Powiat
Ostrowiecki

Porady z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji w powiecie ostrowieckim odbywają się wyłącznie po uprzednim umówieniu terminu wizyty od poniedziałku do piątku w godz. 7.30 - 15.30

pod numerem telefonu: 664 990 364

lub adresem e-mail:  pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu

Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenie  nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobom niepełnosprawnym ruchowo i doświadczającym trudności w komunikowaniu się

Osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osobom doświadczającym trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz. U. z 2023 r. poz. 20​​​​), może być udzielania nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie i mediacja także poza punktem np.:

• za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość
• w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej
• w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego
• w miejscu wyposażonym w urządzenia ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się
• w innym miejscu dostoswoanym do potrzeb ww. osób

Zgłoszeń na porady w ww formach można dokonać w następujący sposób:

• telefonicznie (od pon. do pt. w godzinach od 7.30 do 15.30) pod numerem 664 990 364
• e-mailowo: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu

W powyższej sytuacji osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo  odbiera bezpośrednio od interesanta oświadczenie w przedmiocie braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prannej

Osoba, która dokonuje zapisów na porady ustali miejsce i formę udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej  oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i uzgodni dogodny termin porady prawnej dla osoby doświadczającej trudności w komunikowaniu się oraz dla osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową .

Osobom, które doświadczają trudności w komunikowaniu zapewnia się możliwość skorzystania podczas nieodpłatnej porady prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z pomocy tłumacza języka migowego.

Zgłoszeń na porady w ww. formie można dokonać w następujący sposób:

• e-mailowo: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu
• osobiście w Starostwie Powiatowym, ul. Iłżecka 37; 27 - 400 Ostrowiec Świętokrzyski

W powyższej sytuacji osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się, które zgłoszą uzasadnioną potrzebę komunikacji za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego składają staroście, w formie papierowej lub elektronicznej, oświadczenie w przedmiocie braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, wraz ze wskazaniem okoliczności to uzasadniających oraz dostępnych tej osobie środków porozumiewania się na odległość. 

Osoba, która dokonuje zapisów na porady ustali dostępności tłumacza migowego i uzgodni dogodny dla osoby doświadczającej trudności w komunikowaniu się termin porady prawnej przy udziale tłumacza języka migowego.

Po uzyskaniu pomocy prawnej można wyrazić swoją opinię na temat udzielonej porady.

Zgodnie z §5 ust.4 pkt 5 i 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2018 w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osoby uprawnione mają możliwość przekazywania opinii o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim. Opinie o udzielonej poradzie można przekazać w następujący sposób:

• wypełnienie Karty B (opinia osoby uprawnionej o udzielonej poradzie) bezpośrednio po uzyskaniu pomocy. Po wypełnieniu Karty B należy ją umieścić w oznakowanej nieprzezroczystej urnie, znajdującej się w poczekalni punktu,
• e-mailowo poprzez wysłanie scanu wypełnionej części B karty pomocy na adres: pomocprawna@powiat.ostrowiecki.eu  (w temacie wiadomości proszę wpisać „Nieodpłatna Pomoc Prawna – opinia”)

Dodatkowo osoby ze szczególnymi potrzebami, o których mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzeba (Dz. U. z 2022 r. poz. 2240) mają również możliwość przekazywania Kart B w następujący sposób:

• telefonicznie pod numerem 664 990 364
• listownie, przesyłając opinię na adres: Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Świętokrzyskim, Wydział Organizacyjno - Prawny, ul. Iłżecka 37; 27 - 400 Ostrowiec Świętokrzyski

*Dyżur z możliwością mediacji – szczegółowe informacje w karcie informacyjnej poradnictwa „Nieodpłatna mediacja”.

Pozasądowe metody rozwiązywania sporów – to sposoby wyjścia z konfliktu, bez przenoszenia tego sporu na drogę sądową. Za zgodą obydwu stron neutralna osoba trzecia (niezależna instytucja) ― np. mediator, koncyliator albo arbiter ― pośredniczy w kontaktach między stronami:

• umożliwia zbliżenie stanowisk stron (np. poprzez mediację),
• proponuje rozwiązanie sporu (np. przez koncyliację),
• rozstrzyga spór między nimi i narzuca rozwiązanie (np. w ramach arbitrażu).

Alternatywne w stosunku do postępowania sądowego sposoby rozwiązywania sporów są zwykle tańsze, szybsze i prostsze. Jest to metoda tańsza, gdyż z reguły nie wiąże się z koniecznością ponoszenia opłat sądowych, wydatków na pełnomocników. Dopiero zatwierdzenie ugody przez Sąd wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty, ale znacznie niższej niż chociażby wpis od pozwu. Rozwiązanie to jest szybsze ze względu na długie terminy rozpatrywania sporów sądowych. Rozwiązywanie sporów w ten sposób jest też prostsze gdyż nie wymaga znajomości procedur sądowych i umiejętności formułowania stanowisk procesowych.

Mediacja to sposób dojścia do porozumienia pomiędzy zwaśnionymi stronami przy pomocy neutralnej osoby trzeciej ― mediatora. Strony samodzielnie wypracowują ugodowe, najkorzystniejsze dla nich rozwiązanie. Wybrany przez nich mediator jedynie ułatwia kontakt i wspiera ich w komunikacji ― nie ustala kto ma rację i nie narzuca własnych rozwiązań. Korzystanie z mediacji jest dobrowolne – do jej podjęcia konieczna jest zgoda obu stron. Rozwiązanie sporu w ten sposób daje zwaśnionym stronom większą satysfakcję. Ostateczne rozstrzygniecie jest bowiem wspólnie wypracowane, a nie odgórnie narzucone przez Sąd.

Nieodpłatna mediacja – jest dostępna zarówno w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej, jak również
w ramach świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Może być prowadzona pomiędzy stronami dążącymi do polubownego rozwiązania sporu. Stroną inicjującą przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji może być wyłącznie osoba uprawniona. Druga strona nie musi być osobą uprawnioną – może to być przedsiębiorca, osoba fizyczna, pracodawca, kontrahent, sąsiad, członek rodziny itp.

Nieodpłatna mediacja obejmuje:

1)poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;

2) przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji;

3) przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej;

4) przeprowadzenie mediacji;

5) udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.

W dniu 1 stycznia 2023 roku po raz drugi uruchomione zostały koordynowane centralnie punkty specjalistyczne  w ramach systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 

W punktach na terenie całego kraju można uzyskać pomoc prawną między innymi z zakresu pomocy rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnością oraz pomocy ofiarom przemocy wobec kobiet i dzieci. Punkty o takich właśnie specjalizacjach zostały utworzone obok punktów specjalizujących się w prawie spadkowym, kredytach frankowych, ubezpieczeniach, podatkach czy upadłości konsumenckiej.
Jeżeli potrzebujesz porady specjalisty z jednej ze wskazanych na liście dziedzin, możesz zarejestrować się na wybrany dyżur specjalistyczny niezależnie od swojego miejsca zamieszkania.
Punkty specjalistyczne oferują możliwość skorzystania z porady zdalnej, czyli przy użyciu środków komunikowania się na odległość, co pozwala na skorzystanie z pomocy specjalisty beneficjentom z całego kraju.
W celu umówienia wizyty możesz skorzystać ze strony do zapisów http://np.ms.gov.pl/zapisy, lub odszukaj na stronie internetowej właściwego powiatu numer do zapisów telefonicznych albo odpowiedni adres e-mail.

Aktualną listę dyżurów specjalistycznych na rok 2023 znajdą Państwo pod poniższtm linkiem:

Lista dyżurów specjalistycznych uruchomionych na terenie całego kraju

Jesień życia jest zwykle okresem w którym nasze życie ulega wyhamowaniu, w związku z przejściem na emeryturę pojawia się więcej wolnego czasu. Niesie to za sobą także zmniejszenie wpływów do domowego budżetu – emerytura zazwyczaj jest pewną tylko częścią naszych ostatnich zarobków. Pojawia się wtedy konieczność ograniczenia wydatków, co w pewnych sytuacjach jest możliwe, choć niesie za sobą zwykle istotne konsekwencje. Jak powszechnie wiadomo – nic za darmo, niemniej gdy już przekażemy coś co należy do nas, to dobrze znać swoje uprawnienia wynikające z tego faktu.

Jak zasygnalizowano wyżej, emerytura wynosi zazwyczaj jedynie pewien ułamek ostatniego wynagrodzenia. W starym systemie emerytalnym odpowiadała ona wynagrodzeniu za ostatni okres pracy, w tzw. nowym portfelu odpowiada ona prognozowanej długości życia i sumie składek odprowadzonych w trakcie okresów ich opłacania. Początkiem 2023 roku przeciętna emerytura z ZUS wynosiła ok. 2900 złotych, a z uwzględnieniem 13 i 14 emerytury było to ok. 3100 zł brutto[1]. Mowa tutaj o kwotach stanowiących ok. 60% mediany wynagrodzeń we wskazanym okresie[2]. Odnosząc to do średniej wynagrodzeń za wskazany okres jest to ok. 45%. W tym miejscu należy jeszcze wskazać, że jeszcze niższe emerytury otrzymywane są z systemu KRUS. Oznacza to, że statystycznie nasze dochody po przejściu na emeryturę spadną o połowę. Oznacza to także, że mieliśmy wcześniej dość dużo czasu, żeby na taką ewentualność się zabezpieczyć, np. gromadząc odpowiedni majątek – tutaj jednym z możliwych wyborów są nieruchomości. Przyjmując jednak, że nie jesteśmy lidyjskim Krezusem i mamy jedynie jedną nieruchomość, nie musi to oznaczać że jedyne co możemy w tej sytuacji zrobić to sprzedać ją i wynajmować do końca życia tańszy lokal.

Możliwe jest przekazanie takiego obiektu w darowiźnie (zstępnym, lub innym osobom) wraz z zagwarantowaniem sobie prawa do zamieszkiwania w tymże domu/mieszkaniu (służebność dożywotniego zamieszkania) lub także z dożywotnia opieką (prawo dożywocia).

