliczności, w jakich doszło do przekroczenia granic omawianej instytucji, a także uwzględnienia właściwości osobistych sprawcy mających wpływ na to, że sprawca w określonym stopniu przekroczył te granice.

Niższy stopień społecznej szkodliwości czynu popełnionego przy przekroczeniu granic obrony koniecznej w stosunku do przestępstwa bez ich przekroczenia, wynika głównie z wyjątkowej sytuacji emocjonalnej, w jakiej znalazła się osoba odpierająca bezprawny, bezpośredni zamach. W momencie zamachu – często gwałtownego oraz drastycznego, ciężko opanować swe emocje i zachować racjonalne myślenie co do właściwego sposobu obrony, czy też wyboru środków, które uczyniłyby obronę umiarkowaną, niewyrządzającą napastnikowi zbyt dużej szkody. Z tego wynika, że wszelkie okoliczności dotyczące zarówno ataku, jak i obrony mają wpływ na ocenę stopnia winy oraz szkodliwości społecznej czynu przekraczającego granice omawianej instytucji. Nie ma podstaw do automatycznego przesądzania o znikomej społecznej szkodliwości czynu popełnionego z przekroczeniem granic obrony koniecznej, ponieważ każda sprawa wymaga szczegółowej analizy, zaś związek czynu z pozytywnie ocenianym społecznie kontratypem nie może pozostać bez rozpatrzenia.
Reasumując trzeba podkreślić, że w sprawach dotyczących obrony koniecznej fundamentalne znaczenie w praktyce powinno mieć niebudzące żadnych wątpliwości przyznanie się oskarżonego do winy, w zakresie przekroczenia granic omawianej instytucji. Na uwadze trzeba mieć jednak późniejsze ewentualne wyjaśnienia oskarżonego.

Odstąpienie od wymierzenia kary
W art. 25 § 2 KK. również przewiduje odstąpienie od wymierzenia kary jako instytucję sądowego wymiaru kary. Sąd, orzekając, potępia czyn oraz jego sprawcę, jednocześnie stwierdzając niecelowość zastosowania jakiegokolwiek środka represji karnej. Dla jasności, sąd nie uniewinnia sprawcy, a odstępując od wymierzenia kary musi wcześniej ustalić, że popełnił on przestępstwo oraz zobowiązany jest do oznaczenia kwalifikacji i istoty przekroczenia granic obrony koniecznej. W przedstawionej sytuacji sąd ustala winę sprawcy, stwierdza popełnienie danego przestępstwa, lecz odstępuje od wymierzenia kary. Sąd nie jest oczywiście zobowiązany do podjęcia takiej decyzji, gdyż zależy ona od jego uznania, przy przestrzeganiu dyrektyw zawartych w art. 53 i 54 k.k. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2002 roku wymaga się, aby ocena powyższych przesłanek opierała się na kryteriach obiektywnych.

Podkreślić trzeba, że uregulowana w art. 25 k.k. postać odstąpienia od wymienia kary, zwana też sędziowskim darowaniem kary, bądź też sądowym p różni się od innych tego typu instytucji, ujętych zarówno w części ogólnej Kodeksu karnego – np. art. 17, jak i części szczególnej (np. art. 131), zawierających klauzulę niekaralności danego czynu z mocy samego prawa. Ta natomiast uzależniona jest wyłącznie od uznania sądu. Generalnie odstąpienie od wymierzenia kary może polegać na całkowitej rezygnacji z zastosowania represji karnej, ale też na rezygnacji z orzeczenia wyłącznie kary i zastosowaniu środków karnych. Ponadto Kodeks karny przewiduje również możliwość równoczesnego odstąpienia od orzeczenia środka karnego, nawet wtedy, gdy jego wymierzenie jest obligatoryjne. Jeżeli chodzi o obronę konieczną, to zdaniem Sądu Najwyższego, odstąpienie od wymierzenia kary w przypadku przekroczenia granic tej instytucji powinno mieć miejsce w sytuacji, gdy stopień tego przekroczenia jest nikły lub niewielki, szczególnie kiedy występują okoliczności łagodzące oraz związane nie tylko z właściwościami sprawcy, ale też z zamachem pochodzącym ze strony pokrzywdzonego – np. jego uporczywość w atakowaniu późniejszego sprawcy, czy również to, że późniejszy pokrzywdzony w przeszłości dopuszczał się ataków na napastnika. Uzasadnić takie stanowisko można przede wszystkim niskim stopniem winy sprawcy, niewielką szkodliwością czynu oraz brakiem potrzeby realizowania celów zapobiegawczo wychowawczych względem sprawcy. Warto też zwrócić uwagę na stanowisko doktryny, która przyjmuje, że w sytuacji, kiedy sąd nie dostrzega podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary bądź odstąpienia od jej wymierzenia, zasadą powinna być konieczność szukania możliwości zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonywania kary wobec sprawcy przekraczającego granice obrony koniecznej, ponieważ działa on przecież w interesie społecznym, na rzecz porządku prawnego oraz w celu ochrony dóbr prawnych. Podsumowując należy przyznać, że obserwacje praktyki świadczą o stosunkowo rzadkim zastosowaniu przez sądy odstąpienia od wymierzenia kary, także w przypadku przekroczenia granic obrony koniecznej. Regułą jest niemal stosowanie instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Konkluzja
Podsumowując, należy podkreślić, iż ważne jest stałe pogłębianie przepisów normujących instytucję „obrony koniecznej”, zwłaszcza warunków, które muszą być spełnione, by stosować skutecznie obronę konieczną oraz poszerzać znajomość obowiązujących zasad przy jej wykonywaniu, aby korzystając z przyznanego każdej osobie uprawnienia do obrony dóbr prawnych, nie przekraczając oznaczonych granic, nie wyrządzić nadmiernej szkody napastnikowi oraz nie ponosić z tego powodu konsekwencji. Istotne jest to głównie dla podmiotów stosujących prawo. Wobec powyższego należy stwierdzić, iż w przyszłości prawdopodobnie będzie można obserwować dalszy rozwój instytucji obrony koniecznej. Problematyka jej dotycząca, ze względu na swój rozbudowany i różnorodny charakter, będzie także wymagać dalszego prowadzenia analiz i interpretacji, którą niewątpliwe na bieżąco kształtuję orzecznictwo i doktryna.

Mediacja w polskim prawie znana jest od wielu lat, jednak pomimo to nadal jest mało doceniania. Wynika to przede wszystkim z niskiej świadomości społeczeństwa oraz braku przekonania, że konflikt w jakim się znajdują można spróbować rozwiązać przy pomocy innej metody, niż tylko długotrwałe i bardzo kosztowne postępowanie sądowe.

Do sądów w Polsce corocznie trafia kilkanaście milionów spraw, a średni czas postępowania wynosi ponad 5 miesięcy. Na świecie, np. w Europie Zachodniej, jak i Stanach Zjednoczonych, większość spraw jest rozwiązywana z wykorzystaniem mediacji. Mediacja nie ogranicza się do jakiejś konkretnej dziedziny prawa. Jest ona wykorzystywana w każdej gałęzi prawa. Mało tego - przed postępowaniem w sądzie strony są obligowane do przeprowadzenia mediacji w sprawie o jaką prowadzą spór. Musimy sobie uświadomić, że mediacja jeżeli zakończy się wypracowaniem ugody mediacyjnej, po zatwierdzeniu przez Sąd ma moc wyroku sądowego i co jest bardzo ważne, nie ma dodatkowej potrzeby oczekiwania na uprawomocnienie się wyroku, jak jest w przypadku standardowego postępowania. W ostatnim czasie zauważa się coraz większe zainteresowanie - zwłaszcza w sprawach rodzinnych i w sprawach o rozwód - korzystaniem z narzędzia, jakim jest mediacja. Jest to delikatniejsza metoda niż bezpośrednie postępowanie przed Sądem, ponieważ mediacja nie odbywa się na sali sądowej, czy też w budynku Sądu. Ma to istotne znaczenie dla skonfliktowanych stron, gdyż nie ma tak dużych emocji związanych z byciem w sądzie. Oczywiście, na pewnym etapie należy pojawić się w sądzie, ale kiedy jest wypracowane porozumienie między stronami, negatywne emocje można ograniczyć do minimum. Warto wskazać na elementy mediacji w sprawach o rozwód, jakie możemy zawrzeć między stronami. Oprócz głównego problemu z jakim strony zgłaszają się do mediacji, tj. chęci rozwodu i zakończenia pewnego rozdziału, niejednokrotnie bolesnego etapu życia, podczas mediacji możemy uregulować dodatkowe kwestie, które niewątpliwie mogą się pojawić w sprawach o rozwód. Takimi kwestiami są z całą pewnością sprawy dotyczące wychowywania dzieci - o ile strony takie miały. Podczas mediacji można wypracować tzw. plan wychowawczy, który pozwoli stronom w sposób wzajemnie ustalony, na bezkonfliktowe sprawowanie opieki nad małoletnimi dziećmi. Również można wypracować element jakim są alimenty na dzieci. Nie tylko kwoty jaką jedna ze stron będzie zobowiązana do płacenia, ale i zasady płatności, czy na konto, czy przez przekaz pocztowy, czy też bezpośrednio do rąk strony, która te alimenty ma otrzymywać. Ostania z możliwości łożenia alimentów, tj. ”do ręki” jednej ze stron, chociaż jest wielokrotnie uznawana, to z racji skonfliktowania stron raczej się od niej odchodzi, gdyż przy wpłacie na konto bankowe bądź przekazem pieniężnym na poczcie, zarówno wpłacający ma potwierdzenie, iż wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego, jak i otrzymujący ma potwierdzenie, że zobowiązany do alimentów wpłaca je zgodnie z wyrokiem sądu. Unika się w ten sposób ewentualnych zarzutów dotyczących niewywiązywania się z obowiązków alimentacyjnych. Kolejny element w sprawach rozwodowych, który można zawrzeć w postępowaniu mediacyjnym jest podział majątku z dorobku wspólnego małżonków. Oczywiście, jeżeli strony są zgodne w tym zakresie, ponieważ w przeciwnym wypadku, czekać ich może długie i niejednokrotnie kosztowne, dodatkowe postępowanie o podział majątku.

