Miasto i Gmina
Lipsko

Położenie

Miasto i Gmina Lipsko położona jest w południowo – wschodnim krańcu województwa mazowieckiego (wcześniej radomskiego do zmian w podziale administracyjnym kraju od 01.01.1999r.), w dolinie rzeki Krępianki.

Powierzchnia i granice

Powierzchnia Miasta i Gminy Lipsko wynosi 135,2 km² w tym: miasto 15,7 km², gmina 119,5 km² i graniczy z gminami: Sienno, Ciepielów, Chotcza, Solec n/Wisłą i Tarłów (województwo Świętokrzyskie).

Teren - charakter terenu

W większości teren jest wyżynny przylegający do niziny Krępianki. Lasy zajmują powierzchnie 1586 ha pozostałe to użytki rolne wykorzystywane głównie pod uprawę owoców, warzyw i zbóż.

Obszar Miasta i Gminy Lipsko zamieszkuje 12008 mieszkańców, z czego liczbę 6132 osób stanowią mieszkańcy miasta, zaś pozostałe 5876 to osoby z terenów wiejskich, wchodzących w skład gminy. Średnia gęstości zaludnienia wynosi 89 osób na km², przy czym w mieście Lipsku 391 os./km², a na obszarach wiejskich gminy 49 os./km². Obszar gminy Lipsko charakteryzuje się względną stabilnością liczby ludności. Spadek liczby ludności na obszarach wiejskich kompensuje się ze wzrostem liczby ludności w mieście Lipsko. Chociaż ostatnio ma tendencję malejącą.

Układ komunikacyjny w mieście i gminie Lipsko tworzą:

• droga krajowa nr 79 relacji Warszawa – Kozienice – Lipsko – Sandomierz – Tarnobrzeg – (ok. 19 km na terenie gminy),
• droga wojewódzka nr 747 relacji Iłża – Lipsko – Solec n. Wisłą – Opole Lubelskie – Bełżyce (dł. Ok. 9 km w granicach gminy).

Obie te drogi tworzą równoleżnikowo – południkowy układ krzyżowy przecinający się w mieście Lipsku pełniący funkcję tranzytowe, ogólne, miejskie, lokalne oraz dojazdowe. Poza tym układ komunikacji w mieście i gminie Lipsko tworzą:

• droga wojewódzka nr 874 Gołębiów – Wola Solecka – Boiska,
• drogi powiatowe o łącznej długości 87 km
• drogi gminne lokalne o łącznej dł. 136 km

Układ komunikacyjny gminy zapewnia prawidłowe połączenie z sąsiednimi powiatami i gminami, a także z miastem stołecznym Warszawą.

Gmina Lipsko zasilana jest w energię elektryczną pochodzącą z krajowego systemu elektroenergetycznego za pośrednictwem Rejonowego Zakładu Energetycznego w Zwoleniu. W istniejącym systemie elektroenergetycznym występują:

• linia wysokiego napięcia 400kV relacji Kozienice – Ostrowiec,
• linie napowietrzne średniego napięcia 15kV i stacje transformatorowe 15/0,4 kV,
• linie niskiego napięcia.

Głównym źródłem zasilania sieci średniego napięcia jest stacja transformatorowa 110/15 kV (GPZ) z transformatorem o mocy 10MVA, zlokalizowana w południowo – wschodniej części Lipska. Stacja ta jest zasilana liniami jednotorowymi 110 kV relacji Zwoleń – Lipsko i Lipsko – Ostrowiec. Napowietrzna i kablowa sieć średniego napięcia zasila szereg stacji transformatorowych 15/0,4 kV, rozlokowanych na terenie miasta i gminy, które za pośrednictwem sieci niskiego napięcia doprowadzają energię elektryczną do wszystkich odbiorców. Na terenie miasta i gminy usytuowanych jest 91 stacji transformatorowych, w tym na terenie miasta 32. Dodatkowo 12 stacji transformatorowych usytuowanych jest na terenie zakładów pracy. Miasto i Gmina Lipsko nie jest zaopatrywana w gaz ziemny, brak przewodu systemu gazowniczego. Mieszkańcy zaopatrują się w gaz propan – butan /w butlach 11kg/. Dostawcami gazu są: Samodzielny Zakład Budżetowy Usług Komunalnych, Spółka ARC – GAS oraz indywidualni dostawcy. Gaz w wiejskiej części gminy sprzedawany jest w usytuowanych na terenie gminy punktach sprzedaży gazu (w około 30 miejscach). Zaopatrzenie gazu w pełni pokrywa zapotrzebowanie mieszkańców.

Energetyka cieplna Miasta i Gminy Lipsko posiada zróżnicowaną strukturę i opiera się na funkcjonowaniu dwóch podstawowych rodzajów centralnego ogrzewania:

• sieci ciepłowniczej, która obsługuje osiedla mieszkaniowe, budynki użyteczności publicznej oraz zakłady pracy w Lipsku (większe zakłady posiadają własne źródła energii),
• osobne źródła, między innymi kotłownie w budynkach placówek oświatowych usytuowanych na terenie gminy,
• oraz indywidualne instalacje centralnego ogrzewania funkcjonujące w gospodarstwach domowych.

Głównym źródłem zasilania centralnego ogrzewania jest tradycyjnie węgiel kamienny, występują także kotłownie zasilane olejem opałowym, a także gazem propan – butan.