Od strony prawnej są to 2 czynności (umowy) zawierane łącznie, najczęściej w jednym akcie notarialnym. Pierwszą jest darowizna w której następuje przeniesienie własności na nowego właściciela, kolejną jest zobowiązanie nowego właściciela do określonych czynności na rzecz dotychczasowego właściciela (tu albo znoszenie dalszego zamieszkiwania tej osoby w przedmiocie darowizny, albo poprzednie połączone z zapewnieniem mu dożywotniej opieki). Rozważmy oba przypadki osobno:

Służebność dożywotniego zamieszkania: podstawą prawna jest tutaj art. 296 Ustawy kodeks cywilny (Dz.U.2023.1610 t.j. z dnia 2023.08.14). Operacja polega na tym, że przekazujemy mieszkanie/dom innej osobie, sami mamy prawo w nim zamieszkiwać do śmierci (lub na krótszy okres czasu, wskazany w akcie notarialnym). Oznacza to, że podatki od nieruchomości, koszty napraw i remontów ponosi nowy właściciel nieruchomości (trudno wymagać, żeby inna osoba płaciła podatek za cudzą rzecz). Uprawniony z tytułu służebności mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy o użytkowaniu (a więc dotyczące służebności).

Prawo dożywocia zostało uregulowane w art. 908 i nast. KC. Najprościej rzecz ujmując jest to powyższe prawo poszerzone o utrzymanie darczyńcy. Cytując za kodeksem cywilnym obdarowany powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Co to jednak oznacza? W praktyce odpowiedzieć należy, że to zależy od konkretnego przypadku. Inne będą koszty utrzymania osoby obłożnie chorej, wymagającej stałej, specjalistycznej opieki, inne zaś osoby będącej pomimo wieku w dobrej kondycji fizycznej i zachowującej jasny umysł. Posługując się danymi GUS (stan na 2021 rok) wskazano kategorie wydatków do ponoszenia których powinien się przygotować obdarowany:

•  Zgodnie z obwieszczeniem „Budżety gospodarstw domowych w 2021 roku”[3] średnie miesięczne wydatki na żywność wyniosły przy uwzględnieniu grup społecznych i jednoosobowego gospodarstwa domowego średnio 363,03 zł miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie domowym.

W związku z powyższym obciążenie roczne dla 1 osoby wynosi 3 363,60 zł.

• Zgodnie z obwieszczeniem „Budżety gospodarstw domowych w 2021 roku” średnie miesięczne wydatki na opał i energię wyniosły przy uwzględnieniu grup społecznych i jednoosobowego gospodarstwa domowego średnio 280,30 zł miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie domowym.

W związku z powyższym obciążenie roczne dla 1 osoby wynosi 3 363,60 zł.

• Zgodnie z cytowanym opracowaniem, średnie miesięczne wydatki na odzież (w tym obuwie) wyniosły przy uwzględnieniu grup społecznych 64,43 zł na 1 osobę w gospodarstwach domowych.

W związku z powyższym obciążenie roczne dla jednej osoby wynosi 773,16 zł.

• Zgodnie z cytowanym opracowaniem, średnie miesięczne wydatki na zdrowie (w tym wyroby medyczne) wyniosły przy uwzględnieniu grup społecznych 86,12 zł na 1 osobę w gospodarstwach domowych.

W związku z powyższym obciążenie roczne dla jednej osoby wynosi 1 033,44 zł.

Koszt utrzymania jednej osoby wynosił więc w 2021 roku (średnio, wg. wyliczeń GUS) 9 526,56 zł rocznie, tj. prawie 794 złote na miesiąc.

Doliczając do tego czynsz jako utracony pożytek, a także prognozowana przez GUS długość życia danej osoby na podstawie wieku możemy określić w ten sposób wartość prawa dożywocia. Otrzymany wynik jest oczywiście uśredniony. To, że dana osoba powinna żyć zdaniem GUS 85 lat, wcale nie znaczy, że nie może umrzeć wcześniej, lub zrealizować coroczne życzenia bliskich „stu lat życia w dobrym zdrowiu”.

Z powyższego zestawienia wynika więc jasno, że pomimo faktu otrzymania hojnej darowizny (nieruchomości) zobowiązania nowego właściciela bardzo się zwiększają, a przez to spadają obciążenia darczyńcy.

Powyżej przedstawiono uregulowania prawne, a więc w uproszczeniu można powiedzieć teorię. Praktyka wygląda jednak często inaczej, co często należy rozpatrywać w kategoriach sytuacji patologicznych, czy wręcz przemocowych. Mowa tutaj o osobie starszej, która jeśli nawet jest świadoma swoich praw, to często nie wie co ma robić, żeby je wyegzekwować.

Zasadniczym uprawnieniem darczyńcy (i zarazem dożywotnika) jest możliwość cofnięcia darowizny. Można to zrobić do 10 lat. Warunkiem jest tutaj rażąca niewdzięczność obdarowanego.

Za rażącą niewdzięczność można uznać sytuację w której mamy do czynienia ze znacznym nasileniem złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy czy szkody majątkowej. Jako zachowanie rażąco niewdzięczne, należy rozumieć m.in. spowodowanie popełnienia przestępstwa przeciwko darczyńcy, pozbawienie życia, spowodowanie rozstroju zdrowia jak również rażące naruszenie obowiązków rodzinnych[4]. Warunkiem jest jednak rażąca niewdzięczność, nie zaś zwykła niewdzięczność. Często w ocenie sądów rozpatrujących wnioski o odwołanie darowizny sytuacje wskazywane przez dożywotników były przykładami zwykłej niewdzięczności, która nie uprawniała ich do odwołania darowizny. Dopuszczalne jest występowanie o zwrot wydatków poniesionych np. na opał (obowiązek jego zapewnienia ciąży na właścicielu) jedzenie, czy leki. Wymaga to jednak przeprowadzenia sprawy przed sądem i często niszczy jakąkolwiek relację rodzinną pomiędzy właścicielem a dożywotnikiem, w związku z tym podobny wniosek powinien być ostatecznością.

Analogicznie nowy właściciel nieruchomości jest uprawniony do zamiany służebności na rentę, jeśli dożywotnik dopuszcza się rażących uchybień w wykonywaniu swojego prawa (303 KC). Tutaj również musi być zachowany warunek wystąpienia rażących uchybień.

Na koniec rozważań należy jeszcze wskazać, że dla istnienia prawa dożywocia wpis w księdze wieczystej nie jest konieczny (wystarczy sam akt notarialny), inaczej jest ze służebnością dożywotniego zamieszkania – tutaj wpis do księgi wieczystej ma charakter konstytutywny. Oznacza to, że jeśli z jakiegoś powodu treść służebności nie jest ujawniona w księdze wieczystej, to kolejny nabywca po nowym właścicielu (osoba której obdarowany sprzeda nieruchomość, do czego obdarowany ma prawo) może złożyć pozew o eksmisję osoby uprawnionej, jeśli działała w oparciu o zapisy księgi wieczystej, a wniosek taki może być rozpatrzony pozytywnie.

Konkludując: prawo cywilne zna instytucje pozwalające zabezpieczyć interesy osoby przekazującej nieruchomość w zamian za opiekę, przy czym praktyka zależy już od indywidualnych cech obdarowanego i darczyńcy, relacji rodzinnych, odległości i wielu innych czynników. Najlepszym sposobem na zabezpieczenie swoich interesów jest po prostu odpowiedni dobór osoby, którą wybieramy (w zamian za darowiznę) na swojego opiekuna.

Autor artykułu:

Kamil Waleczek

Czy można zmusić bliską osobę do leczenia psychiatrycznego? Jak zareagować na pogarszający się stan zdrowia psychicznego bliskiego? Czy łatwo jest kogoś umieścić w szpitalu psychiatrycznym? Jak długo trwa taki pobyt? Jakie warunki muszą zostać spełnione? Czy zmuszenie do pobytu w szpitalu psychiatrycznym jest legalne? Jakie zachowania uzasadniają przymusowe leczenie?

Niewątpliwie, temat jest bardzo kontrowersyjny, jednak ważny albowiem nierzadko bliscy osoby, u której występują (przykładowo) zaostrzenia w przebiegu choroby/zaburzenia nie wiedzą jakie działania mogą podjąć, celem zabezpieczenia swojego bliskiego.

Co do zasady, hospitalizacja, w tym również psychiatryczna wymaga zgody pacjenta; z reguły jest również planowana. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy stan danej osoby może wymagać udzielenia natychmiastowej pomocy – wówczas przepisy dopuszczają umieszczenie takiej osoby w szpitalu psychiatrycznym, bez jej zgody. Z pomocą przychodzą regulacje ujęte w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, które opisują procedury umożliwiające rozpoczęcie hospitalizacji, bez zgody pacjenta.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

art. 23, art. 24

Powód hospitalizacji bez zgody: Gdy dotychczasowe zachowanie osoby wskazuje na to, że z powodu choroby psychicznej zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

Warunki i procedury: O przyjęciu do szpitala postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa. Przyjęcie do szpitala wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia o powyższym sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. Na podstawie otrzymanego zawiadomienia sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego.

Kto może złożyć wniosek: Wniosek może złożyć pacjent, jego przedstawiciel ustawowy, jej małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo bądź osoba sprawująca faktyczną opiekę albo z urzędu.

art. 29, art. 30

Powód hospitalizacji bez zgody: Gdy dotychczasowe zachowanie osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź gdy osoba jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

Warunki i procedury: O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody, orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby. Do wniosku dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Orzeczenie lekarz psychiatra wydaje na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania.

Kto może złożyć wniosek: Wniosek może złożyć: małżonek osoby, której wniosek dotyczy, krewni w linii prostej, rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy lub osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę.

Z powyższego wynika, że istnieją dwa tryby przyjęcia do szpitala psychiatrycznego z pominięciem zgody umieszczanej osoby.

Pierwszy, gdy umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta odbywa się w drodze interwencji. Jednakże, takie umieszczenie musi być „zatwierdzone” przez sąd. Najczęściej, w wyniku dokonania zgłoszenia (przez osoby trzecie, rodzinę), pacjent jest dowieziony do szpitala przez ratowników medycznych tudzież policję; podczas takiej interwencji następuje wstępna analiza sytuacji. Zatem pierwsze podjęta jest decyzja lekarska o umieszczeniu danej osoby w szpitalu, a potem następuje postępowanie ustalające zasadność (bądź też nie) takiego umieszczenia. Hospitalizacja może być uznana za konieczną w przypadku nastąpienia zachowań, takich jak: nagły napad agresji, samoagresji, stwierdzenie niepełnej orientacji, brak logicznego kontaktu, omamy, rozkojarzony tok myślenia, urojenia, itp., a okoliczności powodują, że stan tej osoby może zagrażać bezpośrednio jej życiu albo życiu i zdrowiu innych osób. Decyzja (orzeczenie) sądu ustala, czy przyjęcie było zasadne, czy też nie. Oczywiście, sąd opiera swoje stanowisko na zebranym materiale dowodowym.