Bardzo istotną kwestią w sprawach o rozwód, przy prowadzonej mediacji jest element tego, że strony mają możliwość wypowiedzenia się przed mediatorem w sprawie rozwodowej. Zdarza się bowiem, że skierowanie sprawy do mediatora jest tzw. „ostatnim kołem ratunkowym”, które pozwoli na uratowanie związku małżeńskiego. Wynika to z tego, że spirala negatywnych emocji w sprawach rozwodowych, niejednokrotnie przesłania trzeźwy osąd sprawy i problem, z którym borykają się małżeństwa. Mediatora obowiązują zasady: dobrowolności, bezstronności i neutralności, poufności, akceptowalności, bezinteresowności, profesjonalizmu oraz szacunku dla stron. Mediator wysłuchuje każdą ze stron, a później prowadzi tak sprawę, aby strony usłyszały się wzajemnie, nie krzycząc, czy też poniżając, co w sprawach rozwodowych ma niejednokrotne miejsce w domach, a nawet na sali sądowej. Brak możliwości używania słów obraźliwych, czy poniżających ma zdecydowany wpływ na wypracowanie ugody mediacyjnej. Jest to również ten moment, kiedy strony będące w konflikcie wreszcie mogą się usłyszeć. Każdy ma bowiem możliwość wypowiedzenia się swobodnie i przekazania swoich racji i problemów, które doprowadziły ich do momentu w którym się znajdują, czyli chęci rozwodu.

Postępowanie mediacyjne wiąże się również z pewnymi kosztami. W przypadku toczącego się już postępowania w sądzie, każda ze stron ma prawo złożyć wniosek o mediacje na dowolnym etapie postępowania i – jeśli obie strony wyrażą zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym – sąd skieruje sprawę do wybranego przez siebie mediatora z listy mediatorów stałych, prowadzonej przez Prezesa Sądu Okręgowego (publikowanej na stronie internetowej sądu). Postępowanie mediacyjne na wniosek Sądu, jest płatne wg stawek regulowanych przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym, co wynosi 1% wartości przedmiotu sporu. Należy jeszcze dodać, że w trakcie postępowania mediacyjnego strony nie muszą, jak w sądzie przedkładać żadnych dowodów winy, czy też innych dokumentów mogących wykazać winę drugiej strony. W mediacji to strony są twórcami ugody i to od zaangażowania i woli stron zależy jak szybki się porozumieją.

W sprawach rozwodowych, nawet podczas mediacji można uzyskać statut, że winę za rozpad małżeństwa ponosi jedna ze stron, o ile ona uzna swoją winę. Pamiętaj, że w dostępnych w każdym powiecie i mieście na prawach powiatu w całej Polsce - punktach nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji - można uzyskać darmową pomoc w sprawie o mediację - pod warunkiem, że jest to wniosek o mediację jeszcze przed wniesieniem sprawy do Sądu i dotyczy osób, których nie stać na normalne opłacenie postępowania.

Podróżując autobusem, tramwajem lub pociągiem, pasażerowie powinni przestrzegać podstawowych zasad kultury osobistej oraz przepisów porządkowych obowiązujących w środkach komunikacji publicznej.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 15 listopada 1984r. Prawo przewozowe, przewoźnik lub organizator publicznego transportu zbiorowego, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o publicznym transporcie zbiorowym, mogą wydawać regulaminy określające warunki obsługi podróżnych, odprawy oraz przewozu osób i rzeczy. Dotyczy to zarówno prywatnych, jak i publicznych przewoźników. Regulaminy, o których mowa, są zatem aktami regulującymi obowiązki i uprawnienia przewoźników oraz osób korzystających z usług transportu zbiorowego.

Regulamin obowiązuje, jeśli pasażer miał możliwość zapoznania się z jego treścią.
Z uwagi na specyfikę i masowy charakter usług w zakresie komunikacji publicznej, uznaje się, że taką możliwość zapewnia wywieszenie treści regulaminu w ogólnodostępnym miejscu,
w szczególności w siedzibie bądź na stronie internetowej przewoźnika lub organizatora transportu zbiorowego, na dworcach lub przystankach, wewnątrz pojazdu. Wsiadając na pokład pojazdu i korzystając z danej usługi, akceptujemy określone warunki przewozu osób, bagażu i zwierząt.

O treści wprowadzonego regulaminu decyduje przewoźnik lub organizator transportu zbiorowego, który określa jakie zachowanie jest zabronione. W większości regulaminów zachowania zabronione stanowią m.in.:
- podróżowanie bez ważnego biletu (z wyłączeniem osób uprawnionych do bezpłatnego przejazdu),
- wsiadanie do pojazdu i wysiadanie z niego po sygnale odjazdu,
- otwieranie drzwi pojazdu podczas jazdy,
- nieuzasadnione używanie hamulca bezpieczeństwa i sygnału alarmowego,
- wyrzucanie jakichkolwiek przedmiotów z pojazdu, w czasie jazdy lub postoju,
- zanieczyszczanie i zaśmiecanie pojazdu oraz niszczenie jego urządzeń i wyposażenia,
- zakłócanie spokoju w pojeździe,
- wykonywanie czynności mogących narazić współpasażerów na szkody lub obrażenia,
- spożywanie napojów alkoholowych oraz środków odurzających lub psychoaktywnych,
- palenie tytoniu, wyrobów tytoniowych i używanie tzw. e-papierosów w pojeździe,
na przystankach i dworcach,
- spożywanie artykułów żywnościowych mogących zanieczyścić wnętrze pojazdu lub innych pasażerów,
- przewożenie bagaży w sposób utrudniający podróż innym pasażerom,
- korzystanie z telefonów komórkowych lub innych urządzeń elektronicznych w sposób zakłócający spokój innych pasażerów,
- granie na instrumentach muzycznych, odtwarzanie muzyki z urządzeń elektronicznych bez użycia słuchawek lub zakłócanie w inny sposób spokoju w pojeździe,
- przebywanie w pojeździe na łyżworolkach, rolkach, wrotkach lub podobnych sprzętach sportowych i rekreacyjnych,
- prowadzenie rozmów z prowadzącym pojazd w czasie jazdy,
- prowadzenie zbiórek pieniędzy lub jakichkolwiek rzeczy bez stosownego upoważnienia,
- przebywanie poza miejscami wyznaczonymi dla pasażerów (np. w promieniu pracy skrzydeł drzwi w czasie ich uruchamiania, w bezpośrednim sąsiedztwie drzwi sterowanych fotokomórką w sposób uniemożliwiający ich zamknięcie, siadanie na barierkach ochronnych zamontowanych w pojazdach).

Za naruszenie obowiązującego regulaminu, upoważnieni kontrolerzy mogą wystawić opłatę dodatkową za złamanie określonego punktu regulaminu, w wysokości wskazanej przez odpowiedniego przewoźnika lub organizatora transportu zbiorowego. Kontrolerzy biletowi nie mają uprawnień do wystawiania mandatów. Niestosowanie się do zapisów regulaminu komunikacji publicznej może być traktowane jako wykroczenie, o którym mowa w art. 54 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z art. 54 Kodeksu wykroczeń: „Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany”. Przepis ten stanowi podstawę prawną do wymierzenia przez Policję lub Straż Miejską (Gminną) grzywny w drodze mandatu karnego, nawet w wysokości 500 zł.

Znajomość i przestrzeganie zasad kultury osobistej oraz przepisów porządkowych obowiązujących w środkach komunikacji publicznej nie wymaga dużego wysiłku, a może w znaczny sposób poprawić komfort podróżowania nam i współpasażerom.

Posiadanie psa wiąże się z obowiązkami, jakie prawo oraz zwyczaje nakładają na właściciela takiego czworonoga. Z ich treścią można się zapoznać w przeróżny sposób, a ten artykuł z pewnością Wam to ułatwi. Warto je znać i respektować, aby nie przysporzyć sobie oraz innym niepotrzebnych problemów, czy konfliktów.

