Powiat
Pruszkowski

• Dzieje ziem obecnego Powiatu Pruszkowskiego sięgają czasów prehistorycznych.

• Na terenach obecnego Brwinowa odnaleziono ślady obecności człowieka z okresu ok. 8000 lat p.n.e. Znajdował się tutaj jeden z największych w ówczesnej Europie ośrodków hutnictwa.

• W pobliżu Pruszkowa odkryto ślady hutnictwa z okresu od I w. p.n.e. do III w. n.e. Naukowcy sądzą, że był to drugi, po świętokrzyskim, największy ośrodek hutniczy na terenie Polski (100-150 tys. pieców do jednorazowego wytopu żelaza).

• Na terenie dzisiejszego Raszyna i Jaworowej odkryto stanowiska osadnictwa pierwszych na tym obszarze hodowców i rolników (wczesny neolit).

• Wzmianki z XIII w. wskazują, że ziemie michałowickie należały do rodziny Raszynieckich, właścicieli ziem raszyńskich. Na przełomie XIV i XV w. ziemie te były własnością szlachty z rodu Ładziców, herbu Łada. Następnie, w XVI w. część ziem przeszła w ręce rodziny Michałowskich i Opackich (stąd nazwy poszczególnych miejscowości).

• W tym samym okresie powstała osada Komorów. Za jej założycieli uważa się ród Pierzchałów. W 1456 r. Świętosław z rodu Pierzchałów otrzymał, z nadania Księcia Mazowieckiego Janusza I, wsie Proskowo, Wolica, Kłębowo, Pogroszewo i Pęcice. Synowie Świętosława byli założycielami rodzin Pruszkowskich i Pęcickich, które przejęły nazwiska od dziedziczonych wsi. Wieś Proskowo pozostawała we władaniu Pruszkowskich do 1580 r.

• Pierwsze wzmianki dotyczące Nadarzyna pochodzą z początków XV w. – stanowił prywatną własność rodziny Nadarzyńskich herbu Radwan, rezydującej w sąsiednim Ruścu. W 1453 r. Tomasz Nadarzyński uzyskał od Księcia Mazowieckiego, Bolesława IV przywilej na lokację miasta na prawie chełmińskim. Była to trzydziesta ósma lokacja na Mazowszu w XV w., co niewątpliwie świadczyło o świetności Nadarzyna tamtych lat.

• W XVII w. wieś Proskowo przeszła w ręce Kanclerza Wielkiego Koronnego, Andrzeja Leszczyńskiego. Do XIX w. miały miejsce kolejne zmiany właścicieli.

• W pierwszych latach XIX w. majątek należał do znanego lekarza dr Czekierskiego, który na miejscu drewnianego dworku wybudował murowany pałacyk w stylu klasycystycznym, otoczony pięknym parkiem. Park ten został zaprojektowany przez Karola Sparmana z Saksonii. Następnie majątek przejął rosyjski kupiec Jan Skwarcow, który opracował pierwszy plan zagospodarowania przestrzennego wsi i jej najbliższych okolic.

• W 1845 r. został uruchomiony pierwszy odcinek Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, prowadzący z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego. Wydarzenie to miało niewątpliwy wpływ na dynamiczny rozwój terenów wchodzących w skład Powiatu Pruszkowskiego. Wieś Pruszków przekształciła się w osadę, która, ze względu na malownicze ogrody (park Bershona) i liczne wille o charakterze letniskowym, stała się atrakcyjnym miejscem wypoczynku. Z drugiej strony niskie ceny gruntów przyciągały inwestorów. Wzrastała liczba mieszkańców i pod koniec XIX w. przekroczyła 1700 osób.

• W 1898 r., na sparcelowanych gruntach, Kolej rozpoczęła budowę pierwszego osiedla mieszkaniowego tzw. „czerwoniaków” dla swoich pracowników. Dało to początek osadzie nazwanej Utratą. Z czasem rozbudzonym aspiracjom mieszkańców, zaczęła doskwierać nazwa osady, jako nieadekwatna z ich aktywnością i gospodarnością. Dlatego też zorganizowano konkurs na nową nazwę. Zwyciężyła propozycja harcerza Zygmunta Kosewskiego – „Piastów”.

• W 1904 r. w na terenie Powiatu powstała Gmina Żydowska, która miała duży udział w rozwoju tych ziem. Pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się w Pruszkowie już w drugiej połowie XIX w. Byli właścicielami sklepów, restauracji i fabryk. Świadectwem istnienia Gminy Żydowskiej na tych terenach jest Cmentarz Żydowski utworzony w 1905 r.

• W 1916 r. wsi Pruszków nadano prawa miejskie.

• Podczas II wojny światowej, na terenie Powiatu, prowadzone były działania wojenne. Już 1 września 1939 r. miało miejsce pierwsze bombardowanie, a 12 września 1939 r. w bitwie pod Brwinowem 28 Dywizja Piechoty stoczyła walkę z wojskami niemieckimi. W Piastowie funkcjonowała fabryka produkcji pistoletów maszynowych (steny) na potrzeby AK. Prowadzono działania sabotażowe oraz kolportaż prasy podziemnej. Bliskość Warszawy spowodowała aktywizację społeczeństwa z terenu Powiatu w ruchu oporu. Między innymi działały tutaj organizacje podziemne AK oraz Szarych Szeregów.

• W sierpniu 1944 r. okupanci zorganizowali w Pruszkowie obóz przejściowy dla wysiedlonej z Warszawy ludności cywilnej, Durchgangslager tzw. Dulag 121, który funkcjonował od 6 sierpnia do 10 listopada 1944 r. Przez obóz przeszło około 650 tys. osób.

• 17 stycznia 1945 r. ziemie Powiatu zostały wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej.

• 26 marca 1945 r., pod pretekstem rozmów dotyczących stanowiska polskiego wobec władz ZSRR, postanowień jałtańskich oraz sytuacji na zapleczu frontu, szesnastu przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego, zaproszono do Pruszkowa, gdzie zostali aresztowani przez NKWD i wywiezieni do Moskwy. Tam odbył się pokazowy „proces szesnastu”.

• Do historii i tradycji ziem Powiatu w obecnym kształcie odwołuje się symbolika zastosowana w herbie, która nawiązuje do historycznego godła całego Mazowsza – piastowskiego orła białego bez korony oraz do herbu księstwa czersko-warszawskiego przedstawiającego dwa białe orły i dwa zielone smoki w polach naprzemianległych. Na herbie Powiatu Pruszkowskiego znajduje się tarcza dwudzielna w skos. Na pierwszym, srebrnym polu znajduje się orzeł mazowiecki na czerwonym tle. Na drugim polu, na błękitnym tle – złoty rycerz z mieczem i tarczą, na srebrnej tarczy zielony smok.

Informacje