Powiat
Konecki

Dlatego, tego dnia świętują szczególnie górnicy, których najwięcej jest na Śląsku. Był czas, że i na Ziemi Koneckiej była liczna brać górnicza i miał kto świętować właśnie tego dnia, co poświadczają dokumenty już od wieków średnich. Dziś tamte czasy przypominają kościoły pod wezwaniem św. Barbary, zachowane artefakty i relikwie oraz stare fotografie i mapy ukazujące górniczą robotę. Pamięć ludzka w tym względzie odnosi się jedynie do starszych jeszcze żyjących osób, bo nowe pokolenia już nie mają takiej świadomości, że na tych terenach przez wieki działały kopalnie w których wydobywano rudę żelaza. Szyby rozebrano, pozostały gdzieniegdzie hałdy górnicze tzw. warpy pokopalniane. Minęło ponad pół wieku, kiedy zamknięto ostatnie kopalnie pod Stąporkowem – Starą Górę i Edward (Stanisław).

Najstarszy obiekt sakralny w powiecie koneckim odnoszący się do wspomnianej patronki to kaplica w Pilczycy, wzniesiona w XVII w. pierwotnie z drewna, od 1890 r. jest murowana. W jej półokrągłej absydzie znajduje się ołtarz główny w stylu gotyckim wykonany z modrzewia, a w nim obraz św. Barbary, trzymającej w prawej ręce kielich z Najświętszym Sakramentem, w lewej miecz i palmę. Po bokach ołtarza stały niegdyś figury św. Piotra i Pawła, po lewej stronie zaś - ołtarz św. Józefa.

Do roku 1950 kaplica pełniła funkcję kościoła parafialnego. Obecnie odbywa się w niej tylko jedno nabożeństwo w roku. Jest to msza święta roratnia w dzień patronki - 4 grudnia.

Drugim takim miejscem, gdzie patronuje św. Barbara jest Krasna. W 1862 r. przy zaangażowaniu dziedzica Wielhorskiego została wzniesiona tam drewniana kaplica pod wezwaniem tej świętej. Wybór nie był przypadkowy z racji działalności okolicznych kopalni rud żelaza i zatrudnionych tam górników. Po powstaniu parafii w 1919 r. w miejscu kaplicy w połowie lat 30. wybudowano murowany kościół, któremu patronuje nieprzerwanie św. Barbara. W ostatnim czasie ołtarz poświęcony tej świętej wzbogaciły jej relikwie potwierdzone dokumentem kurii papieskiej z listopada 2023 r.

Kolejną świątynią, której patronuje św. Barbara jest kościół w Nieświniu. Pierwsza kaplica na terenie obecnej parafii powstała po II wojnie światowej w budynku, który okupanci niemieccy wznieśli obok fabryki w Fidorze. W 1948 r. władza ludowa na prośbę mieszkańców Fidoru i Nieświnia oddała tenże budynek dla kultu religijnego. Patronką kaplicy została wybrana św. Barbara, ponieważ przemysł farbiarski, który nadal rozwijał się w fabryce był związany z wydobywaniem glinki przemysłowej w tutejszej kopalni. Wśród starszej społeczności była jeszcze pamięć, kiedy w Fidorze i Starej Kuźnicy do końca XIX w. działały wielkie piece hutnicze i trwało wydobycie rudy żelaza w okolicznych kopalniach.

Dekretem z grudnia 1982 r. ks. biskup Edward Materski erygował nową parafię w Fidorze - Nieświniu pod wezwaniem Św. Barbary. W ciągu kilku następnych lat wymurowano nową świątynię. Jej konsekracji dokonał w sierpniu 2003 r. ks. biskup Zygmunt Zimowski.

W 2018 r. trafiły tu relikwie Patronki. Jest to cząsteczka kości, której autentyczność potwierdza stosowny certyfikat z Watykanu.

Można wymienić jeszcze jedną świątynie, gdzie św. Barbara przed wieloma latami posiadała swój ołtarz. To kościół św. Mikołaja w Końskich. Właśnie w  jego w prawym bocznym ołtarzu (dziś widnieje tam obraz św. Mikołaja) poczesne miejsce zajmowała patronka górników z dóbr Małachowskich, potem Tarnowskich. O tym fakcie dziś przypomina jedynie dawna fotografia.

Kiedy rozwinął się kult św. Barbary na Ziemi Koneckiej? Dokładnie tego nie wiemy. Zaczął się najpewniej się rozszerzać już XVI wieku (może wcześniej?), kiedy to w okolicach Końskich działało kilkadziesiąt kuźnic i jeszcze więcej prymitywnych kopalń. Dzięki opracowaniu Józefa Osińskiego „Opisanie polskich żelaza fabryk” wydanym w 1782 r. wiemy, gdzie wtedy dobywano rudy. Kolejny autor – Hieronim Łabęcki w tytule „Górnictwo w Polsce” z 1841 r. - wymienił szczegóły o tutejszych kopalniach rud żelaza.

Czy w każdej sytuacji św. Barbara była w stanie uchronić od nieszczęścia? Na cmentarzu w Miedzierzy zachował się żeliwny nagrobek na kamiennym postumencie. Pochowani byli tam górnicy kopalni „Jan” z miejscowości Dziadek (obecnie Modrzewina) – Aleksander Krzyżanowski, Józef Lachowski i Wojciech Milczarczyk. Zginęli 10 lutego 1859 r. w wyniku zawalenia się szybu.

To chyba jedyne, jak dotąd znane, tragiczne ofiary wśród miejscowych górników. Warto zatem przywołać Ich pamięć!

Marian Wikiera