Pod pojęciem prawa należy rozumieć m.in. Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt, Kodeks Wykroczeń, Kodeks Karny, Kodeks cywilny, podobnie jak przepisy prawa miejscowego - uchwały właściwych organów regulujące sposób użytkowania parków, czy miejsc ogólnodostępnych. Podstawową zasadą jest to, że za zachowanie psa odpowiada jego właściciel, względnie posiadacz, który się nim zajmuje. Niezwykle rzadko bowiem bywa tak, by pies wywołał szkodę z własnego popędu, czy instynktu. Szkoda, to pojęcie, jakie możemy spotkać w prawie karnym i cywilnym. By nie doszło do wyrządzenia szkody przez psa oraz by nie narazić się na odpowiedzialność karną, czy też cywilną, warto pamiętać, że szkody z reguły wynikają z błędów popełnianych przez ludzi. Przykładowo: w następstwie chowania psa w nieodpowiednich warunkach, niedopilnowania, w następstwie nieprzestrzegania obowiązku jego szczepienia, braku stosownej dyscypliny i niekiedy niezbędnego dla psa szkolenia lub przebywania w domu bez stosownego zezwolenia, gdy należy do grupy psów rasy agresywnej. Każdy właściciel psa (zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt), powinien zapewnić mu odpowiednie warunki, m.in.:
- pomieszczenia powinny być odpowiednio dostosowane,
- należy chronić psy przed zimnem, upałem, opadami atmosferycznymi,
- pies powinien mieć dostęp do światła dziennego oraz swobodę
- właściciel musi zapewnić psu karmę oraz stały dostęp do wody,
- pies powinien mieć swoje legowisko, miskę, szelki, smycz oraz adresówkę.

Psa należy traktować dobrze i stosownie, bo staje się przyjacielem, domownikiem, czy członkiem rodziny, w której mieszka, czy okresowo przebywa. Należy zapewnić psu odpowiednią opiekę weterynaryjną w razie choroby, a także pamiętać o regularnych szczepieniach ochronnych i przeciw wściekliźnie, odrobaczaniu - wszystkie zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii. Szczepienie czworonoga powinno nastąpić najdalej 30 dni po ukończeniu przez psa 3 miesiąca życia i powtarzane każdego roku. Niedopełnienie obowiązku szczepienia psa jest zagrożone grzywną, a nawet karą aresztu lub ograniczenia wolności.

Odpowiednie pilnowanie swoich czworonogów – w domu i w parku lub pod blokiem.
Przepisy nakładają na właściciela psa obowiązek należytej kontroli zachowania swojego psa, zarówno w domu, jak i w miejscach ogólnodostępnych, np. podczas spaceru. Właściciel nie może dopuszczać do sytuacji głośnego szczekania psa w domu o każdej porze - postrzeganego jako uciążliwego dla innych współdomowników i sąsiadów. O ile okazjonalne szczekanie psa w ciągu dnia, czy nocy raczej nie przysporzy właścicielowi problemów, to jednak długie i głośne szczekanie, zwłaszcza w porze obowiązującej ciszy nocnej w bloku, może być potraktowane jako wykroczenie, za co grozi kara. Właściciel nie może dopuścić do pogryzienia ludzi, czy zniszczenia cudzej rzeczy w domu. Aby nie doszło do szkody, wiążącej się co do zasady z obowiązkiem jej naprawienia w całości czy części, a nie rzadko także potrzebą stosownego zadośćuczynienia, warto zapamiętać o możliwości wyrażenia swojej woli przeproszenia poszkodowanego w ramach dostosowania się nawet do dobrych zwyczajów i zasad współżycia społecznego, na potrzebę zachowania dalszych dobrych relacji międzyludzkich oraz międzysąsiedzkich.

Kontrowersje budzi kwestia nakładania na opiekunów zakazów wprowadzania psów do obiektów użyteczności publicznej, do których należą parki. Kompetencje do uregulowania tej kwestii wynikają z art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 888, 1648, 2151 ze zm.). W ramach regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy rada gminy może wprowadzić wymagania w zakresie m.in. obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. Należy podkreślić, że wprowadzanie przez gminy zakazów lub ograniczeń w tym zakresie może dotyczyć jedynie wchodzenia przez psy do wydzielonych miejsc, jak np. piaskownice, jednak wprowadzenie generalnego zakazu wprowadzania psów na dane tereny jest niedopuszczalne, co wynika wprost z orzecznictwa sądów administracyjnych (Wyrok NSA z 20.06.2018 r., II OSK 3084/17; Wyrok WSA w Krakowie z 18.12.2019 r., II SA/Kr 1268/19). Przykładem może być uchwała nr 1017/XXXIX/2014 Rady Miasta Lublin z dnia 13 marca 2014 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu korzystania z Ogrodu Saskiego w Lublinie czy uchwała Rady Miejskiej w Olkuszu z dnia 28 czerwca 2016 r. nr XIX/313/2016 w przedmiocie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta i Gminy Olkusz, których przepisy zostały w tym zakresie uznane za nieważne. W związku z tym ustanowienie zakazu wyprowadzania psów na terenie parków czy osiedlowych zieleńców jest niedopuszczalne. Jeżeli już istnieje taki zakaz, to może on dotyczyć jedynie konkretnego miejsca na terenie danego parku, a ponadto powinien być uzasadniony jakąś ważną przyczyną, jak np. koniecznością ochrony drzew posadzonych w parku. Natomiast inne rozwiązanie przewidziane jest w przypadku parków narodowych. Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1098, 1718, z 2022 r. poz. 84 ze zm.) w parkach narodowych i rezerwatach przyrody zabrania się wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony, psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas oraz psów asystujących.
Próby legalizowania zakazów wprowadzania psów do parków wynikają m.in. z problemu zanieczyszczeń powodowanych przez psy. Jest to zagadnienie, które również regulowane jest przez organy uchwałodawcze konkretnych gmin, na podstawie wspomnianej już ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W większości gmin zdecydowano się na wprowadzenia nakazu sprzątania nieczystości po psach. Na przykład w uchwale nr XVII/423/19 Rady Miasta Gdańska z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Gdańska zobowiązano osoby utrzymujące zwierzęta domowe m.in. do natychmiastowego usuwania zanieczyszczeń spowodowanych przez zwierzęta w szczególności na klatkach schodowych, w windach lub innych pomieszczeniach wspólnego użytku, jak również chodnikach, ulicach i placach zabaw, a także na zieleńcach, w parkach i innych miejscach publicznych i umieszczania ich w pojemnikach na odpady komunalne. Zwolniono jednak z tego obowiązku osoby korzystające z psów wykorzystywanych jako zwierzęta do celów specjalnych oraz psów – opiekunów osób niepełnosprawnych, a także psów używanych do dogoterapii.
Wróćmy jeszcze do zagadnienia trzymania psów na smyczy oraz nakładania im kagańców, które także regulowane jest na poziomie przepisów uchwalanych przez rady gmin. Na terenach przeznaczonych do użytku publicznego psy należy najczęściej prowadzić na smyczy, natomiast psom należącym do ras uznawanych za agresywne oraz psom, które zachowują się agresywnie w stosunku do ludzi i innych zwierząt, należy dodatkowo nałożyć kaganiec. Na marginesie warto wskazać, że do wykazu psów uznawanych za agresywne należą zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu ras psów uznawanych za agresywne (Dz.U. 2003 nr 77 poz. 687): amerykański pit bull terrier, pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin), buldog amerykański, dog argentyński, pies kanaryjski (Perro de Presa Canario), tosa inu, rottweiler, akbash dog, anatolian karabash, moskiewski stróżujący i owczarek kaukaski. Zwolnienie psa ze smyczy na terenach przeznaczonych do użytku publicznego może być dozwolone na terenie ogrodzonych wybiegów dla psów lub w miejscach mało uczęszczanych przez ludzi, jednak pod warunkiem, że osoba z którą przebywa pies ma możliwość sprawowania nad nim pełnej kontroli, a w przypadku psa należącego do rasy uznawanej za agresywną oraz psa zachowującego się agresywnie w stosunku do ludzi i innych zwierząt pies ma założony kaganiec. Takie rozwiązanie przewidziane jest np. w uchwale nr XXV/672/20 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 23 lipca 2020 r. w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Wrocławia.
Sytuacja wygląda inaczej jeżeli wybierzemy się na spacer z psem do lasu, ponieważ zgodnie z art. 166 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2008, 2052, 2269, 2328 ze zm.) za puszczanie psa luzem w lesie, poza czynnościami związanymi z polowaniem, można otrzymać karę grzywny lub karę nagany.
Obowiązek trzymania psa na smyczy i sprawowania kontroli nad jego zachowaniem wiąże się również z możliwością poniesienia odpowiedzialności za wykroczenie, uregulowane w art. 77 Kodeksu wykroczeń. Za niezachowanie zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, grozi kara ograniczenia wolności, grzywny do 1000 złotych albo kara nagany. Podobne zagrożenie karą przewidziane jest przy trzymaniu zwierzęcia, które swoim zachowaniem stwarza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka.
W przypadku mieszkania w bloku właściciel psa nie powinien również bagatelizować jego szczekania. W niektórych przypadkach, jeżeli szczekanie psa jest uporczywe, a właściciel nie reaguje może narazić się na odpowiedzialność za wykroczenie z art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń, polegającego m.in. na zakłócaniu spokoju, porządku publicznego, spoczynku nocnego, za które można zostać ukaranym karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Warto dodać, że właściciel może ponieść odpowiedzialność za zachowanie psa również na drodze cywilnej. Jest to odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta, uregulowana w przepisie art. 431 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, 2320, z 2021 r. poz. 1509, 2459 ze z.).
Z wymienionych przepisów wykroczeniowych oraz cywilnych wynika, że właściciel powinien zdawać sobie sprawę z charakteru oraz zachowania swojego psa i na tej podstawie dostosować postępowanie z nim przy kontakcie z otoczeniem np. podczas spacerów.