Drugi sposób, gdy umieszczenie odbywa się w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego, a zatem sąd podejmuje decyzję, czy zostały spełnione przesłanki „przymusowego” umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym na bazie art. 29 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Przesłanki są tutaj znacznie szersze niż w trybie nagłym, wychodzą poza granice bezpośredniego zagrożenia. Ta procedura z jednej strony bazuje na pogarszającym się stanie zdrowia danej osoby oraz prognozie, że pobyt w szpitalu może ustabilizować sytuację pacjenta. Trzeba zaznaczyć, że w takich przypadkach przymusowa hospitalizacja może nastąpić na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego. Nie ulega zatem wątpliwości, że rodzina ma możliwość reagowania, gdy zachowanie bliskiej osoby zagraża jej, czy też osobom trzecim, jak i wówczas gdy dana osoba traci możliwość samodzielnego radzenia sobie w codziennym życiu, ale z dużym prawdopodobieństwem hospitalizacja pomoże w ustabilizowaniu życia tej osoby.

WARTO WIEDZIEĆ!
Osoba, której postępowanie dotyczy może starać się o uzyskanie profesjonalnej pomocy pełnomocnika ustanowionego z urzędu. Aby uzyskać wsparcie prawnika, należy złożyć odpowiedni wniosek wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania.

Prawo dostępu do dokumentacji medycznej jest jednym z podstawowych praw przysługujących pacjentowi. Udostępnienie dokumentacji medycznej następuje na żądanie osoby uprawnionej. Aby ją otrzymać pacjent lub osoba przez niego upoważniona powinna złożyć do podmiotu leczniczego, z którego chciałaby otrzymać dokumentację medyczną - wniosek.

Forma wniosku nie musi być wyłącznie pisemna, może przybrać formę ustną bądź zostać przekazana za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Dane zawarte w dokumentacji medycznej podlegają ochronie określonej w ustawie z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Prawa Pacjenta (dalej u.p.p.) oraz w innych przepisach, w tym zwłaszcza przepisach regulujących kwestie ochrony danych osobowych. Zgodnie z treścią art. 23. 1. Pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych.

Dokumentacja medyczna zawiera informacje takie jak:

• oznaczenie pacjenta, pozwalające na ustalenie jego tożsamości,
• oznaczenie miejsca udzielanie pomocy medycznej,
• opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych,
• datę sporządzenia.

Dokumentacja medyczna może być udostępniona do wglądu (bezpłatnie, w siedzibie podmiotu, w którym pacjent się leczy, lub leczył poprzez sporządzenie jej wyciągów, kopii lub odpisów (za opłatą) lub poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru (z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu). Dokumentacja medyczna jest przechowywana przez 20 lat, liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym został dokonany ostatni wpis. W przypadku zgonu pacjenta na skutek uszkodzenia ciała lub zatrucia, dokumentacja medyczna takiej osoby jest przechowywana, aż 30 lat.

Podmiot prowadzący dokumentacje medyczną może pobierać opłaty za odpisy, wyciągi lub kopie dokumentacji. Wysokość opłat jest ustalana indywidualnie przez podmiot prowadzący dokumentację. Podmiot nie ma w tym przypadku nieograniczonych uprawnień. Opłata za stronę wyciągu lub odpisu, a także za stronę dokumentacji medycznej, nie może być wyższa niż 0.0002 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Odpisy i dane mogą być przekazane na elektronicznym nośniku danych, jeżeli podmiot prowadzi dokumentację w formie elektronicznej. Opłata za nośnik nie może przekraczać 0.0002 wskazanego wyżej wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 25 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta dokumentacja medyczna zawiera m.in: oznaczenie pacjenta, pozwalające na ustalenie jego tożsamości: nazwisko i imię (imiona), datę urodzenia, oznaczenie płci, adres miejsca zamieszkania, numer PESEL, w przypadku noworodka - numer PESEL matki, a w przypadku osób, które nie mają nadanego numeru PESEL - rodzaj  i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych.

Żądanie wydania kopii dokumentacji medycznej powinno być zrealizowane niezwłocznie, co oznacza, że czynności z tym związane powinny być rozpoczęte natychmiast po wpłynięciu wniosku zawierającego to żądanie. Niezwłoczne podjęcie czynności mających na celu wykonanie kopii tej dokumentacji stanowi więc podstawę do uznania, że postępowanie podmiotu leczniczego jest zgodne z przepisami prawa.

Zadaniem państwa jest ochrona obywateli, zapobieganie przestępstwom oraz świadczenie pomocy i sprawiedliwość dla pokrzywdzonych. Gdy przestępstwo już się wydarzy, istotne jest udzielanie wsparcia osobom dotkniętym jego skutkami. Pokrzywdzeni często doświadczają negatywnych konsekwencji fizycznych, emocjonalnych i finansowych, dlatego ważne jest, aby mieli dostęp do informacji i wsparcia w zakresie swoich praw i obowiązków. Ośrodki Pomocy Pokrzywdzonym Przestępstwem, finansowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, są miejscem, gdzie mogą otrzymać niezbędną pomoc

DLA KOGO?

Pomoc jest przeznaczona dla osób pokrzywdzonych w wyniku przestępstwa, ich bliskich (np. członków rodziny) oraz świadków i innych osób im najbliższych. W przypadku tych ostatnich, dostępne formy pomocy mogą być jednak ograniczone.

Z pomocy może skorzystać osoba pokrzywdzona takim przestępstwem jak, np.:

• przeciwko mieniu – np. kradzież, przywłaszczenie, zniszczenie, oszustwo,
• przeciwko rodzinie i opiece – np. znęcanie się, niepłacenie alimentów, porzucenie, uprowadzenie, zatrzymanie,
• przeciwko wolności – np. pogróżki, stalking (uporczywe nękanie), handel ludźmi, uwięzienie,
• przeciwko życiu i zdrowiu – np. uszkodzenie ciała, zabójstwo, nieumyślne spowodowanie śmierci, bójka lub pobicie,
• seksualne – np. gwałt, kazirodztwo, zachowania seksualne z udziałem osoby niepełnoletniej, molestowanie seksualne,
• przemoc domowa – np.:

• • fizyczna, w tym bicie, popychanie, zmuszanie do kontaktów seksualnych, głodzenie,
  • psychiczna, w tym wyzywanie, wszczynanie awantur, szantaż, wymuszanie określonych zachowań, więzienie w zamkniętym pomieszczeniu,
  • wypadki komunikacyjne – na przykład wypadek drogowy lub katastrofa komunikacyjna.

FORMY POMOCY

Pomoc udzielana jest bezpłatnie. Zakres pomocy udzielanej uprawnionym osobom obejmuje:

• pomoc prawną
• mediację
• pomoc tłumacza w celu udzielenia pomocy prawnej osobie uprawnionej, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim
• pomoc tłumacza języka migowego lub tłumacza przewodnika
• pomoc psychologiczną
• pomoc psychiatryczną
• doradztwo pierwszego kontaktu
• pokrywanie kosztów świadczeń zdrowotnych, lekarstw w zakresie, w którym lek nie podlegałby refundacji lub części, w której nie jest refundowany
• pokrywanie kosztów związanych z kształceniem w szkołach i przedszkolach publicznych, w tym w ramach indywidualnego nauczania
• pokrywanie kosztów związanych z opieką nad dziećmi w żłobkach i klubach dziecięcych prowadzonych przez gminy
• pokrywanie kosztów szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pokrywanie kosztów egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe
• pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielania schronienia
• finansowanie okresowych dopłat do bieżących zobowiązań czynszowych i opłat za energię elektryczną, gaz, wodę, opał, odbiór nieczystości stałych i płynnych za lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, do którego osoba uprawniona posiada tytuł prawny, proporcjonalnie do liczby osób stale zamieszkujących w tym lokalu lub domu,
• dostosowanie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego do potrzeb osoby pokrzywdzonej
• finansowanie przejazdów środkami komunikacji publicznej lub pokrywanie kosztów transportu związanych z uzyskiwaniem świadczeń,
• pokrywanie kosztów żywności lub bonów żywnościowych
• pokrywanie kosztów zakupu odzieży, bielizny, obuwia, środków czystości i higieny osobistej,
• finansowanie kosztów zorganizowanego wyjazdu uprawnionego małoletniego
• finansowanie kosztów wyjazdu a) osoby uprawnionej wraz z małoletnim, nad którym sprawuje pieczę, b)uprawnionego małoletniego wraz z osobą pod której pieczą pozostaje,
• finansowanie robót budowlanych, w tym również przygotowania do realizacji robót budowlanych,
  w szczególności kosztów opracowania dokumentacji projektowej, przygotowania gruntu pod budowę, ekspertyz, świadectw, operatów, prac geologicznych,
• finansowanie zakupu urządzeń i wyposażenia
• finansowanie zakupu wartości niematerialnych i prawnych.

GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?

W ramach Sieci Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem na terenie całej Polski funkcjonuje obecnie 16 ośrodków, ale 305 miejsc świadczenia pomocy. Wykaz ośrodków można znaleźć w wyszukiwarce na stronie Funduszu Sprawiedliwości:

https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/pl/znajdz-osrodek-pomocy/

CO NALEŻY ZROBIĆ, ABY OTRZYMAĆ POMOC?

Na miejscu, osoba, która chce skorzystać z pomocy, zostanie poproszona o wypełnienie wniosku  o udzielenie pomocy oraz przedłożenie dokumentów potwierdzających okoliczności wskazane we wniosku, a w przypadku ich braku – przeprowadzony zostanie wywiad w celu uprawdopodobnienia pokrzywdzenia przestępstwem.

W celu uzyskania pomocy należy okazać dokument potwierdzający tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymację.

W przypadku pomocy prawnej – wskazane jest przygotowanie dokumentów z sądu, policji, prokuratury (o ile pokrzywdzony je posiada), w szczególności dokumenty, które określają terminy w postępowaniu sądowym.

INFOLINIA POMOCY POKRZYWDZONYM

W ramach pomocy pokrzywdzonym przestępstwem  - oprócz darmowej pomocy specjalistycznej i materialnej – działa także całodobowa linia pomocy pokrzywdzonym przestępstwem  - pod numerem telefonu +48 222 309 900 (w języku polskim, angielskim, ukraińskim i rosyjskim),

mail info@numersos.pl.

Więcej informacji dostępnych jest a stronie Funduszu Sprawiedliwości:

https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/pl/potrzebujesz-pomocy/

POTRZEBUJESZ POMOCY PRAWNEJ? SKORZYSTAJ Z DARMOWYCH PORAD W PUNKTACH NA TERENIE CAŁEJ POLSKI!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:

- każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),

- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego małżonkowie stają się rodziną i przyjmują na siebie szereg obowiązków, w tym między innymi zobowiązują się do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Małżonkowie zobowiązani są również odpowiednio do swoich sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą tworzą. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Natomiast do określania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny stosowana jest reguła równej stopy życiowej poszczególnych członków rodziny, bez względu na to kto jakie otrzymuje dochody z pracy zarobkowej.

Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny związany jest z pozostawaniem w małżeństwie. Z kolei rodzinę w rozumieniu art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią małżonkowie oraz ich dzieci (biologiczne i przysposobione) zarówno małoletnie jak i pełnoletnie, lecz nie będące w stanie się samodzielnie utrzymać, jak też i pasierbowie pozostający na stałe we wspólnocie domowej. Natomiast obowiązek ustaje w chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub dotyczącego separacji. W sytuacji kiedy małżonkowie nie zamieszkują razem to w dalszym ciągu mogą domagać się zaspokajania potrzeb rodziny, albowiem separacja faktyczna nie niweluje tego obowiązku.

Zaspokajanie potrzeb rodziny poza wychowaniem i utrzymaniem dzieci może obejmować zbiorowe potrzeby rodziny takie jak mieszkanie, opłaty za media, wyżywienie, jak też może dotyczyć zaspokajania indywidualnych potrzeb członków rodziny, o ile są usprawiedliwione interesem rodziny, nie pozostają w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, jak też odpowiadają zasadzie równej stopy życiowej poszczególnych członków rodziny.

W sytuacji kiedy strony pozostają w związku małżeńskim, a jeden z małżonków nie przekazuje żadnych środków pieniężnych na utrzymanie drugiego małżonka lub małżonka i dzieci wówczas możliwe jest skierowanie do Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego (drugiego małżonka), dopuszczalne jest również złożenie pozwu do Sądu właściwego dla miejsca zamieszkania powoda (małżonka, który występuje z roszczeniem) do wydziału rodzinnego i nieletnich pozwu o zaspokajanie potrzeb rodziny, w którym to domagać się będzie konkretnej kwoty na rzecz małżonka jak i dzieci. Istotny jest fakt, iż ciężar udowodnienia roszczenia spoczywa na małżonku, który wystąpił z roszczeniem, zatem składając pozew do sądu należy dołączyć do niego dowody na potwierdzenie kosztów utrzymania rodziny tj. faktury za zakup wyżywienia, odzieży, środków higienicznych, faktury za zajęcia dodatkowe dzieci, jak też rachunku za media czy opłaty za mieszkanie, aby w sądzie wykazać jaki jest miesięczny koszt utrzymania rodziny. Z kolei zakres przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wyznaczają możliwości zarobkowe każdego z małżonków, a nie faktycznie osiągane dochody. Sąd sprawdza, czy małżonek wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe, czy jednak pracuje i osiąga dochody poniżej swoich możliwości finansowych wynikających z uzyskanego wykształcenia czy posiadanych umiejętności. Pozew o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny jest zwolniony z opłat sądowych.

Z roszczeniem o zaspokajanie potrzeb rodziny można wystąpić będąc w małżeństwie jak i w toku postępowania rozwodowego, wówczas sąd może wydać postanowienie o zabezpieczeniu na czas trwania procesu rozwodowego i zobowiązać drugiego małżonka do zaspokajania potrzeb rodziny. Istotnym jest, że w trakcie trwania sprawy o rozwód lub separację niedopuszczalne jest wszczęcie odrębnej sprawy o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny.

Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny określony w art. 27 kodeku rodzinnego i opiekuńczego stanowi rodzaj obowiązku alimentacyjnego, z tym że jego cel jest szerszy niż zakres zwykłego obowiązku alimentacyjnego, albowiem przepis ten pozwala na uzyskanie od obojga małżonków środków materialnym niezbędnych do prawidłowego funkcjonowaniu całej grupy rodziny oraz gospodarstwa domowego, które prowadzą przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej.

Adwokat Ewelina Plaza

POTRZEBUJESZ POMOCY PRAWNEJ? SKORZYSTAJ Z DARMOWYCH PORAD W PUNKTACH NA TERENIE CAŁEJ POLSKI!

Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może:

- każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie),

- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.

Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.

Rejestracji można dokonać:

- telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu,

- on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl 

Wraz z postępem technologii, płatności kartą stały się nieodłącznym elementem codziennego życia. Choć są one wygodne i efektywne, bezpieczeństwo transakcji online i offline staje się priorytetem w dzisiejszym cyfrowym świecie, w którym to co do zasady my jako użytkownicy jesteśmy najsłabszym ogniwem. 

W miarę wzrostu zakupów online, konieczne jest zabezpieczenie transakcji przed potencjalnymi zagrożeniami. Należy zatem zwracać uwagę na podstawowe elementy takie jak korzystanie z bezpiecznych stron internetowych (o protokole HTTPS) znajdujące się po lewej stronie pola wyszukiwarki. Aby sprawdzić autentyczność strony internetowej należy zawsze kliknąć w kłódkę, lub pole "https" i sprawdzić szczegóły certyfikatu, takie jak jego ważność czy dane firmy.
Należy również uważać na strony „podobne”, czyli strony łudząco przypominające ekran do logowania, jednak w adresie strony internetowej znajdują się drobne literówki.
Zalecane jest również unikanie używania publicznych komputerów czy dostępów do publicznej sieci do dokonywania płatności. Korzystać z nich może każdy, kto w towarzystwie odpowiedniego urządzenia znajdzie się w ich zasięgu. Dane, których użyjemy w takim połączeniu, mogą zostać udostępnione osobą trzecim.
Istnieje też dużo możliwości zainfekowania telefonu lub komputera(np. zainstalowanie szkodliwego oprogramowania pod łatką aktualizacji programu) i podążania wirtualnymi śladami w przyszłości.

Dodatkowo, korzystanie z dwuetapowej weryfikacji i silnych haseł do kont bankowych, które cyklicznie powinniśmy zmieniać, zwiększy poziom naszego bezpieczeństwa.

Regularne monitorowanie aktywności swojego konta bankowego to kluczowy krok w zapewnieniu bezpieczeństwa płatności kartą. Powiadomienia przychodzące na nasz telefon po każdej transakcji nie są uciążliwe w użytkowania telefonu, a dzięki takiemu narzędziu jesteśmy w stanie błyskawiczne reagować na podejrzane transakcje. Wtedy przy otrzymaniu powiadomienia w sytuacji w której nie wykonywaliśmy żadnej transakcji pozwoli szybko zablokować dostęp do konta i zredukować ewentualne szkody finansowe.

Bezpieczeństwo płatności kartą jest nieustannie rozwijane technologicznie. Płatności zbliżeniowe oraz aplikacje mobilne często korzystają z zaawansowanych protokołów szyfrowania, co utrudnia przechwycenie danych transakcyjnych. Jednakże w takich sytuacjach dochodzi do częstych aktualizacji oprogramowani. Ważne jest, aby korzystać z aktualnych wersji aplikacji i systemów operacyjnych, aby zapewnić najwyższy poziom zabezpieczeń.

Wiedza na temat zagrożeń i środków bezpieczeństwa jest niezbędna dla ochrony przed oszustwami. Banki i instytucje finansowe często oferują programy edukacyjne dotyczące bezpiecznych praktyk korzystania z kart płatniczych jak i informują swoich klientów o potencjalnych zagrożeniach. Dlatego warto regularnie uczestniczyć w tego typu szkoleniach, czytać informacje, które otrzymujemy od naszego banku, aby być świadomym potencjalnych zagrożeń i wiedzieć, jak się przed nimi bronić.

W przypadku kiedy dojdzie do zdarzenia w którym dane z karty płatniczej zostaną ujawnione, zobaczymy nieautoryzowane transakcje, czy też zostanie ona zgubiona lub skradziona należy ją zastrzec.
Aby to zrobić należy skontaktować się z bankiem lub instytucją finansową, która wydała kartę. Numer centrum jest zapisany na odwrocie karty, otrzymujemy go także razem z przesyłką zawierającą kartę. Wiele banków posiada możliwość zastrzeżenia karty poprzez aplikacje mobilne.

Najprostszym sposobem jest skorzystanie z infolinii 828 828 828, w której zostaniemy zapytani o bank, w którym posiadamy kartę, a następnie zostaniemy do niego przekierowani.

Podsumowując, korzystanie z kart płatniczych jest bezpieczne, pod warunkiem przestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa. Świadomość, monitorowanie konta i korzystanie z aktualnych technologii, czy sprawdzanie czy powiadomienia zgadzają się z zleconą przez nas transakcją to kluczowe elementy, które pomagają utrzymać finanse w bezpieczeństwie w dzisiejszym dynamicznym świecie płatności.

Adwokat Kamil Loose

Zasada równego traktowania w zatrudnieniu, to fundamentalna zasada prawa pracy, która ma na celu zapewnienie, że pracownicy są traktowani sprawiedliwie i bez dyskryminacji w miejscu pracy. Zasada ta zakłada, że każdy pracownik powinien być oceniany i traktowany wyłącznie na podstawie swoich umiejętności, kwalifikacji oraz pracy, a nie na podstawie cech osobistych takich jak płeć, rasowe lub etniczne pochodzenie, religia, wiek, orientacja seksualna czy niepełnosprawność.

W praktyce zasada równego traktowania oznacza, że pracodawcy powinni zapewnić równy dostęp do możliwości zatrudnienia, awansu, szkoleń oraz innych korzyści związanych z pracą dla wszystkich pracowników, niezależnie od ich osobistych cech czy przynależności. Dodatkowo, pracodawcy muszą chronić pracowników przed wszelkimi formami dyskryminacji i niesprawiedliwego traktowania, a także zapewniać środowisko pracy wolne od przejawów mobbingu czy molestowania.

Zasada równego traktowania w zatrudnieniu została wyrażona w art. 18^3a Kodeksu Pracy. Pracownicy powinni być równo traktowani przez pracodawcę w stosunkach pracy w zakresie:  nawiązania i rozwiązania  stosunku  pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio w szczególności z powodu płci, wieku, niepełnosprawności,  rasy,  religii, narodowości, przekonań politycznych, przynależności związkowej, pochodzenia etnicznego, wyznania, orientacji seksualnej, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Dyskryminowanie bezpośrednie  istnieje wtedy, gdy pracownik z  jednej  lub z kilku przyczyn był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.

Dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego  kryterium lub  podjętego  działania występują  lub mogłyby wystąpić  niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i  rozwiązania stosunku pracy,  warunków  zatrudnienia,  awansowania  oraz  dostępu  do  szkolenia w  celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników, należących do grupy wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn chyba, że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.

