Powiat
Hajnowski

Rada Powiatu Hajnowskiego zwraca się z wnioskiem do Ministra Edukacji i Nauki oraz Podlaskiego Kuratora Oświaty o niezwłoczne zaniechanie działań dążących do wymuszenia zmiany charakteru II Liceum Ogólnokształcącego z Dodatkowa Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce,  poprzez wymaganie  odstąpienia od obowiązku objęcia nauką języka białoruskiego wszystkich uczniów tej szkoły oraz apeluje o respektowanie przez Ministra Edukacji i Nauki oraz Podlaskiego Kuratora Oświaty wszystkich obowiązujących przepisów prawnych dotyczących zasad organizowania nauczania języka mniejszości narodowej w Polsce.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym zasady organizowania nauczania języka mniejszości narodowej w Polsce określają:

1) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 35 oraz art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dają mniejszościom narodowym konstytucyjnie gwarantowane prawo tworzenia przedszkoli, szkół i placówek oświatowych na równi z innymi grupami obywateli. Mniejszości narodowe mogą tworzyć własne szkoły niepubliczne albo ww. prawo może być realizowane także w szkołach publicznych, w przypadku których organami prowadzącymi te szkoły i placówki są właściwe miejscowo jednostki samorządu terytorialnego.

2) Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty  szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury.  Art. 13 ust. 2 ww. ustawy stanowi, że na wniosek rodziców taka nauka może być prowadzona w określonych formach. Jedną z tym form jest możliwość nauki w szkołach  z dodatkową nauką języka oraz własnej historii i kultury. Jak  wynika z powyższego przepisu, nauka języka mniejszości narodowej jako nauka dodatkowa może odbywać się w: 1) odrębnych szkołach, w których wszyscy uczniowie pobierają taką naukę bądź 2) w grupach, oddziałach, w których tylko uczniowie przynależni do tych grup / oddziałów pobierają taką naukę, zaś sama szkoła jest szkoła niesprofilowaną.

 Zgodnie z art. 44q ust. 1 ustawy o systemie oświaty uczeń kończy szkołę podstawową lub szkołę ponadpodstawową, jeżeli w wyniku klasyfikacji końcowej otrzymał ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć z języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języka regionalnego pozytywne końcowe oceny klasyfikacyjne, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 44zb. Natomiast zgodnie z art. 44zzd ust. 1 ustawy o systemie oświaty egzamin maturalny jest przeprowadzany  z przedmiotów obowiązkowych oraz przedmiotów dodatkowych i składa się z części ustnej oraz z części pisemnej. Wśród obowiązkowych przedmiotów egzamin maturalny obejmuje, zarówno  w części pisemnej, jak i ustnej, język mniejszości narodowej – dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości narodowej. Przytoczone powyżej przepisy jednoznacznie wskazują na obowiązek klasyfikowania ucznia z zajęć z języka mniejszości narodowej oraz konieczność dopuszczenia do obowiązkowego egzaminu maturalnego z języka mniejszości narodowej w części ustnej i pisemnej w szkołach ponadpodstawowych z nauczaniem języka mniejszości narodowej. Uczeń rezygnujący       z nauki obowiązkowego języka mniejszości narodowej w szkole dla uczniów mniejszości narodowej nie może zostać sklasyfikowany, wobec tego zobligowany jest do zakończenia nauki w takiej szkole.

3) Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe

Art. 88 ust. 3 Prawa oświatowego stanowi, że dopuszcza się istnienie bezobwodowych szkół dla danej kategorii uczniów, którzy muszą spełnić warunek niezbędny do objęcia nauką w takiej szkole. Nie ustala się obwodów szkołom specjalnym, szkołom integracyjnym, szkołom dwujęzycznym, szkołom dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym szkołom sportowym, szkołom mistrzostwa sportowego, szkołom artystycznym, szkołom w okręgowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz szkołom przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Tym samym ustawa wymienia wprost szkoły dla mniejszości narodowych i etnicznych, jako rodzaj szkoły powszechnej.