Na zakończenie, należy wskazać, że nierzadko poszczególne spółdzielnie mieszkaniowe decydują się na umieszczenie w swoich regulaminach bardziej szczegółowych unormowań, dotyczących obowiązków, związanych z posiadaniem psa oraz innych zwierząt. Dla przykładu, w regulaminie porządku domowego obowiązującym w osiedlach Spółdzielni Mieszkaniowej “CZUBY” w Lublinie, który jest załącznikiem do uchwały Nr 29/15/2021 Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Czuby” w Lublinie z dnia 20 grudnia 2021 r., przewidziano m.in., że niedozwolone jest celowe przetrzymywanie psów na balkonach czy umożliwianie zwierzętom (kotom i psom) załatwiania potrzeb fizjologicznych na balkonach oraz przetrzymywanie i dokarmianie wszelkich zwierząt i ptaków w pomieszczeniach wspólnego użytku, w tym na korytarzach piwnicznych i klatkach schodowych. Dodatkowo wprost wskazano, że na właścicielu psa spoczywa obowiązek usuwania wszelkich zanieczyszczeń spowodowanych przez psa w miejscach przeznaczonych do publicznego (wspólnego) użytku, wśród których poza ulicami, chodnikami, parkingami i zieleńcami wymieniono również korytarze, klatki schodowe, kabiny dźwigów osobowych oraz korytarze piwniczne. Warto mieć jednak na uwadze, że regulacje tworzone przez spółdzielnie czy wspólnoty mieszkaniowe również nie mogą być sprzeczne z przepisami wyższego rzędu i przekraczać delegacji ustawowych, jak w przypadku wspomnianych zakazów wprowadzania psów do parków.

Posiadanie psa to nie tylko przyjemność, ale również duża odpowiedzialność. Jeżeli decydujemy się na przygarnięcie pupila warto zapoznać się przepisami, obowiązującymi na obszarze naszego miejsca zamieszkania. Za niezastosowanie się do obowiązków określonych w poszczególnych regulaminach można zostać bowiem ukaranym karą grzywny. Przestrzeganie tych obowiązków nie powinno być jednak wyjątkowo uciążliwe dla miłośników czworonogów.

Pierwsza pomoc oznacza zespół czynności wykonywanych natychmiastowo w nagłych przypadkach nad poszkodowanym lub osobą która znalazła się w grożącej jej niebezpieczeństwie.

Każdy z nas jeżeli zauważy osobę, czy też osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, czy tez jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego i skutecznego powiadomienia o takim zdarzeniu odpowiednie podmioty, zazwyczaj dzwoniąc pod numery alarmowe.

O powszechnym obowiązku niesienia pomocy osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia życia czytamy w art. 4 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2021.0.2053 t.j.), który brzmi następująco:
„Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego".

Również w art. 44 ust. 2 pkt 1 Ustawy Prawo o ruchu drogowym ( Dz. U. 2021.0.450 t.j.) znajdziemy przepisy regulujące obowiązek udzielenia pierwszej pomocy. W myśl w/w artykułu osoba kierująca pojazdem, a także inne osoby uczestniczące w wypadku, zawsze obowiązane są udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję, co oznacza, iż nawet jeśli poszkodowany nie jest narażony na ciężki uszczerbek na zdrowiu, uczestnicy wypadku i tak są zobowiązani udzielić niezbędnej pomocy, a jej nieudzielenie stanowi wykroczenie. W art. 93 § 1 Kodeksu wykroczeń (Dz. U.2021.0.2008 t.j.) czytamy: „ prowadzący pojazd, który uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny”. Nadto w stosunku do takiej osoby orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.

Ustawodawca wprowadził karalność nieudzielenia pomocy. Regulacja prawna narzucająca obowiązek udzielenia pierwszej pomocy została zawarta w art. 162 Kodeksu karnego ( Dz.U.2021.2345) i przewiduje karę do 3 lat pozbawienia wolności za nieudzielenie pomocy. Artykuł powyższy stanowi:
§ 1.
Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2.
Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Jak czytamy w w/w przepisie, każdy z nas ma obowiązek udzielenia pomocy osobie znajdującej się w sytuacji zagrażającej jej życiu lub zdrowiu. Przedmiotem ochrony w/w przepisu jest życie oraz zdrowie człowieka, a swym zakresem omawiany przepis obejmuje wszelkiego rodzaju niebezpieczeństwo, które może spowodować ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka bądź jego śmierć. Nieudzielenie pomocy jest przestępstwem powszechnym (każdy człowiek może być jego podmiotem) i formalnym z zaniechania (jest dokonane w momencie kiedy sprawca świadomie nie udzieli pomocy osobie będącej w stanie zagrożenia). Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy w wyniku zaniechania pomocy, osoba zagrożona poniosła uszczerbek na zdrowiu albo śmierć. Już samo zaniechanie niesienia pomocy jest przestępstwem.

Obowiązek niesienia pomocy istnieje więc niezależnie czy pomoc nasza uratuje osobę zagrożoną. Przesłanką odpowiedzialności karnej na podstawie art. 162 kk nie jest więc zaistnienie jakiegokolwiek skutku, w tym utrata życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka, a zaniechanie pomocy. Samo nie udzielenie pomocy, świadome przejście obok takiej osoby obojętnie, naraża nas na odpowiedzialność karną z art. 162 kodeksu karnego. Konieczne jest więc samo podjęcie działań ratunkowych, bez względu na ich skuteczność, ponieważ karalne jest ich niepodjęcie, a nie podjęcie nawet jeśli okaże się bezskuteczne.
Jak czytamy w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 r. (Syg. akt III K 137/16) „ Jeżeli natomiast powstał taki stan zagrożenia, który zrodził obowiązek pomocy po stronie konkretnej osoby, to uchylenie się od jej udzielenia oznacza już osiągnięcie stadium dokonania przestępstwa. Tak, więc jak to ma miejsce przy przestępstwach jednochwilowych, już samo uzewnętrznienie decyzji nieudzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia oznacza pełną realizację znamion tego czynu”.

Pamiętać należy przy tym, iż nie poniesiemy odpowiedzialności za ewentualne błędy popełnione w trakcie udzielania pomocy, jeśli jesteśmy osobą niewykwalifikowaną medycznie i niestety wybierzemy nieodpowiedni sposób niesienia pomocy, w sytuacji, gdy kierujemy się dobrą wolą. Nie popełnimy również przestępstwa, jeżeli nie udzielimy pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których jest możliwa niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej, t.j. udzielenie wykwalifikowanej pierwszej pomocy (art. 162 § 2 Kodeksu karnego). Ponadto sankcje za nie udzielenia pomocy zostały również uregulowane w przepisach kodeksu wykroczeń tj. w art. 93 kodeksu wykroczeń który mówi, że, „§ 1. Prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny. § 2. W razie popełnienia wykroczenia o którym mowa w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów”. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego kara przewidziana w art. 93 kodeksu wykroczeń może zostać orzeczona nie tylko względem sprawcy wypadku, ale także każdego uczestnika wypadku drogowego. Uczestnik wypadku drogowego ma obowiązek udzielić pomocy osobie w nim poszkodowanej także w sytuacji, gdy ona sama wypadek spowodowała bądź się do niego przyczyniła

W tym miejscu należy wskazać, że w myśl art 6 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym osobie, która poniosła szkodę na mieniu w następstwie udzielania przez nią pierwszej pomocy, przysługuje roszczenie o jej naprawienie od Skarbu Państwa tj. od wojewody właściwego ze względu na miejsce powstania szkody.
Zakres, rodzaj i charakter udzielonej pomocy jest przy tym zależny od konkretnych warunków, m.in. sytuacji w jakiej znaleźliśmy się, rodzaju niebezpieczeństwa, t.j. musimy mieć realne możliwości udzielenia takowej pomocy. Należy więc podjąć taką formę pomocy, która może faktycznie uchylić niebezpieczeństwo dla życia bądź zdrowia danej osoby bądź osób, lub co najmniej je zmniejszyć.

Jednakże zaznaczyć należy również, iż prawodawca nie nałożył na nas bezwzględnego obowiązku udzielania pomocy w każdej sytuacji, a w szczególności w sytuacjach skrajnie niebezpiecznych.
Jak czytamy w w/w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 roku (sygn. akt III KK 137/16) " obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu istnieje tylko w czasie, gdy taka pomoc była możliwa (niezależnie od jej spodziewanej skuteczności) oraz nie stwarzała zagrożenia dla udzielającego pomocy lub innych osób".