Przejawem dyskryminowania jest także:

• molestowanie – działanie polegające na  zachęcaniu  innej osoby  do naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub nakazaniu jej naruszenia tej zasady, niepożądane zachowanie, którego celem  lub  skutkiem  jest  naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej,  poniżającej,  upokarzającej  lub uwłaczającej atmosfery;
• molestowanie seksualne - każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.

Należy jednak zaznaczyć, że równe traktowanie nie oznacza jednakowego traktowania. Nie można postawić zarzutu braku równego traktowania, gdy niejednakowe traktowanie jest uzasadnione obiektywnie. Takim obiektywnym czynnikiem przy przyjęciu do pracy może być np. rodzaj wykonywanej pracy lub warunki jej wykonywania. Równe traktowanie dotyczy zwłaszcza jednakowego wynagradzania za jednakową pracę.

Naruszenie zasady równego traktowania
Zgodnie z art. 18^3b Kodeksu Pracy za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn, którego skutkiem jest w szczególności:

• odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
• niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
• pominięcie przy  typowaniu  do  udziału  w  szkoleniach  podnoszących  kwalifikacje zawodowe,

Przepis art. 18^3b §1 Kodeksu Pracy zmienia rozkład ciężaru dowodu przewidziany w art. 6 Kodeksu Cywilnego (w zw. z art. 300 Kodeksu Pracy), według którego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Art. 18^3b §1 Kodeksu Pracy zwalnia pracownika z konieczności udowodnienia jego dyskryminacji. Ciężar dowodu rozkłada się w ten sposób, że po wskazaniu przez pracownika faktów uprawdopodobniających zarzut nierównego traktowania w zatrudnieniu, pracodawca ma obowiązek udowodnić, że kierował się obiektywnymi powodami.

Brak naruszenia zasady równego traktowania
Zgodnie z art. 18^3b §2-4 Kodeksu Pracy zasady  równego  traktowania  w  zatrudnieniu  nie  naruszają działania, proporcjonalne  do osiągnięcia zgodnego z prawem celu różnicowania sytuacji pracownika, polegające na:

• niezatrudnianiu pracownika z jednej lub kilku przyczyn, jeżeli rodzaj pracy lub warunki jej wykonywania powodują, że przyczyna lub przyczyny są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi;
• wypowiedzeniu pracownikowi warunków zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami niedotyczącymi pracowników bez powoływania się na inną przyczynę lub inne przyczyny;
• stosowaniu  środków,  które  różnicują  sytuację  prawną  pracownika, ze względu na ochronę rodzicielstwa lub niepełnosprawność;
• stosowaniu kryterium stażu pracy przy ustalaniu warunków zatrudniania i zwalniania pracowników, zasad wynagradzania i awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, co uzasadnia odmienne traktowanie pracowników ze względu na wiek.

Nie stanowią naruszenia  zasady równego traktowania w zatrudnieniu również działania podejmowane przez  określony  czas, zmierzające do wyrównywania szans wszystkich lub  znacznej liczby pracowników wyróżnionych z jednej lub kilku przyczyn przez zmniejszenie na korzyść takich pracowników faktycznych nierówności, w zakresie określonym w tym przepisie. Jak również ograniczanie przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie, dostępu do zatrudnienia, ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd jeżeli rodzaj lub charakter wykonywania działalności przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje powoduje, że religia, wyznanie lub światopogląd są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi, proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zróżnicowania sytuacji tej osoby. Dotyczy to również wymagania od zatrudnionych działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego oraz organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie.

Radca Prawny Dyda

W Polsce wyróżnić można dwa odrębne rodzaje orzecznictwa o niepełnosprawności:

- orzecznictwo dla celów rentowych,

- orzecznictwo dla celów pozarentowych.

Orzecznictwo dla celów rentowych prowadzone jest przez lekarzy orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przez lekarzy rzeczoznawców i komisje lekarskie Kasy Rolniczego Ubezpieczenie Społecznego (KRUS) (w przypadku rolników i członków ich rodzin) oraz przez komisje lekarskie podległe Ministerstwu Obrony Narodowej, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji  (dla tzw. służb mundurowych).

Z kolei orzecznictwo dla celów pozarentowych prowadzone jest przez organy administracji publicznej, którymi są Powiatowe Zespoły do spraw Orzekania o Niepełnosprawności – w pierwszej instancji oraz przez Wojewódzkie Zespoły do spraw Orzekania o Niepełnosprawności – w drugiej instancji.

W przypadku orzeczeń dla celów rentowych (ZUS, KRUS, Komisje podległe MON, MSWiA), stanowią one ocenę zdolności do pracy i mogą przesądzać o ewentualnym prawie do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (renta z tytułu niezdolności do pracy).

Orzeczenia wojewódzkich i powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności nie mogą przesądzać o prawie do renty, ale dają ewentualną możliwość uzyskania innych świadczeń pomocowych dla osób niepełnosprawnych, do których można na przykład zaliczyć:

• możliwość podjęcia odpowiedniego zatrudnienia, np. w zakładzie pracy chronionej,
• możliwość skorzystania z dodatkowych uprawnień pracowniczych, takich jak np. prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, prawo do dłuższej przerwy w pracy oraz krótszego czasu pracy,
• możliwość wsparcia działalności gospodarczej,
• możliwość uczestnictwa w terapii zajęciowej w warsztatach terapii zajęciowej oraz w turnusach rehabilitacyjnych,
• dofinansowanie do zakupu przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych oraz innych pomocy ułatwiających codzienne funkcjonowanie,
• zwolnienie z abonamentu RTV, ulgi podatkowe, zniżki w korzystaniu z komunikacji zbiorowej,
• możliwość korzystania z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez ośrodki pomocy społecznej i inne placówki,
• uprawnienie do zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych świadczeń rodzinnych z pomocy społecznej,
• uprawnienie do korzystania z tzw. karty parkingowej i specjalnie dedykowanych miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych.

Postępowanie w przedmiocie ustalenia niepełnosprawności oraz jej stopnia jest postępowaniem dwuinstancyjnym. W posiedzeniach składu orzekającego zarówno powiatowego jak i wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności powinno uczestniczyć co najmniej dwóch członków tego składu, z których przynajmniej jeden powinien być lekarzem, pełniącym jednocześnie funkcję przewodniczącego składu orzekającego. Drugim członkiem składu orzekającego może być inny lekarz, psycholog, pedagog, pracownik socjalny czy doradca zawodowy.

Powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności orzekają o:

• niepełnosprawności,
• stopniu niepełnosprawności
• o ulgach i uprawnieniach związanych z stwierdzonym stopniem niepełnosprawności.

Jeśli skład orzekający uzna, że osoba spełnia przesłanki do uznania za osobę niepełnosprawną, wyda orzeczenie w którym uzna ją za osobę niepełnosprawną lub też zaliczy do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności.

Przepisy ustawy przewidują trzy stopnie niepełnosprawności:

• znaczny
• umiarkowany
• lekki

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art.4 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art.4 ust.2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art.4 ust.3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Jeśli jednak zespół orzeczniczy uzna, że osoba nie spełnia przesłanek do uznania jej za osobę niepełnosprawną, wyda orzeczenie w którym nie zaliczy jej do osób niepełnosprawnych lub nie zaliczy jej do stopnia niepełnosprawności.

Jeśli wnioskodawca pozostaje w jakikolwiek sposób niezadowolony z wydanego przez powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności orzeczenia i nie zgadza się z nim, ma prawo do wniesienia odwołania do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności za pośrednictwem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności który wydał zaskarżana orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu orzeczenia.

Każda decyzja powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności powinna zawierać pouczenie o możliwości wniesienia odwołania, jego terminie i sposobie wniesienia.

Wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności rozpatrzy ponownie sprawę i wyda kolejne orzeczenie w przedmiocie żądania wnioskodawcy wyrażonego w odwołaniu.

Jeśli wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności utrzyma w mocy niekorzystną decyzję powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wnioskodawcy pozostaje droga sądowa i odwołanie od tej decyzji, tym razem wniesione do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od daty otrzymania decyzji wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie powinno zostać wniesione za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Również i w tym przypadku decyzja wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności powinna zawierać pouczenie o możliwości wniesienia odwołania do sądu, terminie i sposobie wniesienia

Jeśli po rozpatrzeniu odwołania od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wyda korzystny dla wnioskodawcy wyrok, tzn. ustali niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności strony, to należy przyjąć że wyrok taki (prawomocny) zastępuje orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z art. 365 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe. Osoba powinna być wówczas traktowana jako osoba niepełnosprawna w rozumieniu przepisów ustawy z dnia  27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Radca Prawny
Wojciech Augustyn

KTO MOŻE ODBYĆ KARĘ POZBAWIENIA WOLNOŚCI POZA MURAMI ZAKŁADU KARNEGO? WARUNKI I PROCEDURA UZYSKANIA ZGODY NA WYKONYWANIE KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI W SYSTEMIE DOZORU ELEKTRONICZNEGO.

Osoba skazana wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności nie zawsze musi odbywać ją w zakładzie karnym. Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego określają warunki oraz procedurę uzyskania zgody sądu penitencjarnego na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Co więcej, ostatnia nowelizacja przepisów, która weszła w życie 1 października 2023 r., rozszerzyła krąg osób skazanych, które mogą ubiegać się o odbywanie kary w tym właśnie systemie.

Na czym polega wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ?

Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego polega na tym, że osoba skazana przez okres wykonywania kary ma obowiązek przebywania w miejscu swojego zamieszkania (dom/mieszanie), a z miejsca tego może się oddalać jedynie w określonych przez sąd dniach i godzinach oraz w konkretnym celu np. udania się do pracy, czy też zrobienia zakupów. Miejsce pobytu skazanego monitorowane jest w takiej sytuacji za pomocą urządzeń elektronicznych, tj. nadajnika umieszczonego na nodze lub ręce osoby odbywającej karę oraz odbiornika, który montowany jest w miejscu odbywania kary. Osoba skazana pozostaje również pod nadzorem kuratora sądowego.

Kto może ubiegać się o uzyskania zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego i jakie warunki musi spełniać?

