Powiat
Hajnowski

Miodownik melisowaty, turówka wonna, marzanka wonna, a nawet pospolity mak czy kąkol to gatunki roślin użytkowych, które dawniej występowały pospolicie w naturze. Obecnie niektóre z nich należą do rzadko spotykanych. Dlaczego tak się stało? Do zanikania gatunków z naturalnych siedlisk przyczyniło się duże zainteresowanie roślinami w celach leczniczych, zwłaszcza u pokoleń naszych babć i pradziadków, mieszkańców  wsi i małych miejscowości sąsiadujących z lasami. Cenne właściwości lecznicze roślin nadal są nam niezbędne, jednocześnie rozwój nauk biologicznych pozwala na uprawę wartościowych roślin użytkowych bez jednoczesnego pozyskiwania ich z naturalnych siedlisk występowania. A to właśnie szansa dla nas i dla przyrody.

Ideą projektu „Przyrodnicza skarbnica ponad granicami” jest ochrona zagrożonej flory Podlasia i Polesia poprzez podniesienie świadomości społeczności lokalnych nt. potrzeby zachowania naturalnych ekosystemów przyrodniczych. W realizacji projektu bierze udział aż 6 partnerów z obu stron polsko-białoruskiej granicy. W projekcie, oprócz idei ochrony przyrody, partnerzy zwracają uwagę na aspekt kulturowy związany z roślinami w regionie Puszczy Białowieskiej i na Polesiu.

Realizacja projektu rozpoczęła się w czerwcu 2021 r. Założenia zostały zaprezentowane uczniom dwóch partnerskich szkół – to właśnie spośród tych społeczności szkolnych nauczyciele wyłonili uczestników uczniów-edukatorów, którzy stanowią trzon projektu.

W lipcu i sierpniu zorganizowano transgraniczne szkolenie dla nauczycieli oraz warsztaty dla uczniów. Ich uczestnicy poznali specyfikę przyrodniczo-kulturową obu regionów, nauczyli się oznaczać gatunki roślin użytkowych i rzadkich, poznali zagrożenia oraz możliwe sposoby zachowania roślin w naturalnych siedliskach. Dzięki nim zwiększyli też wiedzę o zagrożeniach rzadkich gatunków roślin. Jednym z istotnych dziś wyzwań są gatunki inwazyjne, które coraz częściej pojawiają się w naszym sąsiedztwie, również w Puszczy Białowieskiej oraz na Polesiu. Przykładami są: niecierpek drobnokwiatowy, nawłoć kanadyjska, rdestowiec czy róża pomarszczona. Przez nie giną rodzime gatunki roślin. Znajomość tych przyrodniczych mechanizmów skutkuje stosowaniem czynnej ochrony przyrody – na przykład mechanicznym usuwaniem gatunków inwazyjnych. Cennym elementem szkolenia były wykłady odwołujące się do wciąż silnego związku człowieka z roślinami, stanowiącego o bogactwie kulturowym terenów Podlasia i Polesia.

Z uwagi na pandemię nie udało się odbyć wspólnych wypraw terenowych. Zastąpiono je filmami dokumentującymi przyrodniczo-kulturowe zajęcia terenowe - uczestników z Polski w „Ziołowym Zakątku” w Korycinach na Podlasiu, uczestników z Białorusi w rezerwacie przyrody „Sporowsky” na Polesiu. Zajęcia w terenie, połączone z warsztatami ziołowymi, były nie tylko doskonałą lekcją botaniki, ale uświadomiły partnerom, jak bezcenna była kiedyś, ale i jest również dziś właściwa relacja człowieka z roślinami.

Szkolenie dla nauczycieli i warsztaty dla uczniów doskonale przygotowały zespół  projektowy do kolejnych działań. W partnerskich szkołach powstaną centra edukacyjne oraz wystawy. Opublikowane zostaną konspekty zajęć dla uczniów, broszura i ulotki, promujące dobre praktyki na rzecz ochrony roślin użytkowych w lokalnym społeczeństwie i wśród turystów odwiedzających Puszczę Białowieską i Polesie. Pod koniec projektu młodzi uczestnicy z obu partnerskich krajów spotkają się na Transgranicznym Obozie Przyrodniczym i tam wymienią się doświadczeniami i wcześniej zdobytą wiedzą. Podsumowanie projektu zaplanowane jest podczas przyrodniczego festiwalu w Białowieży.  

Zgodnie z umową grantową, projekt powinien zakończyć się do końca maja 2022 r.

źródło: Program Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina 2014–2020