Podsumowując, należy jednoznacznie wskazać, iż mamy nie tylko prawny, ale i moralny obowiązek udzielenia pierwszej pomocy osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Ustawodawca wszakże nie wymaga od nas wykwalifikowanej wiedzy o udzielaniu pierwszej pomocy, a nie udzielając drugiemu człowiekowi pomocy w takiej sytuacji narażamy się na daleko idące konsekwencje prawne, o których mowa powyżej. Zawsze więc reagujmy i nie bójmy się udzielać pierwszej pomocy, ponieważ być może to w naszych rękach leży życie drugiego człowieka. Nota bene, kontaktując się z numerem alarmowym możemy zawsze liczyć na to, że otrzymamy od dyspozytora niezbędne wskazówki jak postępować, jeśli zajdzie taka konieczność.

Źródła:
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2021.0.2053 t.j.),
Ustawa Prawo o ruchu drogowym ( Dz. U. 2021.0.450 t.j.)
Kodeks wykroczeń (Dz. U.2021.0.2008 t.j.)
Kodeks karny ( Dz.U.2021.2345)
Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 r. (Syg. akt III K 137/16)

Rękojmia i gwarancja są to pojęcia, które często stosujemy w obrocie, niejednokrotnie używamy ich też zamiennie - jednak nie zawsze rozumiemy, co tak naprawdę kryje się pod każdym z nich i jaki jest ich wzajemny stosunek do siebie. 

Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej. W przypadku jednak niewykonania lub niewłaściwego wykonania obiektu inwestorzy mogą dochodzić swoich roszczeń od wykonawców robót budowlanych m.in. w drodze rękojmi lub gwarancji.

Rękojmia za wady.
Rękojmia to podstawowy instrument cywilnoprawny, który chroni inwestora przed złą jakością realizacji prac wykonawczych. Kodeks cywilny nie zawiera szczegółowych unormowań dotyczących rękojmi za wady wykonanych robót budowlanych. Zgodnie jednak z art. 656 § 1 k.c. do rękojmi za wady wykonanego obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło. Przepis ten odsyła do art. 638 § 1 k.c., który stanowi, że do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Konkludując w razie stwierdzenia wad wykonanych robót budowlanych stosujemy w sposób odpowiedni przepisy dotyczące rękojmi przy umowie sprzedaży.
Na podstawie w/w przepisów, wykonawca jest odpowiedzialny względem inwestora, jeżeli wybudowany obiekt ma wadę fizyczną lub prawną.

Wada fizyczna.
W przypadku robót budowlanych najczęściej spotykamy się z wadami fizycznym, które polegają na niezgodności obiektu budowlanego z umową. Zgodnie z art. 5561 k.c. obiekt będzie niezgodny z umową w szczególności, jeśli:
- nie posiada właściwości, które powinien mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie posiada właściwości, o których istnieniu wykonawca zapewnił inwestora;
- nie nadaje się do celu, o którym inwestor poinformował wykonawcę przy zawarciu umowy, a wykonawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jego przeznaczenia;
- został inwestorowi wydany w stanie niezupełnym.
Obiekt ma wadę fizyczną także w razie jego nieprawidłowego zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez wykonawcę lub osobę trzecią, za którą wykonawca ponosi odpowiedzialność, albo przez inwestora, który postąpił według instrukcji otrzymanej od wykonawcy.

Wada prawna.
Obiekt będzie obciążony wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążony prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Modyfikacja odpowiedzialności z tytułu rękojmi.
Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Ograniczenia w swobodzie kontraktowania pojawiają się w przypadku, gdy jedną ze stron umowy jest konsument wówczas jest to dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli wykonawca zataił podstępnie wadę przed inwestorem.
Uprawnienia przysługujące w przypadku wystąpienia wady.
W razie stwierdzenia wad w wykonanym obiekcie inwestor może w szczególności:
- żądać usunięcia wady art. 561 k.c.
Wykonawca zobowiązany jest usunąć wadę w rozsądnym terminie bez nadmiernych niedogodności dla inwestora. Wykonawca może odmówić usunięcia wady gdyby było to niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów.
Jeżeli inwestorem jest przedsiębiorca, wykonawca może odmówić usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zaspokojenia roszczenia o usunięcie są wyższe od wysokości należnego wynagrodzenia wykonawcy.
- złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy, chyba że wykonawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla inwestora usunie wadę (art. 560 § 1 k.c.). Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania, jeżeli obiekt był już naprawiany przez wykonawcę albo wykonawca nie uczynił zadość obowiązkowi usunięcia wady.
Inwestor nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna (art. 560§ 4 k.c.). Przepisy nie zawierają prostej definicji wady istotnej i nieistotnej, każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Wada jest istotna w szczególności gdy np. uniemożliwia czynienie właściwego użytku z przedmiotu robót, wyłącza ich normalne wykorzystanie zgodnie z celem umowy albo odbiera im cechy właściwe lub wyraźnie zastrzeżone w umowie, istotnie zmniejszając ich wartość.

Terminy.
Wykonawca odpowiada z tytułu rękojmi jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem lat dwóch, a gdy chodzi o wady nieruchomości przed upływem lat pięciu lat od dnia wydania rzeczy inwestorowi. Musimy jednak pamiętać, iż roszczenie o usunięcie wady przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. W tych samych terminach inwestor może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy. Jeżeli inwestorem jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów określonych powyżej ( odpowiednio 2 lub 5 lat). Jeżeli inwestor żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady. Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli wykonawca wadę podstępnie zataił.
W zakresie wady prawnej bieg rocznego terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym inwestor dowiedział się o istnieniu wady, a jeżeli inwestor dowiedział się o istnieniu wady dopiero na skutek powództwa osoby trzeciej - od dnia, w którym orzeczenie wydane w sporze z osobą trzecią stało się prawomocne.
Dla zachowania terminów przewidzianych w przepisach prawa w przypadku rękojmi niezbędne jest to aby zawiadomić wykonawcę o wadzie przed upływem wyżej wskazanego terminu. Zgłoszenie wady najlepiej sporządzić na piśmie i przesłać listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru na adres wykonawcy wskazany w umowie o roboty budowlane.

Gwarancja.
W odróżnieniu od rękojmi (która obciąża wykonawcę z mocy samego prawa), z uprawnień z tytułu gwarancji na roboty budowlane inwestor może skorzystać tylko wówczas, gdy została ona udzielona przez wykonawcę i wyłącznie w uzgodnionym w niej zakresie. Gwarancja ma charakter dobrowolny – może ale nie musi zostać udzielona przez wykonawcę (najczęściej ma to miejsce w oparciu o oświadczenie o gwarancji w samej umowie). Oświadczenie gwarancyjne wykonawcy definiuje przede wszystkim termin obowiązywania gwarancji, obowiązki gwaranta, uprawnienia przysługujące inwestorowi w przypadku gdy obiekt budowlany nie ma właściwości określonych w oświadczeniu, procedurę zgłaszania wad itd. Obowiązki wykonawcy mogą polegać np. na zwrocie części lub całości wynagrodzenia albo na wymianie lub naprawie rzeczy.
W przepisach odnoszących się do umowy o roboty budowlane brak jest odesłania do przepisów regulujących gwarancję jakości przy sprzedaży, tj. art. 577 KC-581 k.c., tak jak ma to miejsce w przypadku rękojmi. Jedynie w braku odmiennej umowy stron co do zakresu i procedury gwarancyjnej, można na zasadzie analogii odwoływać się do regulacji kodeksowej zawartej w art. 577-581 k.c. Jeżeli zapisy umowy nie przewidują innego terminu, gwarancja domyślnie trwa 2 lata od kiedy rzecz została wydana (art. 577 § 4 k.c.).

Gwarancja, a rękojmia - wzajemny stosunek
Inwestor może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność wykonawcy z tytułu rękojmi. Jednakże w razie wykonywania przez inwestora uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia wykonawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

Prawo przejazdu, przechodu i przegonu to tzw. prawa służebne. Prawa i obowiązki wynikające ze służebności są uregulowane w księdze trzeciej kodeksu cywilnego. Definicję służebności zawiera art. 285 § k.c.:
„Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa) ”.

Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, która nie posiada dostępu do drogi publicznej ma roszczenie do właściciela lub użytkownika wieczystego, przez których nieruchomości może być przeprowadzona droga łącząca nieruchomość pozbawioną dostępu do drogi publicznej z tą drogą. Służebność drogi koniecznej, a zatem przejazdu i przechodu przez działkę, wpisywana jest w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości – o ile oczywiście wpisana zostaje. Wpis do księgi wieczystej służebności gruntowej, ma jedynie charakter deklaratoryjny co oznacza, że niezależnie od tego, czy uprawniony dokona wpisu w księdze, czy też nie, służebność powstaje. W zdecydowanej większości przypadków służebności gruntowe są ujawniane w treści ksiąg wieczystych.