O zezwolenie na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego ubiegać się mogą osoby, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności nie wyższą niż 1 rok i 6 miesięcy. Zaznaczyć należy, że chodzi tutaj o wymiar kary określony w wyroku sądu, a nie o długość kary, która pozostała skazanemu do odbycia np. po zaliczeniu okresu tymczasowego aresztowania w sprawie. Obecnie nowelizacja przepisu art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego, która weszła w życie 1 październik 2023 r. umożliwia ubieganie się o uzyskanie zezwolenia na dozór elektroniczny również osobom, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i którym do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy. W obydwu przypadkach w stosunku do osoby ubiegającej się o zgodę nie mogą zachodzić warunki przewidziane w art. 64 § 2, art. 64a lub art. 65 § 1 i 2 Kodeksu karnego. Na udzielenie zezwolenia nie mogą więc liczyć osoby skazane w warunkach recydywy wielokrotnej, a także sprawcy, którzy w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej za zbrodnię zabójstwa w związku ze zgwałceniem lub za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, popełnili ponownie taką zbrodnię lub takie przestępstwo. Z dobrodziejstwa dozoru elektronicznego nie mogą również skorzystać sprawcy, którzy z popełnienia przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu lub popełnili przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz sprawcy przestępstw o charakterze terrorystycznym.

W przypadku, gdy wobec skazanego orzeczono kilka kar pozbawienia wolności podlegających wykonaniu skazany może wnioskować o dozór elektroniczny, gdy suma tych kar nie przekracza 1 roku i 6 miesięcy.
Co istotne, zgodę sądu na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego mogą uzyskać osoby nie tylko skazane na karę bezwzględnego pozbawiania wolności, ale również te, którym zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności uprzednio zawieszonej lub osoby, wobec których orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności.

Aby sąd wyraził zgodę na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego skazany musi posiadać określone miejsce stałego pobytu. Ponadto sąd może wyrazić zgodę na dozór elektroniczny tylko wtedy, gdy miejsce, w którym ma być wykonywana kara, będzie spełniać odpowiednie warunki techniczne, które umożliwią skuteczne monitorowanie miejsca pobytu skazanego. Chodzi tutaj w szczególności o zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi. Przed wydaniem orzeczenia sąd zarządzi weryfikację tychże możliwości technicznych.
Warto w tym miejscu zauważyć, że przepisy nie nakładają na skazanego obowiązku, aby mieszkanie lub dom, w którym ma wykonywać karę były jego własnością. To sam skazany decyduje, w jakim miejscu chce odbywać karę. Jeżeli jednak skazany będzie zamieszkiwał wspólnie z innymi pełnoletnimi osobami, to warunkiem rozpoczęcia dozoru stacjonarnego jest uprzednia pisemna zgoda tychże osób, która będzie obejmowała umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzanie czynności kontrolnych.

Wszystkie powyższe przesłanki mają charakter obiektywny. Do oceny sądu należeć będzie to, czy cele kary zostaną osiągnięte pomimo tego, że skazany nie będzie przebywał w zakładzie karnym. Weryfikacji w przypadku skazanego, który nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary w zakładzie karnym, będzie podlegać to, czy względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia go w takim zakładzie. W odniesieniu do skazanego, który rozpoczął już wykonywanie kary sąd weźmie także pod uwagę dotychczasową postawę i zachowanie skazanego w czasie wykonywania kary. Skazany musi więc przekonać sąd, że będzie respektował zasady wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego, a także że nie będzie naruszał porządku prawnego, a przede wszystkim, że nie popełni żadnego przestępstwa w przyszłości.

Gdzie i kiedy złożyć wniosek o wyrażenie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego?

Wniosek o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należy złożyć do Sądu Penitencjarnego. Sądem Penitencjarnym jest Sąd Okręgowy właściwy ze względu na miejsce pobytu skazanego.

Przedmiotowy wniosek może złożyć skazany, jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego.

Z uwagi na to, że złożenie omawianego wniosku nie wstrzymuje wykonania kary, istotnym jest, aby z wnioskiem wystąpić niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku, a także dodatkowo zamieścić w nim wniosek o wstrzymanie wykonania kary.

Podkreślić należy, że obecnie sądy co do zasady nie wysyłają już do skazanych tzw. „biletu”, tj. wezwań do stawienia się w wyznaczonym terminie w zakładzie karnym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami skazanego na karę pozbawienia wolności sąd poleca zatrzymać i doprowadzić do aresztu śledczego. Jedynie w uzasadnionych wypadkach, na wniosek skazanego, sąd może wezwać skazanego do stawienia się w wyznaczonym terminie w areszcie śledczym, położonym najbliżej miejsca jego stałego pobytu, wraz z dokumentem stwierdzającym tożsamość, jeżeli dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego uzasadniają przypuszczenie, że skazany stawi się na wezwanie.

Adwokat
Justyna Pawlikowski-Banaś

Jak wiadomo w życiu każdego z nas mogą zdarzyć się sytuacje które spowodują, iż na krótszy bądź dłuższy okres utracimy płynność finansową. Jeżeli nasze zadłużenia osiągną taki poziom, że nie będziemy w stanie ich samodzielnie uregulować, z pomocą przyjść nam może instytucja ogłoszenia upadłości konsumenckiej, będąca sposobem na „oddłużenie”. Co ważne przed zdecydowaniem się na podjęcie kroków do jej uzyskania, należy dobrze zapoznać się z jej zasadami, aby później nie być zaskoczonym przebiegiem postepowania i skutkami ogłoszenia upadłości.

Kwestia możliwości ogłoszenia upadłości konsumenckiej została uregulowana w ustawie  z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe w art. od 491¹ do 491²⁴. Kodeksowa nazwa tej instytucji to upadłość wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Osoba fizyczna nie prowadząca (w chwili składania wniosku) działalności gospodarczej – także taka, która zamknęła działalność gospodarczą (została wykreślona z CEIDG).

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność oznacza, że osoba taka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Z kolei utrata zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych następuje, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Co ważne postepowanie w tym trybie prowadzi się także wtedy, gdy dłużnik ma jednego wierzyciela.

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:

• imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację (nr paszportu i oznaczenie państwa wystawiającego paszport lub numer karty pobytu w RP);
• NIP dłużnika, jeżeli miał taki numer w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem złożenia wniosku;
• wskazanie miejsc w których znajduje się majątek dłużnika;
• wskazanie okoliczności które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
• aktualny i zupełny wykaz majątku  z szacunkową wyceną  jego składników,
• spis wierzycieli z podaniem adresów, wysokości wierzytelności, terminów zapłaty;
• spis wierzytelności spornych ze wskazaniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności;
• listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia (w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych)
• informację o uzyskanych przychodach oraz kosztach poniesionych na swoje utrzymanie i osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich 6 m-cach przed dniem złożenia wniosku.
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa , których wartość przekracza 10 000 zł;
• oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku;

Co do zasady, obecnie wszystkie podmioty powinny składać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (Krajowy Rejestr Zadłużonych). Dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej może jednak zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości z pominięciem tego trybu, składa wówczas wniosek pisemnie na formularzu (do pobrania ze stron internetowych wydziałów gospodarczych sądów powszechnych)

Sądem Upadłościowym jest Sąd Rejonowy – Wydział gospodarczy, właściwy miejscowo dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. W przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej jest to miejsce zwykłego pobytu takiej osoby, a więc  miejscowość, w której wnioskodawca zazwyczaj przebywa i gdzie wykonuje zwykłe czynności w życiu codziennym.

Sąd ogłasza upadłość w drodze postanowienia w którym wskazuje dane osobowe dłużnika, jego NIP ( jeżeli dłużnik go posiada), określa że upadły jest osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej. Sąd w wydanym postanowieniu wzywa wierzycieli upadłego, aby do zgłoszenia wierzytelności syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego  w terminie 30 dni. Sąd wyznacza ponadto syndyka. Co ważne o ogłoszeniu upadłości powiadamia się właściwą izbę administracji skarbowej oraz właściwy ZUS lub KRUS. Z  dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego.

Podkreślenia wymaga, że w sytuacji gdy zadłużenie posiadają oboje współmałżonkowie, każdy z nich powinien osobno złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo złożenie takiego wniosku przez jednego z małżonków, skutkujące ogłoszeniem wobec niego upadłości, powoduje, że pomiędzy małżonkami powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa.

W kontekście procedury postepowania upadłościowego duże znaczenie ma ustalony w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej tryb postępowania. W tym zakresie są dwie możliwości. Pierwsza to tryb uproszczony, a druga tryb zwykły odpowiadającym upadłości przedsiębiorców. Drugie rozwiązanie stosowane jest w sytuacji, gdy dłużnik posiada spory majątek lub dużą liczbę wierzycieli lub zachodzą inne okoliczności mogące powodować skomplikowanie postępowania- w praktyce tryb ten stosuje się głownie do dłużników będących osobami fizycznymi które wcześniej prowadziły działalność gospodarczą.

Adwokat
Sylwia Wyczawska

Pojęcia bójka i pobicie nie stanowią tożsamych pojęć z punktu widzenia prawnokarnego i pojęcia te odbiegają od potocznego rozumienia tego typu zdarzeń.

Powszechnie potocznie przyjmuje się, że jeżeli jedna osoba wyrządzi drugiej krzywdę to wówczas mamy do czynienia z pobiciem. Nie to jednak prawidłowe pojęcie z punktu widzenia prawa karnego, gdyż kodeks karny rozróżnia takie pojęcia jak bójka i pobicie. Przy czym żadne z tych pojęć nie odnosi się do potocznie stosowanego pojęcia pobicia jednej osoby przez drugą.

Dla zakwalifikowania czynu jako bójki lub pobicia niezbędne jest zaangażowanie w naganny incydent przynajmniej trzech osób.

Jak się bije dwóch osobników albo gdy jeden bije drugiego, nie ma problemu z ustaleniem, kto i jakie spowodował obrażenia u przeciwnika, a w konsekwencji, kto i za jakie skutki w obrębie życia lub zdrowia innej osoby powinien odpowiadać. Problem powstaje wówczas, gdy w czyn jest zaangażowanych aktywnie więcej osób niż dwie.

I tak, z bójką mamy do czynienia wówczas, gdy dochodzi do starcia między przynajmniej trzema osobami, które atakują się wzajemnie, występując w podwójnej roli napastników i napadniętych równocześnie.

Z kolei z pobiciem mamy do czynienia wtedy, gdy dwie osoby lub więcej dopuszcza się napaści na inną osobę lub osoby, napaści mającej postać szeroko rozumianych „rękoczynów”, przy czym w przypadku pobicia ma miejsce wyraźny podział ról na stronę atakującą i stronę atakowaną.

Sąd orzekający analizując czy w danej sprawie mamy do czynienia z bójką, czy też z pobiciem sprawdza okoliczności związane z samym początkowym etapem danego zdarzenia, poprzez ustalenie czy starcie pomiędzy osobami miało charakter wzajemny czy też jedynie charakter jednostronny. W tym miejscu należy zauważyć, że osoba pokrzywdzona może korzystać w takim zdarzeniu z możliwości obrony koniecznej, zaś z tego uprawnienia nie może z kolei korzystać uczestnik bójki.

