Izba Regionalna w Sołonce
Początki Izby Regionalne w Sołonce sięgają roku 1985, kiedy to nauczyciel historii w Szkole Podstawowej w Lubeni mgr Aleksander Bielenda wraz z uczniami rozpoczął zbieranie wszelkich staroci, które początkowo były gromadzone w Izbie Pamięci tejże szkoły. Przybywało eksponatów muzealnych głównie za sprawą młodzieży szkolnej z obszaru gminy .Część mieszkańców odstępowała artefakty w ramach tzw. „porządkowania gospodarstwa”, inni odstępowali z żalem i sentymentem pamiątki rodzinne lecz dla idei pro publico bono.Przedsięwzięcie to miało na celu zgromadzić, ocalić, zabezpieczyć i udostępnić relikty przeszłości świadczące o sposobie i warunkach życia pokoleń przeszłych dla podtrzymania ciągłości wartości kulturowych i historycznych regionu. Na przestrzeni lat gromadzone zbiory zmieniały swoją lokalizację. . W 2021 roku z inicjatywy władz Gminy Lubenia przy współpracy z pasjonatem muzealnictwa panem Antonim Sikorą przeglądu i wstępnej ekspertyzy eksponatów dokonali specjaliści muzealnictwa – pracownicy naukowi Uniwersytetu Rzeszowskiego, którzy uznali, że istnieje duży potencjał do zagospodarowania. Zbiory są liczne, ciekawe, może nawet unikalne. Została więc podjęta decyzja o umieszczeniu ich w miejscu stwarzającym możliwość ich zabezpieczenia i eksponowania . Na ten cel wybrano lokal mieszczący się na parterze Domu Kultury w Sołonce.
Na obecnym etapie Izba Regionalna w Sołonce prezentuje szeroki zakres tematyczny gromadzonych eksponatów obejmujących wszelkiego rodzaju pamiątki związane z historią i prehistorią regionu. Został wyodrębniony dział archeologiczny, etnograficzny i historyczny
z militariami włącznie.
W dziale archeologicznym zwiedzający mogą zobaczyć lokalne artefakty związane z człowiekiem sięgające około 5 tyś. lat p.n.e. a są to fragmenty urn prochowych, neolityczne narzędzia, którymi posługiwał się człowiek z przed 2 tyś lat p.n.e. , fragmenty naczyń warzelniczych do produkcji soli w epoce brązu (t. j. między 1 800 a 1 000 lat p. n. e). Z okresu rzymskiego (III – IV w. n.e.), a sugeruje się wcześniejsze pochodzenie, w Izbie Regionalnej w Sołonce znajdują się fragmenty naczyń zasobowych odnalezionych na terenie Grodziska w Lubeni.
Ciekawą ekspozycję stanowią kości prehistorycznych zwierząt, które wymarły około 12 tyś. lat temu w ostatniej epoce zlodowacenia a były to mamuty, nosorożce włochate, niedźwiedzie jaskiniowe i prajelenie.
Przykładem na to jak kształtowała się nasza okolica na wskutek ruchów tektonicznych i zmian klimatu w bardzo odległym czasie, mierzonym w milionach lat są skamieliny potężnych drzew sekwoi datowane na okres ok. 14 milionów lat. Liczne skamieliny ryb i płazów morskich odnalezione na terenie gminy Lubenia a zdeponowane na wystawie w Izbie Regionalnej w Sołonce bezsprzecznie wskazują na to, że na naszym terenie w okresie mioceńskim 25-3 mil. lat temu występowało morze. Innym dowodem uzasadnionym geologicznie jest występowanie słonych wód w Sołonce.
W segmencie etnograficznym wystawy, zwiedzający Izbę Regionalną w Sołonce dowiedzą się jak toczyło się codzienne życie mieszkańców naszego regionu w XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Z wielu względów wieś musiała być samowystarczalna. Był wówczas wyraźny podział na prace gospodarcze wyłącznie dla kobiet i mężczyzn a towarzyszyły temu różne tradycje i zwyczaje. Jak wyglądała ich praca i jakimi posługiwali się narzędziami, zainteresowani zobaczą i dowiedzą się słuchając barwnych opowieści przewodnika.
Tych, których urzekło miejsce tężni solankowej w Sołonce, koniecznie muszą odwiedzić miejscową Izbę Regionalną. Znajduje się tam spora ilość historycznych konstrukcji drewnianych, wydobytych ze studni solankowej. Te i inne artefakty solne będą pretekstem aby dowiedzieć się wszystkiego o soli , jej znaczenia dla człowieka i historii żup solnych w Sołonce sięgających XVI wieku. Życie mieszkańców naszego regionu związane było ze szkolnictwem, kościołem i masową emigracją za ocean. W tym zakresie zachowały się liczne pamiątki zgromadzone na wystawie i udokumentowana wiedza historyczna, którą podzieli się z Państwem przewodnik.
W zbiorach Izby Regionalnej w Sołonce znajdują się dokumenty urzędowe z XIX i przełomu XX wieku, dotyczące naszego regionu. Ich stan jest fatalny i wymagają pilnej interwencji konserwatorskiej. Ekspozycja ta mogłaby zainteresować młodzież szkolną, która powinna dowiedzieć się jak w XIX wieku funkcjonowały systemy kancelaryjne, jaki był obieg dokumentów, jaka była ich forma i czego dotyczyła treść.
Dokumentów dotyczących w szczególności miejscowości ; Sołonka
i Straszydle - sięgających XVIII wieku jest ogromna ilość. Są to reprodukcje prywatnych zbiorów Antoniego Sikory, który prowadził kwerendy badawcze
w archiwach Rzeszowa i Lwowa. Przykładowe egzemplarze, mające znaczenie edukacyjne z pewnością trafią na ekspozycję w Izbie Regionalnej w Sołonce.
Nieodłącznym elementem życia mieszkańców naszego regionu
w szczególności mężczyzn, była służba wojskowa i udział w wojnach. Wojsko było wielką szkołą życia i oknem na świat dla naszych rodaków zamkniętych w obrębie swoich miejscowości czy parafii. Ekspozycja wojskowa to szerokie spektrum muzealiów od broni, amunicji, elementów wyposażenia żołnierza, mapy, zdjęcia, po odznaczenia , ordery i pieśni wojskowe, które zachowały się w przekazie ustnym. Do wyjątkowych eksponatów należą: toporek bojowy z okresu średniowiecza, siekierka szwedzka i kula armatnia z czasów potopu szwedzkiego odnaleziona w lubeńskim okopie, fragment szabli pamiętającej czasy powstania styczniowego i wiele innych.
Zgromadzone w Izbie Regionalnej przedmioty i wiedza pozwala prowadzić ciekawą i merytoryczną edukacje muzealną chociażby na temat udziału naszych rodaków w I wojnie światowej. Opracowywane listy żołnierzy na podstawie dotychczas dostępnych dokumentów wojskowych szacują ,że tylko w Straszydlu takich żołnierzy było ok. 106, a jeszcze więcej w Lubeni.
Izba Regionalna w Sołonce aspiruje do nowoczesnych trendów muzealnictwa, gdzie przy poszanowaniu zbiorów najważniejszym czynnikiem jest pełne zadowolenie zwiedzających bo o ile ludzie mogą żyć bez muzeów,
o tyle istnienie muzeów bez zwiedzających traci sens.