W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej ustala się także za to wynagrodzenie. Możliwym jednak jest, aby uprawniony zrzekł się wynagrodzenia. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogowej ustala się według cen rynkowych. Sposoby ustanowienia służebności drogi koniecznej są następujące:
- w umowie pomiędzy właścicielem nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej a właścicielem nieruchomości, przez którą będzie przebiegać droga (sporządzonej w formie aktu notarialnego),
- w drodze orzeczenia sądowego,
- a także w drodze zasiedzenia służebności gruntowej.

W kontekście służebności, w prawie polskim, funkcjonuje tzw. prawo przejazdu, przechodu, przegonu.
Zgodnie z brzmieniem art. 145 § 1 k.c.: „Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej.”

Już w tym miejscu warto przytoczyć uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2014 r., sygn. akt III CZP 14/14, zgodnie z którą: „odpowiedni dostęp do drogi publicznej powinien obejmować także możliwość przejazdu pojazdów mechanicznych, chyba że nie uzasadniają tego potrzeby nieruchomości władnącej, konfiguracja granic, ukształtowanie terenu lub interes społeczno-gospodarczy, ale prawo przejazdu nie zostało wyraźne ustanowione”. W dzisiejszych czasach jest normalne, że dostęp do nieruchomości obejmuje także pojazdy mechaniczne, to jednak urbanizacja, zagęszczenie zaludnienia albo zagrożenia dla środowiska naturalnego oraz zdrowia ludzi – uzasadniają też ograniczenia. Ograniczenia te przekładają się również na istnienie służebności. Służebność bowiem musi być wykonywana tak, aby jak najmniej dotkliwie naruszać służebny grunt, zatem aby powodować jak najmniejsze nieudogodnienia.

Zasadniczo najczęściej spotykamy się z pojęciem służebności drogowej, która ma pozwolić w granicach jej społeczno-gospodarczego przeznaczenia, na wykonywanie jej w sposób oraz w zakresie, który odpowiada potrzebom stosunków gospodarczych i społecznych i społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu prawa. Jest to zatem prawo do przejeżdżania przez nieruchomość. W tym kontekście należy wyjaśnić, jak do istnienia służebności przejazdu odnosi się tzw. prawo przechodu i przegonu.

Spory o służebność przejścia, przejazdu i przegonu bydła były nieodłączną częścią przemian społeczno-gospodarczych oraz życia codziennego zwłaszcza w XIX wieku. Dzisiaj najwięcej problemów dotyczy kwestii związanych przede wszystkim ze służebnością przejazdu i przechodu. Nie można jednak zapominać, że w ramach tej służebności, funkcjonuje również prawo przegonu.

Kilka lat wstecz, istotne było, aby w treści orzeczenia sądowego znalazło się łącznie:
prawo przejazdu, przechodu i przegonu przez działki sąsiadów, tak żeby można było w okresie prac polowych dojechać zaprzęgiem do swojego pola.

Niewątpliwie, ustanawiając prawo przejazdu należy także mieć na uwadze, iż trzeba zapewnić sąsiadowi przejście i przegon bydła do swojej działki.
Niezależenie jednak od wszystkiego, warto pamiętać, że sądy, w tym SN wielokrotnie opowiadały się za tym, iż orzeczenia, co do służebności, powinny być tłumaczone ścieśniająco, a zatem należy tak korzystać z ze służebności, aby jak najmniej obciążać grunt służebny. Przeprowadzenie drogi koniecznej musi nastąpić z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić.

Reasumując, każde z trzech omówionych powyżej praw: przejazdu, przechodu, przegonu, jest swoistym typem prawa służebnego. O sposobie korzystania z niego, decyduje przede wszystkim jego specyfika, cel i rola.

Czynny żal to zawiadomienie złożone do właściwego organu o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Uwalnia od kary za naruszenie przepisów prawa podatkowego, jeżeli spełnia wszystkie ustawowe przesłanki do jego zastosowania. Oznacza to, że nie wszczyna się postępowania karnego skarbowego, a wszczęte się umarza.
Kto może złożyć czynny żal?
Sprawca, czyli każdy, kto popełnił skarbowy czyn zabroniony.
Na takiej samej zasadzie jak sprawca odpowiada za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe ten, kto zajmuje się sprawami finansowymi innej osoby (art. 9 § 3 k.k.s.).

Kiedy można złożyć zawiadomienie?
Do momentu, kiedy organ ścigania powziął wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, bądź też do rozpoczęcia przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Przesłanki czynnego żalu (art. 16 k.k.s.)
a) złożenie zawiadomienia do organu powołanego do ścigania, dokonane przez sprawcę po popełnieniu czynu, ujawniające istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu,
b) uiszczenie całej wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym w terminie wyznaczonym przez organ,
c) złożenie przedmiotu podlegającego przepadkowi albo jego równowartości pieniężnej,
d) niewystąpienie negatywnych przesłanek przedmiotowych, określonych w art. 16 § 5 k.k.s., oraz negatywnych przesłanek podmiotowych z art. 16 § 6 k.k.s.,
e) dochowanie właściwej formy zawiadomienia.

Ujawnienie istotnych okoliczności czynu jest to przekazanie organowi ścigania wszystkich kluczowych elementów związanych z czynem, czyli czas i miejsce jego popełnienia oraz znamiona. Ponadto sprawca zobowiązany jest wskazać wszystkie osoby współdziałające, o których wiedział. Wykazanie braku stosownej wiedzy co do współdziałających obciąża składającego zawiadomienie.

Przymus uiszczenia w całości uszczuplonej i wymagalnej należności publicznoprawnej dotyczy tylko tych przypadków, gdzie nastąpiło faktyczne uszczuplenie. Uszczuplona należność powinna być uregulowana w całości wraz odsetkami. Choć obowiązek zapłaty odsetek nie wynika bezpośrednio z art. 53 § 27 k.k.s., to jednak podstawą do niego jest treść art. 51, 53 i art. 55 § 1 Ordynacji podatkowej.
Ustawa nie zawiera wymogu, aby sam sprawca uiścił należność. Obowiązek ten może zostać zrealizowany przez inne osoby np. w imieniu lub na rzecz, których sprawca działał.

Termin zapłaty uszczuplonej należności publicznoprawnej powinien być wyznaczony przez organ, który zobligowany jest wziąć pod uwagę sytuację majątkową sprawcy oraz wysokość uszczuplonej należności, tak aby wykonanie obowiązku zapłaty było realne. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężną; nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów, których posiadanie jest zabronione.

Negatywne przesłanki przedmiotowe:
Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone (art. 16 § 5 k.k.s.):
1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego; czyli posiadał informacje nie tylko o charakterze procesowym, lecz także płynąca z czynności operacyjno-rozpoznawczych, dające podstawę do podjęcia czynności sprawdzających,
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Negatywne przesłanki podmiotowe:
W myśl art. 16 § 6 k.k.s. przepisu § 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
3) zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Zatem z dobrodziejstwa czynnego żalu nie mogą skorzystać: prowokatorzy, sprawcy, którzy zorganizowali lub kierowali grupą przestępczą, sprawcy polecający i kierowniczy.

Formy czynnego żalu:
- na piśmie
- ustnie do protokołu
- elektronicznie.

Ustawa nie precyzuje żadnych wymogów formalnych tego pisma poza tym, że musi ono w swej treści ujawniać istotne okoliczności czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Jednak zasada stosowania odpowiednio przepisów kpk, w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe wskazuje, że zawiadomienie powinno czynić zadość wymogom pisma procesowego z art. 119 § 1kpk , zatem powinno zawierać :
1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy;
2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo;
3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem (tj. określenie popełnionego czynu, istotne okoliczności oraz osoby współpracujące, informacja czy popełniony czyn został naprawiony np. czy złożono wymaganą deklaracje i wpłacono należność)
4) datę i podpis składającego pismo.

Złożenie czynnego żalu ustnie do protokołu, wymaga dokonania tej czynności osobiście przez sprawcę.
Zawiadomienia elektronicznie można dokonać za pomocą skrzynki ePUAP właściwego urzędu skarbowego lub za pośrednictwem portalu podatkowego – chociaż ustawodawca rekomenduje raczej to pierwsze rozwiązanie. W tym celu należy wykorzystać wzór pisma ogólnego.

Szczególny rodzaj czynnego żalu- art. 16 a kks.
Nie podlega karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe sprawca czynu zabronionego dotyczącego złożenia deklaracji lub przesłania księgi (części ewidencyjnej pliku JPK jeżeli po jego popełnieniu została złożona organowi podatkowemu prawnie skuteczna korekta deklaracji lub księgi dotycząca obowiązku, którego nieprawidłowe wykonanie stanowi ten czyn zabroniony. Jeżeli nastąpiło uszczuplenie, przepis ten stosuje się jeżeli należność ta została uiszczona niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie wyznaczonym przez organ.

W tym przypadku nie ma potrzeby składania czynnego żalu. Prawidłowo dokonana korekta wystarcza dla uniknięcia ewentualnej odpowiedzialności karnej skarbowej.