Ze względu na charakter obu tych sytuacji (dynamiczny przebieg) bójka może przekształcić się w pobicie, a pobicie w bójkę. Ustawodawca kryminalizuje tylko udział w takiej bójce lub pobiciu, w których następuje bezpośrednie narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Skoro już samo narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo jego spowodowania stanowi znamię występku z art. 158 § 1 k.k., to tym bardziej przepis ten ma zastosowanie, jeżeli skutek taki został rzeczywiście spowodowany (wyrok SN z 6.05.2010 r., II KK 278/09, LEX nr 583783).

W praktyce dokonanie prawidłowej oceny prawnokarnej tych dwóch różnych zdarzeń nie zawsze jest łatwe i istnieje poważne ryzyko przypisania niewłaściwej roli w zaistniałym incydencie, a w szczególności postawienia zarzutów i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za udział w niebezpiecznej bójce lub pobiciu nie tylko napastników, ale i napadniętych, jeśli ci ostatni podjęli aktywną i skuteczną obronę, w której ujemne skutki dotknęły także napastników. Dlatego też, jak trafnie wskazuje się w doktrynie, podstawowe znaczenie będzie miało prawidłowe ustalenie, jaki był początek zajścia, w tym w szczególności: kto, kogo i w jakim celu zaatakował.

Jak trafnie wskazuje A. Marek:

„Jest to tym istotniejsze, że osoby napadnięte mają prawo do skutecznej obrony, może się więc zdarzyć, iż uzyskają one przewagę, co nie zmienia automatycznie ich roli, chyba że atak już ustał, a pierwotnie napadnięci atakują pokonanych przeciwników dla wywarcia zemsty (stają się wówczas napastnikami). Osoby zaatakowane w ramach pobicia nie ponoszą odpowiedzialności za naruszenie nietykalności cielesnej i obrażenia zadane napastnikom, gdyż znajdują się w sytuacji obrony koniecznej (art. 25 § 1). Inaczej jest w wypadku uczestników bójki, którzy zasadniczo nie mogą się powoływać na obronę konieczną, gdyż każdy z nich znajduje się w sytuacji zarówno napadniętego, jak i napastnika. Jednakże uczestnik bójki, który odstąpił od czynnego w niej udziału i następnie został zaatakowany przez osobę lub osoby uczestniczące nadal w zajściu, a który w stosunku do tego, dającego się wyodrębnić, niebezpiecznego ataku podjął działanie obronne, może powołać się na tę instytucję”.

Działaniem w obronie koniecznej w ramach bójki będzie także interwencja w celu położenia kresu bijatyce albo obrona osoby niezdolnej do dalszego udziału w bójce bądź odciąganej od udziału w bójce (zob. wyrok SA w Krakowie z 26.03.2013 r., II AKa 27/13, KZS 2013/6, poz. 80).

Nie można jednakże mówić o działaniu w celu zapobieżenia bójce, gdy osoba postronna, interweniując w niej w celu udzielenia pomocy jednemu z jej uczestników, po odparciu zamachu na nią samą przez innego z uczestników bójki, goniąc go, gdy ten już oddala się z miejsca zdarzenia, bije go dalej, a następnie, gdy ucieka on samochodem, wsiada do swojego pojazdu i kontynuuje pościg, nie interesując się przebiegiem zdarzenia odnośnie do pozostałych uczestników bójki. Tego typu działanie jest w istocie włączeniem się do bójki jedynie w celu niesienia pomocy jednemu z jej uczestników, a nie działaniem przeciw bójce, przy którym może wchodzić w grę obrona konieczna (wyrok SN z 2.04.2009 r., IV KK 397/08, LEX nr 491546).

Adwokat
Wioletta Jarosz-Cecuła

Zaprzeczenie ojcostwa jest procedurą prawną, która ma na celu ustalenie, że mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka. W polskim systemie prawnym regulacje dotyczące zaprzeczenia ojcostwa zawarte są w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym. Procedura ta ma istotne konsekwencje dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym dla dziecka, domniemanego ojca oraz matki. Poniżej omówimy kluczowe aspekty zaprzeczenia ojcostwa zgodnie z polskim prawem rodzinnym.

Podstawa prawna

Podstawę prawną dla zaprzeczenia ojcostwa stanowi Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (tytuł II, dział II, oddział II art. 62-70¹)

Domniemanie pochodzenia dziecka

Zgodnie z polskim prawem (art. 62 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), dziecko urodzone w  trakcie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.. Oznacza to, że mąż matki dziecka jest domniemanym ojcem dziecka, chyba że zostanie to inaczej ustalone przez sąd. Nawet jeśli biologiczny ojciec jest inny, to małżonek matki jest uznawany za ojca dziecka z  mocy prawa.

Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w  następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.

Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

W przypadku dziecka urodzonego przez matkę niezamężną, domniemywa się, że dziecko pochodzi od matki oraz od mężczyzny, który z nią współżył w czasie, gdy mogło dojść do poczęcia, chyba że wynika to jednoznacznie z okoliczności albo zostało inaczej ustalone przez sąd.

Warunki zaprzeczenia ojcostwa

Aby sąd mógł rozpatrzyć sprawę o zaprzeczenie ojcostwa muszą zostać spełnione określone warunki. Zgodnie z art. 63 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Mąż matki całkowicie ubezwłasnowolniony, jeżeli z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o  zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku rok od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel ustawowy dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki, po upływie tego terminu - rok od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi rok od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, po upływie tego terminu - rok od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności.

Matka dziecka również może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w  ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.

Przede wszystkim w postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa konieczne jest wykazanie, że istnieją podstawy do wątpliwości co do biologicznego ojcostwa mężczyzny. Dowody mogą być różnorodne, w tym badania genetyczne czy inne dokumenty medyczne.

Procedura sądowa

W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa powództwo wytacza się przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę. W przypadku wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez matkę pozew kieruje się przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje to przeciwko dziecku. Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a  jeżeli matka nie żyje - przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania.

W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Konsekwencje prawne

Jeśli sąd uzna zaprzeczenie ojcostwa za zasadne, mężczyzna nie będzie uznawany za ojca dziecka w sensie prawnym. Oznacza to, że nie będzie on zobowiązany do ponoszenia alimentów ani do wykonywania innych obowiązków wobec dziecka. Jednakże, decyzja sądu w  tej sprawie może mieć także inne konsekwencje dla zainteresowanych stron, w tym emocjonalne, czy społeczne.

W ramach prowadzenia praktyki adwokackiej a co z tym się wiąże reprezentowania klientów w sprawach o ubezwłasnowolnienie bardzo często spotykam się z pytaniem czy orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu jest możliwe do cofnięcia. Niestety wielu ludzi żyje w przekonaniu iż orzeczone przez Sąd Okręgowy ubezwłasnowolnienie ma charakter stały i nieodwracalny. Zatem ten artykuł zostanie poświęcony po to by wyjaśnić, jakie przesłanki należy spełnić aby ubezwłasnowolnienie zostało cofnięte, a co za tym idzie jakie  wiążą się z tym skutki prawne dla osób wobec których zostało orzeczone ubezwłasnowolnienie oraz dla ich rodzin.

Na wstępie należy przybliżyć istotę ubezwłasnowolnienia i jego cofnięcia przez pojęcie zdolności do czynności prawnych. Na potrzeby niniejszego artykułu przez pojęcie zdolności do czynności prawnych rozumie się możliwość do samodzielnego podejmowania czynności prawnych , czyli kształtowania swojej sytuacji prawno- finansowej. Co w praktyce oznacza, że osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych może nabywać swoje składniki majątkowe np. nabywać nieruchomość lub też zaciągać zobowiązania z różnych tytułów, np. wystąpienia o kredyt czy pożyczkę.  Zdolność do czynności prawnych jest ponadto związana z wiekiem, albowiem pełną zdolność do czynności prawnych posiadają wyłącznie osoby pełnoletnie natomiast ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają dzieci małoletnie, które ukończyły lat 13.

Zatem dlaczego definicja związana ze zdolnością do czynności prawnych ma takie duże znaczenie z punktu widzenia tego artykułu, a no właśnie dlatego , że czynność prawna dokonana przez osobę , która tej zdolności nie ma , czynność jest po prostu nie ważna. Wyjątkiem od reguły jest czynność prawna należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, która to umowa staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba , że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Przykładem takich umów jest zakup produktów spożywczych czy odzieży.

Inna sytuację mamy z osobą, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, albowiem w odróżnieniu od osoby, która w ogóle nie ma zdolności do czynności prawnych, taka osoba może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące również do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, natomiast jeżeli chodzi o zaciąganie zobowiązań lub rozporządzanie swoim prawem , wówczas wymagana jest już zgoda przedstawiciela ustawowego. Przykładem takich umów jest podjęcie pierwszej pracy przez osobę niepełnoletnią, gdzie do ważności umowy wymagany jest podpis po prostu rodzica lub innego opiekuna prawnego.

Czym jest ubezwłasnowolnienie?

Niczym innym jak pozbawieniem osoby do dokonywania zdolności do czynności prawnych, całkowicie lub tylko częściowo. Zgodnie z przepisem art. 12 kodeksu cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Natomiast zgodnie z przepisem art. 15 kodeksu cywilnego ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.  Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego osoba , która ukończyła lat 13 może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie samodzielnie pokierować swoim postępowaniem. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna, chyba, że pozostaje jeszcze pod opieką przedstawiciela ustawowego w osobie rodzica lub innego opiekuna prawnego.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, które na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli ich stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratele, zazwyczaj z kręgu najbliższej rodziny.

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia rodzi daleko idące skutki prawne, które po dokonaniu przez Sąd Okręgowego skrupulatnie przeprowadzonego postępowania, w tym po przeprowadzeniu opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii oraz psychiatrii dają wówczas podstawę do wydania orzeczenia w zakresie ubezwłasnowolnienia osoby.

Czy da się cofnąć ubezwłasnowolnienie?