Miasto i Gmina Lipsko zaopatrywana jest w wodę z następujących ujęć wody wgłębnej :

• Lipsko – wydajność 120 m³/h,
• Józefów – wydajność 36,5 m³/h,
• Katarzynów – wydajność 57 m³/h,
• Wólka – wydajność 0,3 m³/h,
• Daniszów – wydajność 1,5 m³/h.

Na terenie miasta Lipska istnieje kanalizacja sanitarna o łącznej dł. 14,9 km posiadająca 734 przyłącza. Oprócz wyposażonych w kanalizacje miasto i gmina posiada sieć kanalizacji sanitarnej i wodociągowej w systemie rozbudowanym, jednakże niewystarczającym przede wszystkim na wiejskim obszarze gminy.

W ostatnich latach w gminie Lipsko znacząco zwiększono dostępność usług telekomunikacyjnych. Obecnie na terenie gminy funkcjonują następujący operatorzy usług telekomunikacyjnych:

• Orange Polska dawniej Telekomunikacja Polska z okręgową automatyczną centralą telefoniczną o pojemności 2500 NN z doprowadzonymi kablami światłowodowymi relacji Zwoleń – Ciepielów – Lipsko, Lipsko – Maruszów – Sienno, oraz rozdzielczą siecią telefoniczno – abonencką, operator sieci komórkowej GSM,
• P4 Spółka z o.o. – operator sieci Play - operator sieci komórkowej GSM.
• Polkomtel sp. z o.o. - operator sieci Plus - operator sieci komórkowej GSM.
• T-Mobile Polska S.A. - operator sieci T-Mobile - operator sieci komórkowej GSM.
• inni operatorzy.

Gmina należy do radomskiej strefy numeracyjnej. Stan telekomunikacyjny jest zadawalający, centrala telefoniczna posiada rezerwę numerów. Zarówno Telekomunikacja jak i inni operatorzy telekomunikacyjni oferują szeroką gamę usług, stale rozbudowując swoją sieć oraz ofertę teleinformatyczną.

Główne zakłady przemysłowe zlokalizowane są w południowo wschodniej części Lipska a najważniejsze z nich to:

• KINGSPAN – przemysł budowlany,
• SCANDIC FOOD - przemysł spożywczy,
• Spółka z.o.o. ,,Mleko” - przemysł spożywczy,
• MARBET - przemysł metalowy,
• UNIMAR - przemysł metalowy,
• PUBLIMA - przemysł mięsny.

Miasto Lipsko charakteryzuje się zwartą zabudową na północ od rzeki Krępianki, zwłaszcza w obrębie rynku, na osiedlach mieszkaniowych Zwoleńska, 1 Maja i osiedla domków jednorodzinnych. Na terenie gminy zwarta zabudowa wiejska występuje wzdłuż sieci dróg a mianowicie:

• w kierunku południowym – Śląsko, Poręba, Daniszów Walentynów Maruszów, Długowola I, Długowola II i Józefów,
• w kierunku zachodnim – Lipa Miklas, Nowa Wieś, Krępa Kościelna i Zofiówka,
• w kierunku północnym Wola Solecka I, Wola Solecka II, Katarzynów, Gołębiów, i Szymanów.

Najmniej zaludnionym obszarem jest północno – zachodnia część gminy.

Obiekty (zabytki architektoniczne) na terenie Miasta i Gminy Lipsko wpisane do rejestru Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:

Lista zabytków znajdujących się w rejestrze Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, mających jednocześnie najwyższe znaczenie dla gminy pod względem materialnym, duchowym i turystycznym:

1. Daniszów – park podworski z przełomu XVIII i XIX w, nr rej. 740 z 20.12.1957 roku oraz 345/A z dnia 04.11.1986 roku.
2. Krępa Kościelna – kościół parafialny p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła z lat 1911-1930, nr rej. 337/A z dnia 10.04.1986 roku.
3. Krępa Kościelna – cmentarz rzymsko-katolicki, założony na przełomie XVIII i XIX wieku, nr decyzji 36/2012 z dnia 12.01.2012 roku.
4. Lipsko - kościół parafialny p.w. św. Trójcy, nr rej. 345/A/7 z dnia 15.06.1976 roku oraz 81/A/81 z dnia 12.03.1981 roku.
5. Zofiówka – dom drewniany koniec XIX w, nr rej. 121/A/81 z dnia 04.11.1981 roku.

Obiekty znajdujące się w Gminnej Ewidencji Zabytków

Zgodnie z art. 21 w/w ustawy podstawą opracowania programu opieki nad zabytkami jest gminna ewidencja zabytków. Według rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r., w sprawie prowadzenia rejestru zabytków krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2011 r., nr 113, poz. 661) GEZ jest prowadzona w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy.

Karta ewidencyjna zabytku zawiera w szczególności dane umożliwiające określenie zabytku, jego miejsce położenia lub przechowywania, zwięzły opis cech i wartości kulturowych oraz wskazanie właściciela i posiadacza zabytku.

Zweryfikowana gminna ewidencja zabytków nie jest zamknięta i może być zwiększana zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Podczas przeprowadzonych badań terenowych zweryfikowano dotychczasową ewidencję zabytków. Materiałem wyjściowym była sporządzana Gminna Ewidencja Zabytków, stanowiąca załącznik do Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta i Gminy Lipsko na lata 2014-2018.

Więcej informacji w Programie Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Lipsko na lata 2020 - 2023 przyjętego uchwałą Rady Miejskiej w Lipsku nr XVIII/104/2019 z dnia 16.12.2019 r.