Gmina
Łęczyce

Po raz pierwszy w dokumentach wieś pojawiła się w 1404 roku. W 1437 roku stanowiła wolny majątek rycerski. Prawdopodobnie w XVII wieku i w połowie XIX wieku była tu niewielka osada folwarczna z dworem. Właścicielami wsi byli wówczas Bartsch i Paradski. W 1784 roku majątek został skomasowany przez F. Augusta von Platena. W 1981 roku wieś przeszła w posiadanie rodziny von Dorne. Ważnym wydarzeniem było przeprowadzenie w 1870 roku linii kolejowej przez południową część majątku. W 1945 roku majątek rozparcelowano, a pięć lat później przejęło go PGR w Godętowie. Po 1991 roku majątek jest w posiadaniu AWR Skarbu Państwa, część zaś przeszła w ręce prywatne.

Warto zobaczyć:

• Pałac w zespole pałacowo-parkowym z końca XVIII wieku;
• Punkt widokowy na Jeleniej Górze (koło pola biwakowego leśnictwa Paraszynek).

Początki miejscowości sięgają roku 1357, kiedy w dokumentach pojawił się zapis „Bożepole”. W 1437 roku majątek należał do rodzin Bochenów i Latoschów. W XVI i XVII wieku majątek znalazł się w posiadaniu rodzin Bochenów, Lantowów i Rexinów. Od połowy XVII wieku stanowił on własność pomorskiej rodziny Wejherów (wywodzącej się z podkołobrzeskiego Tymienia). Była to majętna familia, posiadająca liczne w okolicy majątki (przez pewien czas także Wrzeszcz – dziś dzielnicę Gdańska) oraz piastująca najważniejsze urzędy państwowe. Już w XVI wieku istniała w Bożympolu prywatna kaplica, filia parafii rozłazińskiej, a opuszczoną dziś zabytkową świątynię wybudowano w 1743 roku. W roku 1784 była tu karczma, kuźnia, młyn wodny oraz 16 domów. Córka właściciela Bożegopola, Karolina, w roku 1805 poślubiła ostatniego męskiego przedstawiciela katolickiej linii Hohenzollernów, księcia generała Hermanna Hohenzollerna-Hechingena. Życzeniem księżnej było spocząć po śmierci w bożepolskim kościele, co nastąpiło w roku 1860. To nie wszystkie królewsko-cesarskie wydarzenia w dziejach wsi. W XIX stuleciu pobliskim traktem do Gdańska kilkakrotnie podróżowali członkowie pruskiego domu panującego. Największym wydarzeniem był pobyt w Bożympolu cesarza Wilhelma I, który przyjął zaproszenie ówczesnego starosty lęborskiego i zarazem właściciela tutejszego majątku Maxa von Wejhera.

Warto zobaczyć:

• Kościół św. Piotra Apostoła z 1658 i 1743 roku (w środku krypta rodziny Wejherów), przeniesiony do Skansenu we Wdzydzach Kiszewskich; usytuowanie kościoła upamiętnia głaz;
• Zrekonstruowany park dworski z zabytkowym dębem oraz dwór z początku XIX wieku (przy wyjeździe z Bożegopola na drogę Gdańsk-Szczecin); obecnie prywatne mieszkania;
• Osiedle celne z lat 20. ubiegłego wieku (drewniane piętrowe budynki we wschodniej części wsi).

Już w połowie XVI wieku dzięki staraniom biskupa włocławskiego wybudowano tutaj świątynię drewnianą. Pierwsza informacja o Brzeźnie pochodzi z około 1400 roku. Do połowy XIX stulecia Brzeźno podobnie jak sąsiednie Pużyce, było własnością królewską. Później część gruntów rozparcelowano zapoczątkowując rozwój wsi. Po roku 1945 kombinat rolniczy (PGR), obecnie własność ANR Skarbu Państwa.

Warto zobaczyć:

• Neogotycki kościół z roku 1880, wybudowany przez ewangelików na miejscu zrujnowanej świątyni katolickiej (na wieży rzeźba anioła datowana na rok 1724).

Choć Dąbrówka Wielka wzmiankowana była już w roku 1356 niewiele wiadomo o jej dziejach. Przez stulecia był to niewielki majątek szlachecki. Rozwój wsi nastąpił zapewne po częściowej parcelacji majątku w końcu XIX wieku,

Warto zobaczyć:

• Dwór z początku XX wieku, w środku galeria z pracami zmarłego w latach 70. plastyka Wiesława Markowskiego;
• Park z licznym starodrzewem;
• Łowisko specjalne (zespół 4 stawów rybnych).