Podstawa prawna - art. 16 oraz art. 16 a ustawy z dnia 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 408)

W codziennym życiu załatwiamy wiele spraw i dokonujemy wielu czynności. Zwykle działamy osobiście, chcąc wykazać się należytą starannością i wierząc, że osobiście najlepiej wszystkiego dopilnujemy. Nie zawsze jednakże możemy działać we własnej osobie, co wyraźnie pokazał nam ostatni stan epidemii. Z pomocą w takiej sytuacji przychodzi nam m.in. instytucja pełnomocnictwa.

Wszelkich czynności możemy dokonywać osobiście lub za pośrednictwem innej osoby. Inna osoba może działać w naszym imieniu w oparci o dwa źródła – takie upoważnienie może wynikać bezpośrednio z przepisów ustawy (np. rodzic działający w imieniu swojego dziecka) lub właśnie z pełnomocnictwa.

Czym zatem jest pełnomocnictwo? Pełnomocnictwo to w najprostszym rozumieniu upoważnienie do dokonywania czynności, czy prowadzenia spraw w imieniu innej osoby. „Pełnomocnictwem” określa się także sam dokument, z którego to upoważnienie wynika.

Zasadniczo pełnomocnictwa można udzielić w dowolnej formie – także ustnie. Z uwagi jednakże na fakt, że pełnomocnik zwykle musi jakoś udowodnić to, że tym pełnomocnikiem faktycznie jest - np. w urzędzie z pewnością wymagane będzie okazanie stosownego dokumentu - zalecane jest przygotowanie pełnomocnictwa w formie dokumentowej właśnie. Aby zatem upoważnić inną osobę do działania w naszym imieniu, należy sporządzić dokument pełnomocnictwa, w którym wskażemy swoje dane, dane osoby, której rzeczonego pełnomocnictwa udzielamy oraz tzw. zakresu umocowania – czyli po prostu w jakich sprawach ta osoba może nas reprezentować. Pełnomocnictwo musi być rzecz jasna zaopatrzone naszym podpisem (ale nie musi go podpisywać osoba, która ma być pełnomocnikiem!) oraz datą.

Warto zauważyć, że jeżeli chcemy upoważnić inną osobę do dokonania w naszym imieniu czynności prawnej, dla której prawo wymaga szczególnej formy (np. formy aktu notarialnego), pełnomocnictwo musi być udzielone w takiej samej formie, w jakiej musi być dokonana ta czynności. Przykładowo – obowiązkową formą dla umowy sprzedaży nieruchomości jest forma aktu notarialnego. Zatem, jeżeli będziemy chcieli, aby inna osoba sprzedała bądź kupiła w naszym imieniu nieruchomość – musimy udzielić jej pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego (a zatem u notariusza). Może się również zdarzyć, że przepis będzie wskazywał wprost, że pełnomocnictwo do dokonania konkretnej czynności wymaga szczególnej formy – np. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.

Zasadniczo także pełnomocnictwo ogólne (czyli do zastępowania nas we wszystkich sprawach danego rodzaju) powinno być udzielone na piśmie (tak art. 99 § 2 Kodeksu cywilnego).

Co do zasady można wyróżnić trzy rodzaje pełnomocnictw: ogólne, rodzajowe i do poszczególnej czynności (tzw. „pełnomocnictwo szczególne”). Różnią się one pod względem zakresu umocowania – tj. tego przy jakich czynnościach na ich podstawie pełnomocnik może reprezentować swojego mocodawcę.
1. Pełnomocnictwo ogólne to najszerszy rodzaj pełnomocnictwa. Zwykle jest pełnomocnictwem do całego katalogu czynności danego typu. Przykładowo mogą być to wszelkie czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, czy też wszelkie czynności związane z zarządem nieruchomością. Ważną kwestią jest jednakże to, że pełnomocnictwo o charakterze ogólnym obejmuje swym zakresem jedynie umocowanie do czynności zwykłego zarządu (np. do pobierania czynszu). Dodatkowo wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności – tj. aby udzielić go skutecznie należy to uczynić na piśmie(tak art. 98 kodeksu cywilnego).
2. Pełnomocnictwo rodzajowe (często określane też jako gatunkowe) to pełnomocnictwo do zastępowania mocodawcy przy określonej kategorii czynności prawnych. Określa ono rodzaj czynności, których pełnomocnik może podejmować w imieniu swojego mocodawcy. Przykładem pełnomocnictwa rodzajowego będzie pełnomocnictwo udzielane innej osobie, aby w naszym imieniu odbierała korespondencję. Istotną informacją jest to, że pełnomocnictwo rodzajowe nie jest dopuszczalne w zakresie tych czynności prawnych, co do których wymagane jest pełnomocnictwo szczególne. Inaczej niż pełnomocnictwo ogólne, może obejmować równie dobrze umocowanie do czynności zwykłego zarządu, jak i przekraczających ten zakres.
3. Pełnomocnictwo do poszczególnych czynności (czasem określane także jako pełnomocnictwo szczególne, czy też specjalne) jest to pełnomocnictwo, które dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej (np. sprzedaży oznaczonej nieruchomości). Tym wlaśnie różni się od pełnomocnictwa zarówno ogólnego, jak i rodzajowego – tam bowiem chodzi o dokonanie w zasadzie nieograniczonej liczby czynności prawnych. Ten typ pełnomocnictwa jest dopuszczalny do wszystkich typów czynności prawnych, niemających ściśle osobistego charakteru.

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane przez mocodawcę. Oświadczenie o odwołaniu pełnomocnictwa może zostać złożone pełnomocnikowi i następuje z chwilą dojścia do niego oświadczenia o odwołaniu w taki sposób, że mógł on się zapoznać z jego treścią.

Żadna z ustaw lub innych aktów prawa powszechnie obowiązującego na terenie całego kraju nie wprowadza generalnego zakazu korzystania z fajerwerków i petard. Również wbrew pojawiającym się cyklicznie pod koniec każdego roku artykułom w mediach, brak jest przepisu ustawy, który wprost by stanowił, że dopuszczalne i w pełni legalne jest używanie fajerwerków jedynie w dniach 31 grudnia oraz 1 stycznia. Takich regulacji prawnych nie zawiera w szczególności ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego.

Zasady korzystania z fajerwerków są uregulowane m.in. w ramach rozporządzeń porządkowych przez wojewodów działających jako organ administracji rządowej na terenie właściwych dla nich województw. Powyższe rozporządzenia, jako akty prawa miejscowego, są wydawane w zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przedmiotowe regulacje prawne zakazują używania wyrobów pirotechnicznych w miejscach publicznych, za wyjątkiem 31 grudnia i 1 stycznia.

Należy jednak podkreślić, że przewidziany w rozporządzeniach porządkowych zakaz używania fajerwerków i petard dotyczy miejsc publicznych. Tym samym w dalszym ciągu brak jest regulacji prawnych zakazujących używania środków pirotechnicznych w miejscach prywatnych, na terenie własnej posesji czy za zgodą jej właściciela, w inne dni roku niż 31 grudnia i 1 stycznia.

Dopuszczalność używania produktów pirotechnicznych przez cały rok na terenach prywatnych nie oznacza pełnej dowolności i swobody dla osób z nich korzystających. Jedynym aktem prawnym ograniczającym używanie pirotechniki jest artykuł 51 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń dotyczący zakłócania spokoju, porządku społecznego i spoczynku nocnego. Nie tyczy się on jednak konkretnie fajerwerków, a każdego działania, które zaburzałoby ww. zasady funkcjonowania społecznego jak np. głośnego słuchania muzyki, śpiewu, powodowania hałasu. Zgodnie z art. 51§ 1 kodeksu wykroczeń: ”kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny”. Pomimo braku wzmianki o fajerwerkach, niemniej jako źródło hałasu podpadają one pod wyżej wymienioną podstawę prawną. Tym samym trzeba mieć na uwadze spokój, porządek publiczny oraz spoczynek nocny mieszkańców sąsiednich posesji podczas używania wyrobów pirotechnicznych, w szczególności dotyczy to pory dziennej.

Podsumowując, podczas korzystania z fajerwerków i petard w miejscach publicznych (31 grudnia i 1 stycznia) oraz na terenie stanowiącym prywatną własność (pozostałe dni roku), należy mieć na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim oglądającym pokaz, a także mieszkańcom i zwierzętom, znajdującym się w sąsiedztwie. Przede wszystkim należy korzystać ze środków pirotechnicznych zgodnie z instrukcją producenta zamieszczoną do sprzedawanego produktu, zachowując wszelkie normy ostrożności i bezpieczeństwa.

„Razem z majątkiem zmarłego dziedziczymy jego długi” – znajomość tej prostej zasady, choć coraz powszechniejsza we współczesnym społeczeństwie, nadal jest jednak niewystarczająca. Jednocześnie prawo spadkowe jest dziedziną prawa, z którą styka się prędzej czy później większość spośród nas. Dlatego też dokładne poznanie zasad, na jakich możemy ponosić odpowiedzialność za długi pozostawione przez zmarłego jest konieczne tym bardziej, iż odpowiedzialności takiej niejednokrotnie można uniknąć.