Oczywiście , że tak, co więcej można dokonać również zmiany jego zakresu z ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe jak i odwrotnie, ale tylko i wyłącznie w przypadku zmiany lub też ustania przyczyn na podstawie których ubezwłasnowolnienie zostało orzeczone. Cofnięcie oraz zmiana ubezwłasnowolnienia jest możliwa na podstawie wniosku  osoby wobec której orzeczono ubezwłasnowolnienie lub też członka rodziny lub sprawa podejmowana jest z urzędu.  Pismo inicjujące postępowanie składa się do Sądu Okręgowego wydziału cywilnego, w uzasadnieniu wniosku należy powołać się na spełnienie przesłanek uzasadniających uchylenie wcześniej wydanego orzeczenia. W niniejszym postępowaniu również zostają powołani biegli sądowi z zakresu psychologii i psychiatrii celem wydania opinii, która albo potwierdzi podstawy do uchylenia ubezwłasnowolnienia, bądź utrzyma w mocy już istniejące orzeczenie, a w innym wypadku zmieni dotychczas funkcjonujące rodzaj ubezwłasnowolnienia.

Podsumowując orzeczone ubezwłasnowolnienie nie musi być orzeczeniem do końca życia, nie mniej jednak aby takie orzeczenie mogło być skutecznie cofnięte muszą wystąpić przesłanki uzasadniające oraz przekonywujące Sąd , iż cofnięcie jest możliwe i zgodne z dobrem osoby wobec, której zostało orzeczone. Po cofnięciu przez Sąd ubezwłasnowolnienia uchylane są wszystkie skutki prawne, które wiążą się z jego ustanowieniem jak np. uchylenie opiekuna lub kurateli, przywracana jest możliwość dokonywania czynności prawnych, która w wyniku orzeczenia ubezwłasnowolnienia była ograniczona lub też całkowicie wyłączona.

Adwokat
Magdalena Adamczyk

Co zrobić kiedy nie znamy aktualnego miejsca zamieszkania współmałżonka, z którym chcemy się rozwieść ? Czy brak tej wiedzy przekreśla możliwość wniesienia do Sądu pozwu o rozwód i nadanie sprawie dalszego biegu ?
Otóż nie – ustawodawca daje możliwość każdej osobie, która chce rozwieść się ze swoim mężem/ ze swoją żoną nawet w sytuacji, kiedy nie znamy jego/ jej „adresu do doręczeń”, poprzez instytucję – kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.

To na stronie, która niejako domaga się od Sądu ustanowienia kuratora dla współmałżonka, którego miejsce pobytu nie jest znane, musi uprawdopodobnić, iż po wykorzystaniu wszelkich dostępnych możliwości — jego miejsce pobytu nie jest znane. Samo oświadczenie strony w tej kwestii jest niewystarczające. Zatem, zanim złożymy do Sądu wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, musimy podjąć działania mające na celu ustalenie aktualnego miejsca pobytu małżonka. Warto od razu wspomnieć, iż sama nieobecność takiej strony w kraju, wyjazd wakacyjny za granicę, czy podjęcie pracy za granicą, brak wieści od małżonka, nie uzasadnia konieczności ustanowienia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.

Co należy zrobić, by przekonać Sąd, który będzie rozpatrywał złożony przez nas wniosek, że w sposób bezskuteczny staraliśmy się na własną rękę ustalić aktualne miejsce pobytu naszego współmałżonka?

Musimy wykazać, iż miejsce pobytu strony, przeciwko której zamierzamy wnieść pozew o rozwód nie jest znane nie tylko nam, ale również, że nie jest znane ogólnie, powszechnie – nawet najbliższym członkom rodziny, którzy zazwyczaj mają wiedzę na temat miejsca pobytu bliskiego krewnego. W tym celu możemy złożyć pisemne oświadczenia tych osób o braku wiedzy na temat aktualnego miejsca pobytu krewnego lub też możemy złożyć wniosek o przesłuchanie w charakterze świadków – domowników, członków rodziny, sąsiadów, a także właściciela mieszkania celem wykazania, iż osoby te nie mają wiedzy o aktualnym miejscu pobytu „naszego pozwanego”.

Nadmienić należy, iż samo posiadanie przez nas decyzji właściwego organu potwierdzającego fakt wymeldowania współmałżonka z mieszkania wspólnie zajmowanego przez strony postępowania o rozwód nie jest wystarczające, by „przekonać Sąd”, iż miejsce pobytu „pozwanego” nie jest nam znane. W tej sytuacji konieczne jest abyśmy zwrócili się do Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o udzielenie informacji o aktualnym adresie, pod którym jest zameldowany współmałżonek.

Możemy także złożyć wniosek do odpowiedniego organu gminy, wydziału administracyjnego — o wydanie zaświadczenia z bazy rejestru mieszkańców o aktualnym adresie zameldowania współmałżonka, w uzasadnieniu szczegółowo podając, w jakim celu potrzebujemy przedmiotowego zaświadczenia. Organ gminy ma obowiązek wydać nam zaświadczenie zawierające pełny lub częściowy odpis danych dotyczących wskazanej przez nas osoby. Należy pamiętać, iż wniosek jest odpłatny, składany na formularzu albo w postaci papierowej bądź też w postaci elektronicznej.

Przed skierowaniem wniosku o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu koniecznie musimy ustalić, czy małżonek obecnie nie jest pozbawiony wolności i nie przebywa w jednej z jednostek penitencjarnych na terenie kraju. W tym celu należy złożyć wniosek do Dyrektora Głównego Służby Więziennej o udzielenie informacji czy dana osoba nie jest obecnie pozbawiona wolności
w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Wniosek taki koniecznie należy złożyć na obowiązującym formularzu, w formie pisemnej lub elektronicznej, jest on nieodpłatny. Musimy pamiętać, iż Dyrektor Służby Więziennej udzieli nam twierdzącej odpowiedzi w tym zakresie tylko i wyłącznie wówczas, gdy osadzony wyrazi na to zgodę. Ważne jest jednak to, iż podjęliśmy działania w celu uzyskania informacji o aktualnym miejscu pobytu „pozwanego”. Również możemy zwrócić się do Krajowego Rejestru Karnego, gdzie powinny znajdować się dane adresowe małżonka.

Bazując na informacjach o współmałżonku zgromadzonych w trakcie trwania małżeństwa najczęściej wiemy, czy nasz „pozwany” prowadził własną firmę. Jeśli tak – możemy uzyskać bezpłatny dostęp do danych zebranych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Podkreślenia wymaga, iż Sąd będzie oceniał nasze wysiłki i działania podjęte w celu ustalenia aktualnego miejsca zamieszkania współmałżonka, zanim skierujemy wniosek o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu, warto więc przedstawić jak najwięcej czynności, które podjęliśmy i w jak najlepszy sposób je udokumentować.

Wielokrotnie zdarza się tak, iż posiadamy korespondencję przeprowadzoną ze współmałżonkiem czy to w formie wiadomości SMS, czy w formie rozmowy na komunikatorze, czy też w formie wiadomości e-mail. Korespondencja ta z uwagi na swoją treść – o ile dotyczy podejmowanych przez nas prób nawiązania kontaktu z pozwanym i uzyskania informacji o aktualnym miejscu pobytu poznanego – może dla Sądu stanowić dowód podejmowanych przez nas działań, zatem warto ją do naszego wniosku dołączyć.

Warto również, pamiętając, iż Sąd bierze pod uwagę przede wszystkim nasze wysiłki w celu ustalenia aktualnego miejsca pobytu „pozwanego”, a nie ich rezultaty – wskazać Sądowi do kogo zwracaliśmy się z prośbą o przekazanie nam jakichkolwiek informacji o możliwym aktualnym miejscu pobytu współmałżonka. Mogą to być członkowie najbliższej rodziny, wspólni znajomi, znajomi męża, a także – dzielnicowy, komisariat Policji, MOPR.

Po przeprowadzeniu koniecznych działań zmierzających do ustalenia miejsca pobytu współmałżonka, a w zasadzie – do wykazania, iż ustalenie aktualnego adresu pozwanego nie jest możliwe – możemy już skierować do Sądu wniosek o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Wniosek ten jest sporządzany i wnoszony wraz z pozwem o rozwód do Sądu właściwego do prowadzenia postępowania o rozwód między stronami, nie wymaga on dodatkowej opłaty.

We wniosku o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu możemy – nie jest to kwestia obligatoryjna, wskazać osobę z najbliższego otoczenia męża/żony, która mogłaby podjąć się pełnienia funkcji kuratora celem zapewnienia pozwanemu/pozwanej jak najlepszej obrony jego/jej praw. W przypadku braku możliwości podjęcia się tej roli przez członków rodziny „nieobecnego” Sąd sam wyznaczy kuratora, powołując do tej funkcji – pracownika Sądu, adwokata, radcę prawnego.

Rolą kuratora – bez względu na to, kto pełni tę funkcję – jest przede wszystkim „odnalezienie pozwanego”, a więc podjęcie szeregu czynności zmierzających do ustalenia aktualnego miejsca pobytu pozwanego, a dopiero następnie działanie w interesie pozwanego, ochrona jego praw.

Co ciekawe – określając nasze stanowisko co do sposobu rozwiązania małżeństwa stron poprzez skierowanie do Sądu wniosku o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, musimy wiedzieć, iż takiego rozstrzygnięcia nie uzyskamy w postępowaniu, gdzie pozwanego reprezentuje kurator dla nieznanego z miejsca pobytu. Mówiąc wprost – kurator reprezentujący i chroniący interesy pozwanego, nie może wyrazić zgody na rozwód bez orzekania o winie. Wniosek taki może złożyć tylko strona. A bez zgody stron – Sadu jest zobowiązany badać, która ze stron przyczyniła się do rozpadu związku małżeńskiego, co nierzadko kończy się wydaniem rozstrzygnięcia o winie obu stron.

Kierując do Sądu wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, należy także wiedzieć, iż pomimo tego, iż samo złożenie wniosku w tym przedmiocie nie wymaga złożenia stosownej opłaty od wniosku, to już jego pozytywne rozpatrzenie nakłada na stronę powodową obowiązek pokrycia kosztów związanych z udziałem kuratora w sprawie. Sąd wówczas wezwie stronę do wpłaty „zaliczki na kuratora”. Kosztów tych strona powodowa nie ponosi, kiedy jest zwolniona z kosztów sądowych w całości lub jeśli strona przeciwna przegra sprawę, czyli zostanie orzeczony rozwód z wyłącznej winy pozwanego. Warto zatem rozważyć kwestię ewentualnego wniosku o zwolnienie strony powodowej od kosztów sądowych w części pokrycia kosztów udziału w postępowaniu kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.

Podsumowując, jeśli dobrze wywiążemy się z nałożonego na nas obowiązku – uprawdopodobnienia, iż miejsce pobytu współmałżonka jest nam nieznane i mimo podjętych, udokumentowanych działań, nie dało się go ustalić, Sąd przychyli się do wniosku o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu i nada sprawie o rozwód dalszego biegu, już z udziałem kuratora.

Adwokat
Anna Mikołajczyk