Początki osadnictwa na terenie Dzięcielca datować można na okres kultury pomorskiej. Najstarszy dokument pisany dotyczący dziejów osady pochodzi z 1400 roku. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Dzięcioł. Są to stare szlacheckie dobra, z których wywodził się ród Dzięcielskich. Część Dzięcielskich, z czasem uległa germanizacji, przyjmując nazwisko Dietelski. Przed reformacją znajdował się tu kościół katolicki. Wizytacja ówczesnego biskupa Szembeka wskazuje na to, że proboszcz z Rozłazina wytoczył proces luteranom o utrzymywanie zboru w Dzięcielcu. Od czasu reformacji wieś mimo przynależności do parafii w Rozłazinie, zamieszkana była przez ewangelików, którzy wznieśli tu świątynię. Dzięcielski pastor służył także ewangelikom zamieszkującym po polskiej stronie ówczesnej granicy Rzeczypospolitej i Prus. Według lustracji z 1881 roku, we wsi było 268 mieszkańców. W 1907 roku Bank Ziemski z Berlina, który wcześniej wykupił majątek dokonał jego parcelacji. W 1951 roku na 400 ha gruntów utworzono PGR.

Warto zobaczyć:

• XIX-wieczny kościółek stanowiący obecnie świątynię filialną Rozłazina;
• Częściowo przebudowana karczma, przypuszczalnie końca XVIII wieku.

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1284 roku. W 1361 roku Winryk von Kniprode wieś Goditow nadaje na własność na prawie magdeburskim Januszowi von Ditleve. Przez stulecia osada ta należała do familii Goddentowów. Mimo położenia przy trakcie Gdańsk-Szczecin powstała wokół majątku osada nigdy nie rozrosła się.

Warto zobaczyć:

• Dwór z początku XIX wieku, otoczony parkiem;
• Pozostałości kaplicy oraz mauzoleum właścicieli majątku ( na wzgórzach na południe od wsi).

Łęczyce powstały w połowie XIV wieku. Akt lokacyjny osady wydał 23 stycznia 1335 roku komtur gdański. Po przejęciu Prus Królewskich przez Koronę Polską Łęczyce, jak i cała ziemia lęborska stały się lennem książąt pomorskich. Wieś z czasem uzyskała rolę centrum dóbr książęcych położonych w okolicy Lęborka. W zachowanych inwentarzach z XVII i XVIII wieku Łęczyce opisano jako wieś zamieszkałą przez 10 gburów, sołtysa i 2 karczmarzy. Okoliczne lasy uznano za należące do Łęczyc. Niemniej Łęczyce pozostawały w cieniu pobliskiego Godętowa – dużej i kościelnej wsi należącej do rodu Godentów. Rozwój Łęczyc nastąpił dopiero po drugiej wojnie światowej, w której Godętowo znacznie ucierpiało, a Łęczyce stały się siedzibą władz lokalnych.

Warto zobaczyć:

• Młyn na Łebie z końca XIX wieku;
• Tradycyjna wiejska zabudowa z początku XX stulecia.

W wykazie dóbr rycerskich z około 1424 roku pojawiła się forma Loffcze. W tym samym roku występuje również nazwa Łówcz, jako jedyna z 77 dóbr rycerskich ziemi lęborskiej. W XVIII i XIX wieku odróżniano Łówcz Górny – z 1 folwarkiem, Łówcz średni – z 4 folwarkami oraz Łówcz Dolny – z 1 folwarkiem. W 1879 roku połączono Łówcz Średni i Górny, a ich właścicielem został Kutscher. Po parcelacji części majątku w 1909 roku została utworzona gmina chłopska Łówcz, która w 1911 roku liczyła 187 mieszkańców. Po 1920 roku Łówcz pozostał po niemieckiej stronie granicy, jednak większość mieszkańców stanowili Kaszubi. Podczas drugiej wojny światowej działała na tym terenie Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski.

Warto zobaczyć:

• Cmentarz więźniów podobozu koncentracyjnego zmarłych w 1945 roku w Łówczu.