1. Jakie długi podlegają dziedziczeniu?

Zasada odpowiedzialności spadkobiercy za długi pozostawione przez spadkodawcę została zapisana w art. 922 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem na spadkobiercę przechodzą nie tylko prawa ale również „obowiązki majątkowe”. Jednocześnie jednak art. 922 kodeksu cywilnego ustanawia wyjątek od zasady odpowiedzialności za długi zmarłej osoby – przepis ten wskazuje bowiem, iż dziedziczeniu nie podlegają obowiązki majątkowe „ściśle związane z osobą zmarłego”. Z tej przyczyny nie podlegają dziedziczeniu np. obowiązki o charakterze karnym (grzywny, mandaty) oraz alimentacyjne, takie jak zaległe alimenty, do uiszczenia których zmarły był zobowiązany.

Dziedziczeniu podlegają natomiast – przykładowo - zadłużenie wynikające z umów, np. kredytów i pożyczek, wynikające z opłat za mieszkanie (czynsz, rachunki), zobowiązania podatkowe (co wynika z postanowień Ordynacji podatkowej), a także zobowiązania powstałe z działalności gospodarczej, którą prowadził spadkodawca – chyba, że zobowiązania te były ściśle związane z osobą zmarłego, np. ich wykonanie wymagało posiadania szczególnych umiejętności, kwalifikacji czy uprawnień.

Warto podkreślić, iż do długów spadkowych zalicza się także obowiązki majątkowe, które powstają z mocy przepisów prawa w chwili śmierci spadkodawcy lub nawet później. Do obowiązków tych należą w szczególności: koszty pogrzebu spadkodawcy, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek, obowiązek wykonania zapisów i poleceń spadkodawcy.

Trzeba tu mieć na uwadze, iż zobowiązania majątkowe mogą mieć bardzo różnorodny charakter, a ich zakwalifikowanie jako „ściśle związanych z osobą zmarłego” sprawia niejednokrotnie trudności i budzi spory także w orzecznictwie sądów. Dlatego też w przypadku wątpliwości, czy zobowiązanie zmarłego podlega dziedziczeniu należy skontaktować się z prawnikiem, w tym np. skorzystać z porady prawnej świadczonej przez punkty nieodpłatnej pomocy prawnej (NPP) w każdym powiecie.

Jest to o tyle istotne, iż spadkobierca za długi spadkowe odpowiada także własnym majątkiem.

2. Odrzucenie spadku

Podstawowym środkiem służącym do uniknięcia odpowiedzialności za długi spadkowe jest odrzucenie spadku. Zgodnie z art. 1015 kodeksu cywilnego spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku - w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się „o tytule swego powołania”. Osoba, która takie oświadczenie złoży nie dziedziczy po zmarłym – a tym samym osoba taka nie odziedziczy również żadnego majątku pozostawionego przez spadkodawcę. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone w sądzie lub – co bardzo upraszcza procedurę jego złożenia – przed dowolnie wybranym notariuszem. W celu złożenia takiego oświadczenia w kancelarii notarialnej należy z odpowiednim wyprzedzeniem umówić wizytę i przygotować niezbędne dokumenty – na ogół konieczny będzie dowód osobisty, odpis skrócony aktu urodzenia osoby składającej oświadczenie i odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy. Możliwe jednak, że okoliczności danego przypadku będą wymagać również i innych dokumentów, o czym ewentualnie poinformuje notariusz odbierający oświadczenie.

Rozważając złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku należy mieć na uwadze skutek tej czynności. Zgodnie bowiem z art. 1020 kodeksu cywilnego w miejsce osoby, która spadek odrzuciła wchodzą dalsi spadkobiercy. Najczęściej są to dzieci osoby, która odrzuciła spadek – a później nawet wnuki i dalsi zstępni. Jest to o tyle istotne, iż osoba niepełnoletnia nie może samodzielnie odrzucić spadku. W imieniu osoby niepełnoletniej spadek odrzuca jej przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun prawny) – w tym celu powinien jednak najpierw uzyskać zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Z tych też względów przed podjęciem decyzji o odrzuceniu spadku warto skorzystać z porady prawnej, np. w punkcie NPP – celem ustalenia czy i kto dziedziczy w miejsce osoby, która spadek odrzuca oraz celem uzyskania ewentualnej pomocy w sporządzeniu wniosku do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

Podejmując decyzję o odrzuceniu spadku należy koniecznie pamiętać o 6- miesięcznym terminie, w którym można dokonać tej czynności. Termin ten, co istotne, nie liczy się od dnia śmierci spadkodawcy, lecz od dnia, w którym spadkobierca „dowiedział się o tytule swojego powołania”. Dla spadkobiercy ustawowego będzie to z reguły dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Ponadto może to być np. dzień, w którym spadkobierca powołany w dalszej kolejności dowiedział się, iż dziedziczy w miejsce osoby, która spadek odrzuciła. Z tych względów termin 6- miesięczny na odrzucenie spadek przez dziecko liczony jest od dnia, w którym spadek odrzucił jego rodzic. Zachowanie tego terminu jest niezwykle istotne, bowiem jego przywrócenie jest możliwe jedynie w wyjątkowych okolicznościach, np. w razie udowodnienia przed sądem, iż niezłożenie oświadczenia w terminie było skutkiem usprawiedliwionego błędu lub groźby.

3. Przyjęcie spadku, dobrodziejstwo inwentarza

Spadkobierca, który nie zdecyduje się na odrzucenie spadku może złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku wprost lub oświadczenie o przyjęciu spadku „z dobrodziejstwem inwentarza”. Termin na złożenie tych oświadczeń również wynosi 6 miesięcy i jest liczony tak samo, jak termin na odrzucenie spadku. Co ważne - wyłącznie złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wprost ma ten skutek, że spadkobierca przyjmuje na siebie pełną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Oznacza to, iż jeśli spadkobierca zachowa się biernie i nie złoży żadnego z w/w oświadczeń (o odrzuceniu spadku, przyjęciu spadku wprost lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza) w terminie 6 miesięcy, to dziedziczy on spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Tym samym przyjęcie pełnej, nieograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe nie jest możliwe wskutek np. przeoczenia w/w 6- miesięcznego terminu. Jeżeli spadkobierca zachowa się biernie i w ciągu 6 miesięcy ani nie przyjmie spadku, ani go nie odrzuci – to wówczas spadek ten odziedziczy „z dobrodziejstwem inwentarza”.

„Dobrodziejstwo inwentarza” chroni spadkobiercę przed pełną i nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Spadkobierca musi spłacić odziedziczone zadłużenie – jednak nie w pełnej wysokości, a jedynie do wysokości wartości odziedziczonego majątku. Innymi słowy dziedzicząc „z dobrodziejstwem inwentarza” spadkobierca nie powinien być „stratny” na przyjęciu spadku – nie będzie płacił za długi spadkowe wyższej kwoty, niż wartość majątku, który odziedziczył. Przykładowo, jeśli w skład spadku wchodzi mieszkanie o wartości 100 tys. zł i oszczędności o wartości 25 tys. zł (łącznie 125 tys. zł) oraz zadłużenie na kwotę 200 tys. zł, to wówczas spadkobierca powinien spłacić zadłużenie do kwoty 125 tys. zł i może odmówić spłaty pozostałej części zadłużenia, tak, by spadek nie przyniósł mu straty.

Z tych też względów w przypadku dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza należy dokonać odpowiedniej wyceny majątku spadkowego – wartość odziedziczonego mieszkania, gospodarstwa czy samochodu ma bowiem istotne znaczenie dla oceny górnej granicy odpowiedzialności za długi spadkowe. Wyceny takiej dokonuje komornik – jest to tzw. „spis inwentarza”. Dokonanie takiego spisu wiąże się z koniecznością poniesienia jego kosztów oraz sporządzenia odpowiedniego wniosku o dokonanie spisu – w tym celu również można skorzystać z pomocy prawnika, w tym punkt NPP.

Trzeba mieć także świadomość, iż dług spadkowy może być wymagalny od razu – wierzyciel nie ma obowiązku np. poczekać, aż sprzedamy odziedziczone mieszkanie, czy samochód. Nadto wierzyciel nadal może zająć wynagrodzenie za pracę lub majątek osobisty spadkobiercy – ograniczenie odpowiedzialności wynikające z „dobrodziejstwa inwentarza” dotyczy tylko wysokości kwot, które powinien spłacić spadkobierca i nie zmienia faktu, że spadkobierca odpowiada za dług także własnym majątkiem.

4. Podsumowanie

Dziedziczenie długów jest problemem, który bardzo często pojawia się w praktyce, w bardzo różnorodnych sytuacjach. Zabezpieczenie dzieci przed własnymi długami, uniknięcie zadłużonego spadku po niejednokrotnie odległym krewnym – to tylko nieliczne spośród przykładów. Jednocześnie obowiązujące prawo stwarza różnorodne narzędzia umożliwiające zabezpieczenie interesów spadkobierców. Stąd też, jeżeli stykamy się z tego rodzaju sytuacją – zawsze warto zasięgnąć porady prawnika, np. w ramach systemu nieodpłatnej pomocy prawnej. Rolą adwokata lub radcy prawnego jest bowiem wyjaśnienie obowiązujących przepisów, wskazanie możliwych środków działania oraz przedstawienie ich skutków, tak, by jak najlepiej zadbać o interesy majątkowe spadkobiercy.