4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym

Przepisy rozporządzenia, jak i powoływany art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r.  o systemie oświaty (mówiący o tym, że na wniosek rodziców nauka języka mniejszości narodowej może być prowadzona w określonych formach) odwołują się do wniosku jedynie w zakresie koniecznym do ustalenia uruchomienia nauki języka mniejszości narodowej w określonej formie. Z przepisów tych nie można wywieść argumentu o nieobowiązkowości składania wniosku bądź dobrowolności składania i cofania deklaracji nauki języka w przypadku szkoły, w której wszyscy uczniowie są objęci nauką  języka mniejszości narodowej.

5) Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, którą ratyfikowała Rzeczpospolita Polska

Art. 12-14 Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych dają mniejszościom narodowym prawo do zakładania i prowadzenia własnych szkół i placówek kulturalno-oświatowych mniejszości narodowych oraz nauczania i kultywowania ich języków.

6) Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Art. 18 ust. 1 nakłada na organy władzy publicznej obowiązek podejmowania odpowiednich środków w celu wspierania działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości.

7) Przepisy wewnętrzne stanowione przez Radę Pedagogiczną – Statut szkoły.

 Powiat Hajnowski z uwagi na potrzeby edukacyjne  uczniów  z terenu powiatu hajnowskiego prowadzi dwa licea ogólnokształcące o różnym charakterze. Uchwałą Nr IV/29/19 Rady Powiatu Hajnowskiego z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół ponadpodstawowych oraz szkół specjalnych, z uwzględnieniem szkół ponadpodstawowych i specjalnych mających siedzibę na obszarze powiatu prowadzonych przez inne organy prowadzące, tak aby umożliwić dzieciom i młodzieży zamieszkującym na obszarze powiatu lub przebywającym w podmiotach leczniczych oraz w jednostkach pomocy społecznej, realizację odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, organ prowadzący ustalił następujący plan sieci szkół:

1. I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej - Curie w Hajnówce

2. II Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce

3. Branżowa Szkoła I Stopnia w Hajnówce w Zespole Szkół Zawodowych w Hajnówce

4. Technikum im. Tadeusza Kościuszki w Hajnówce w Zespole Szkół Zawodowych w Hajnówce

5. Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy w Hajnówce w Specjalnym Ośrodku Szkolno - Wychowawczym w Hajnówce

6. Szkoła Podstawowa Specjalna w Hajnówce w Specjalnym Ośrodku Szkolno -Wychowawczym w Hajnówce

7. Technikum Leśne w Białowieży.

Nadana przez organ prowadzący  nazwa „liceum z dodatkową nauką języka białoruskiego” oznacza obligatoryjne objęcie nauczaniem tego języka wszystkich uczniów tej szkoły. Gdyby rada powiatu, do kompetencji której należy na podstawie art. 39 ust. 7 ustawy Prawo oświatowe planowanie sieci szkół, zamierzała wprowadzić nauczanie języka białoruskiego tylko dla uczniów chętnych, utworzono by szkołę z oddziałami  z dodatkową nauką języka białoruskiego.

Działania podejmowane przez Ministra Edukacji i Nauki oraz Podlaskiego Kuratora Oświaty mające na celu zmianę charakteru szkoły traktujemy jako wkraczanie w kompetencje organu prowadzącego oraz forsowanie nowej interpretacji przepisów prawnych w zakresie organizacji nauczania języka mniejszości narodowej, mimo że te funkcjonują od lat w podobnym kształcie.

Utwierdzanie przez Podlaskiego Kuratora Oświaty rodziców i uczniów w przekonaniu, że mogą rezygnować z nauki języka białoruskiego  i pozostawać  uczniami II Liceum Ogólnokształcącego z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w oparciu o rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków    i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym jest nieuzasadnione, ponieważ zapisy przytoczonego rozporządzenia nie mogą być sprzeczne z aktem wyższego rzędu, jakim jest ustawa o systemie oświaty.

II Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce jest szkołą z ponad 70 letnią tradycją. Przez wszystkie te lata, wszyscy uczniowie tej szkoły byli objęci nauką języka białoruskiego. Podejmowane przez ostatni rok działania władz oświatowych traktujemy jako działania mające na celu doprowadzenie do zmiany nauczanego języka białoruskiego jako przedmiotu obowiązkowego na przedmiot dodatkowy. Zalecenia Podlaskiego Kuratora Oświaty dotyczące wprowadzenia zmian w statucie polegających na dobrowolności  nauczania języka białoruskiego odbieramy jako działania prowadzące do zakazu funkcjonowania II Liceum Ogólnokształcącego z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce w obecnym kształcie. Podlaski Kurator uzasadnia swoje zalecenia dotyczące wprowadzenia dowolności nauczania języka białoruskiego powszechnym dostępem do szkoły. II Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce, w którym wszyscy uczniowie są objęci obowiązkiem nauki języka białoruskiego jest szkołą powszechną i ogólnodostępną po spełnieniu przez kandydata kryteriów ustalonych przez szkołę. Rekrutacja do szkoły odbywa się na zasadach uregulowanych w ustawie, bez rozróżniania według kryterium pochodzenia. Sieć szkół na terenie powiatu hajnowskiego całkowicie zapewnia realizację  potrzeb edukacyjnych uczniów.

Stanowisko przedstawiane przez niektóre organy władz centralnych uznajemy za krzywdzące oraz dewastujące relacje w naszej społeczności. Niszczy to jedną z naszych szkół, spełniającą ważną rolę społeczną i edukacyjną w wieloetnicznej   i wielokulturowej wspólnocie naszego powiatu,  niszcząc tym samym wielopokoleniowy dorobek  szkoły, nauczycieli, rodziców i uczniów. Działania te destabilizują pracę szkoły siejąc zamęt nie tylko wśród uczniów, rodziców i nauczycieli szkoły, ale także w społeczności lokalnej.

Podlaski Kurator Oświaty pismem z dnia 27 kwietnia 2023 r.  zawiadomił  Dyrektora Szkoły o wszczęciu z urzędu postępowania  w sprawie uchylenia § 6 ust. 2 Statutu szkoły o treści cyt: „W Szkole wszyscy uczniowie objęci są nauczaniem języka białoruskiego jako języka mniejszości narodowej”.  Rada Pedagogiczna II Liceum Ogólnokształcącego z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego pismem z dnia 29 maja 2023 r.  wniosła o umorzenie postępowania jako bezprzedmiotowego. Do dnia dzisiejszego  Podlaski Kurator Oświaty nie podjął stanowiska                   w przedmiotowej sprawie, pozostawiając zapisy statutu jako obowiązujące. Pomimo tego Podlaski Kurator Oświaty nadal konsekwentnie dąży do  wymuszenia zmiany charakteru szkoły mimo apeli społeczności szkolnej, lokalnej i społeczności mniejszości białoruskiej, a także mimo przedstawianych opinii prawnych pochodzących od specjalistów z dziedziny prawa oświatowego wskazujących na to, że  wymaganie odstąpienia od obowiązku objęcia nauką języka białoruskiego wszystkich uczniów II Liceum Ogólnokształcącego z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce jest niezgodne z szeregiem przepisów, w szczególności z ustawą z dnia 13 września1991 r. o systemie oświaty. W kolejnym piśmie z dnia 27 września 2023 r. skierowanym do Dyrektora Szkoły Podlaski Kurator Oświaty  „przypomniał”  o literalnym stosowaniu §2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej  w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Jednakże analizując treść § 2 ww. rozporządzenia należy stwierdzić, że  określa ono warunki organizacji w każdej szkole lub przedszkolu oddziałów, grup międzyoddziałowych i międzyklasowych z nauczaniem języka mniejszości oraz rezygnacji z nauki języka mniejszości w ramach tych struktur, a nie odnosi się  do nauki już zorganizowanej w osobnej szkole, gdzie nauką tą objęci są wszyscy uczniowie. Podlaski Kurator Oświaty nie  bierze  pod uwagę, że rozporządzenie jako akt wykonawczy do  ustawy nie może być odczytywane w izolacji od jej przepisów.

Reasumując, Rada Powiatu Hajnowskiego wyraża  swoje zaniepokojenie wybiórczym stosowaniem  przepisów prawa oświatowego przez Ministra Edukacji i Nauki i Podlaskiego Kuratora Oświaty. Przyjęcie interpretacji norm ustawy i rozporządzenia zgodnie z tezami reprezentowanymi przez ww. organy w istocie oznacza likwidację nauczania języka białoruskiego nie tylko w II Liceum Ogólnokształcącym z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce, ale również w szkołach podstawowych na terenie powiatu hajnowskiego.

W świetle powyższych argumentów Rada Powiatu Hajnowskiego wnioskuje jak na wstępie.

Przewodniczący Rady Eugeniusz Saczko