Nazwa miejscowości oznacza osadę założoną na świeżym gruncie. Najprawdopodobniej osada istniała tutaj jeszcze przed pojawieniem się w 1310 roku na tym terenie Zakonu Krzyżackiego. Według rejestru dóbr ziemi lęborskiej z 1437 roku, była to kaszubska posiadłość szlachecka, która szybko została podzielona na udziały. W pierwszej połowie XVIII wieku właścicielem części udziałów był starosta lęborsko-bytowski von Grumbkov, inna część zaś należała do rodziny Wittke. W roku 1911 Nawcz był wiejską gminą o powierzchni 512 ha. Mieszkało wówczas we wsi 217 mieszkańców. W okresie międzywojennym okolice Nawcza były miejscem ożywionej działalności polskiej organizacji, m.in. przez Związek Polaków w Niemczech.

Warto zobaczyć:

• Cmentarz wojenny przy drodze z Nawcza do Kętrzyna (na którym złożone są prochy 650 więźniów obozu Stutthof, zmarłych podczas marszu śmierci zimą 1945 roku)
• Kościół-pomnik zbudowany na fundamentach jednego z byłych baraków obozu koncentracyjnego Stutthof.

Paraszyno istniało już na przełomie XV i XVI wieku, jako majątek rycerski. Jeszcze w 1437 roku obowiązywało tu stare pomorskie prawo, według którego płacono podatek w naturze. Zgodnie z wolą króla Kazimierza Jagiellończyka wraz z całą ziemią lęborską w roku 1466 Paraszyno stało się lennem książąt pomorskich. W roku 1488 książę Bogusław nadał tę miejscowość Wawrzyńcowi Krakowskiemu, który 5 lat później sprzedał ją Jeckelsom. W XVII wieku jako właściciele Paraszyna wymieniani są Asdunowie i Bochenowie. W połowie XVII wieku majątek podzielono na 3 folwarki – Paraszyno, Porzecze i Stanice. Ponowne scalenie dóbr paraszyńskich nastąpiło w roku 1837, a dokonał tego Stanisław Zelewski. Jako wiano jego wnuczki Anny Marii majątek przeszedł w ręce von Besserów, którzy gospodarowali tu do roku 1945. Po wojnie grunty zostały rozparcelowane, a we dworze zamieszkały dwie rodziny. Podupadający budynek przeznaczono później na hodowlę inwentarza i ostatecznie ruinę opuszczono w latach 70. Wówczas z zamiarem stworzenia tu hodowli pstrąga grunty i zdewastowany pałac przejęło PGR. Po remoncie obiekt pałacowy przeznaczono jednak na pensjonat.

Warto zobaczyć:

• Dwór szlachecki z drugiej połowy XIX wieku, ze stylowym wyposażeniem i odnowioną elewacją;
• Miejsce pamięci zamordowanych partyzantów Gryfa Pomorskiego (szczątki bunkra).

Pierwsze informacje o Pużycach pochodzą z roku 1356. Z tego czasu zachował się akt nadania wsi przez gdańskiego komtura niejakiemu Dobroszowi i Kirstaminowi, którzy objęli po 50 włók. Osadę lokowano na prawie chełmińskim. Najpierw stanowiła ona własność książęcą, później zaś królewską. Jak wskazuje lustracja z 1427 roku, z 50 włók było 20 włók pustych, dlatego też zakon na prośbę mieszkańców zmienił podział z włók na radła, których było wówczas 25. W XVII i XVIII wieku Pużyce jako dobro starościńskie podlegało starostwu w Lęborku.

Warto zobaczyć:

• Kilka ryglowych chałup z przełomu XIX i XX wieku;
• Murowana stopa wiatraka typu „Holender”.

W 1356 roku komtur gdański nadał Rozłazino na prawie chełmińskim niejakiemu Ryszardowi. Już w XIV wieku powstała tu samodzielna parafia z własnym kościółkiem, który po upowszechnieniu się protestantyzmu stał się tylko świątynią filialną, jednak nigdy nie został przejęty przez protestantów. Dzięki postawie biskupa chełmińskiego Jana Marwitza w roku 1864 powstała tu parafia, obejmująca swym zasięgiem okoliczne wsie w promieniu 15 kilometrów. Przez 4 lata przy kościele funkcjonowała też prywatna szkoła katolicka. Długoletni proboszcz ksiądz Block, mimo zamknięcia przez władze pruskie szkoły nadal nauczał dzieci. W roku 1884 nawet dziedzic z pobliskiego Bożegopola,, von Weiher, skarżył się na prowadzoną po polsku naukę. Mimo polskiej świadomości mieszkańców Rozłazino po zakończeniu I wojny światowej zostało po niemieckiej stronie granicy. Urzędujący tu wówczas ksiądz Wensierski zwrócił się do władz z prośbą o przeniesienie do Przechlewa, bo tam większość katolików była ... Niemcami. Szybki rozwój Rozłazina przypadł na przełom XIX i XX wieku. Wówczas mieszkańcy założyli własną kasę oszczędnościową i towarzystwo gospodarcze. Wspólnym wysiłkiem wybudowano w Rozłazinie gorzelnię i wyposażono kółko rolnicze. Wieś stanowiła też siedzibę lokalnych władz. Po wojnie Rozłazino, mimo znaczenia jako wieś gromadzka podupadło. W roku 1973 wraz z sąsiednimi miejscowościami włączono je do gminy Łęczyce. Obecnie jest jedną z większych i zasobniejszych wsi w tej gminie.

Warto zobaczyć:

• Kościół parafialny św. Wojciecha z lat 1840-1841, z zachowanym starym wyposażeniem oraz oryginalnymi polsko-niemieckimi witrażami w prezbiterium (są na nich nazwiska osób poległych wI wojnie światowej);
• Pomnik Papieża Jana Pawła II przy kościele parafialnym św. Wojciecha;
• Zabudowa gorzelni z początku XX wieku;
• Poniemieckie osiedle służb celnych z lat 20. ubiegłego stulecia.

Przed wojną była to ważna osada graniczna przy głównej trasie drogowej z Berlina do Gdańska. Tutaj na rozległych łąkach swój początek ma rzeka Reda. Przed wojną w Strzebielinie działały liczne polskie organizacje krzewiące wśród miejscowej kaszubskiej ludności idee patriotyczne. W okresie okupacji Niemcy urządzili pod Strzebielinem lotnisko polowe, na którym odbywały się także szkolenia pilotów. Według źródeł partyzanci z Gryfa Pomorskiego w roku 1942 przeprowadzili udany atak na obiekty lotniska i zniszczyli tu 6 samolotów szkoleniowych. Po wojnie było tam centrum spadochronowe. Również po wojnie Strzebielino na życzenie mieszkańców zostało przyłączone do powiatu lęborskiego i gminy w Łęczycach. Niosło to znaczne korzyści, bowiem miejscowość traktowana była jako ziemie odzyskane.

Warto zobaczyć:

• Dobrze zachowane dawne budynki służb granicznych (na zachód od centrum wsi);
• Pomnik lotników radzieckich;
• Izba regionalna w miejscowej szkole, poświęcona pamięci etnografa kaszubskiego – Pawła Szefki.

Pierwsza wzmianka o majątku Vielischtow pochodzi z 1437 roku. Wówczas składał się on z 4 włók i był wolnym majątkiem rycerskim. W 1493 roku w przywileju lennym określa się go jako majątek dawno zasiedlony przez rodzinę Feldstau. W 1523 roku należał do Hansa von Vilstowa, a od 1628 roku do początku XVIII wieku do rodziny Felstawów. Z początkiem XVIII wieku wieś podzielono na dwie części, należące do rodzin Felstowów i Pirchów. Dopiero w 1811 roku majątek na powrót został skomasowany w ręku Jakuba Weihera. Później znajdował się w posiadaniu wielu właścicieli aż do 1945 roku, kiedy to przejęło go PGR.

Warto zobaczyć:

• Resztki parku przydworskiego i zbudowania folwarczne z końca XIX wieku.
   

Do niedawna Witków nosił nazwę Wódka, która wielu wprawiała już po jej usłyszeniu w dobry nastrój. Witków powstał dość późno, z inicjatyw Boninów. W roku 1704 wieś przejęli Rexinowie z Salina i to oni w roku 1734 wybudowali do dziś istniejący dwór, tworząc z tego majątku i dóbr Niewińskich majorat. Na początku xx wieku wybuchł tu groźny pożar, podczas którego dwór został w dużym stopniu zniszczony. Po odbudowie w roku 1911 Witków nabyła pani Krauze, w której rękach majątek pozostał do końca wojny. Zdewastowany w czasach PRL budynek ostatecznie opuszczono w roku 1978.

Warto zobaczyć:

• Dwór (murowany z cegły) z 1734 roku;
• Kompleks zabudowań folwarcznych z początku XX wieku (m.in. interesująca wieża zegarowa);
• Dworski park krajobrazowy z licznym starodrzewem.