Powiat
Pruszkowski

13.04.2025

Warsztaty Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej – spacer historyczny po dawnych ZNTK z Szymonem Kucharskim

Kontynuujemy cykl spacerów historycznych po terenie dawnych Warsztatów Kolejowych w Żbikowie z Szymonem Kucharskim. Pierwszy z nich odbędzie się już 13 kwietnia. Zbiórka o godz. 12.00 przed siedzibą Muzeum Dulag 121.

Warsztaty Kolejowe funkcjonowały na terenie Żbikowa od 1897 roku. Choć w pierwszym roku ich istnienia zatrudnionych było jedynie 49 osób, był to jeden z najszybciej rozwijających się zakładów przemysłowych w okolicach Warszawy. W 1904 roku warsztaty zyskały status największego pracodawcy w Pruszkowie. Ich rozbudowa stała się także impulsem do rozwoju Żbikowa – w sąsiedztwie Warsztatów szybko zaczęły wyrastać liczne kamienice, powstała szkoła kolejowa a w późniejszym okresie osiedle pracownicze i szpital, które stały się zalążkiem szybko rozwijającej się dzielnicy przemysłowej zwanej Żbikówkiem.

Po dwudziestu latach od likwidacji Warsztatów, na dawnym terenie ZNTK (obecnie MLP Group) znajdują się zabytki kolejowej przeszłości terenu – unikatowy budynek administracyjny, szkoła kolejowa, hale naprawcze, budynki techniczne czy wieżyczki strażnicze z okresu okupacji.

Podczas spaceru przewodnik Szymon Kucharski zaprowadzi nas do niedostępnych na co dzień miejsc na terenie dawnych Zakładów, a także opowie o najważniejszych wydarzeniach z historii Warsztatów.

Szymon Kucharski – pedagog, przewodnik, znawca historii Pruszkowa, absolwent pruszkowskiego Przedszkola Miejskiego nr 12 i Szkoły Podstawowej nr 12 im. J. Kusocińskiego. Ukończył również IX LO im. K. Hoffmanowej w Warszawie i Wydział Chemiczny Politechniki Warszawskiej. Przez lata pracował jako nauczyciel chemii w LO im. T. Zana w Pruszkowie i w IX LO im. K. Hoffmanowej w Warszawie. Doktorant IH UW. W wolnych chwilach podróżuje wraz z narzeczoną po najdziwniejszych zakątkach Polski oraz krajów środkowej i wschodniej Europy. Jest autorem i współautorem kilkudziesięciu publikacji książkowych, prasowych i internetowych, dotyczących chemii organicznej, historii regionalnej, historii architektury i historii wojskowości. Wieloletni członek Pruszkowskiego Towarzystwa Kulturalno-Naukowego oraz prezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji. Współpracuje z Muzeum Dulag 121 od chwili jego powstania.

13.04.2025

WIELKANOCNE WYCINANKI. Warsztaty w cyklu Rodzinne Niedziele z Historią

W niedzielę, 13 kwietnia, o godz. 14:00 zapraszamy na warsztaty w ramach cyklu Rodzinne Niedziele z Historią w Muzeum Dulag 121 poświęcone tradycyjnym wycinankom wielkanocnym. Serdecznie zapraszamy dzieci od 7 roku życia wraz z opiekunami na godzinę 14.00 do siedziby Muzeum Dulag 121 przy ul. 3 Maja 8A w Pruszkowie.

Niedziela 13 kwietnia, g. 14:00-16:00. 

Aby stworzyć niezwykłą wycinankę wystarczą papier, nożyczki i wyobraźnia. Wycinanie z papieru jest bowiem proste i może sprawiać wielką frajdę. Czasem jednak niełatwo znaleźć pomysł, dlatego sięgniemy do sprawdzonych wycinankowych wzorów artystek ludowych. One to w dawnych czasach przed świętami, ozdabiały wycinankami swoje chaty. Inspirując się wycinankami z różnych etnograficznych regionów Polski zaprosimy uczestników/czki do wycięcia lelui, gwiazdy, kwadratu oraz firanki na okno. Wszystkie te formy będą zawierały motywy związane z wiosną i nadchodzącą Wielkanocą, a więc kwitnące drzewa, kwiaty, ptaki, zające, kogutki, jajka.

Warsztat skierowany jest do rodzin czyli dorosły opiekun +dziecko od 7 lat. 
Marta Karalus-Kuszczak - Wycinanką zajmuję się z pasji, zamiłowania i wielkiej przyjemności, jaką sprawia mi praca z papierem i nożyczkami.  Z wykształcenia jestem historyczką sztuki, z wieloletnim doświadczeniem w muzealnictwie. Obecnie zajmuję się edukacją kulturową i animacją wydarzeń w Miejskim Ośrodku Kultury. Od ponad 8 lat wycinam z papieru. Mam doświadczenie w prowadzeniu warsztatów wycinankowych dla różnych grup wiekowych w ośrodkach kultury, bibliotekach, podczas festiwali (Slot Art Festival, Grajdół Festiwal), w miejscach kultury alternatywnej (Latarnia na Wenei). Zgłębiam historię wycinania z papieru i niekiedy pokazuję swoje prace na profilu na ig, fb wystrzyganki/ paper cutting.
 

26.04.2025

Ludność cywilna podczas powstania w getcie warszawskim.

W sobotę 26 kwietnia gościem Muzeum Dulag 121 będzie prof. Andrzej Żbikowski, kierownik Działu Naukowego Żydowskiego Instytutu Historycznego. Serdecznie zapraszamy o godzinie 15.00 do Muzeum Dulag 121 przy ul. 3 Maja 8A w Pruszkowie.

Kiedy mówimy o powstaniu w getcie warszawskim, często skupiamy się na początkowych walkach ŻOB i ŻZW z Niemcami, a potem próbach wyjścia z getta żydowskich bojowców. A jakie były losy ludności cywilnej, niezaangażowanej bezpośrednio w zbrojny opór? Prof. Andrzej Żbikowski opowiada o nowych badaniach nad wydarzeniami z wiosny 1943 r.

„Nie mamy ani jednego bojowca na tych zdjęciach, mamy głównie zdjęcia ostrzału, palących się kamienic” – mówi o raporcie Jürgena Stroopa z tłumienia powstania w getcie warszawskim prof. Żbikowski. – „Oprócz raportu Stroopa, jeśli chodzi o ikonografię dla wyobrażenia sobie powstania, mamy kolekcję Grzywaczewskiego, polskiego strażaka z rogu Żelaznej i Nowolipia, który fotografował tłumy Żydów pędzone na Umschlagplatz przez ulicę Smoczą. Mamy też zdjęcia spoza getta, pokazujące pożar, więc jesteśmy dość bezradni w potrzebie wyobrażenia sobie tej tragedii, która dotknęła ponad 50 tysięcy osób. Poza tym mamy tylko teksty, i na tych tekstach chcę oprzeć propozycję książki, odczytać je na nowo”.

(na podstawie: Żydowski Instytut Historyczny)

prof. Andrzej Żbikowski – historyk i politolog, kierownik Działu Naukowego Żydowskiego Instytutu Historycznego, profesor w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor i edytor dokumentów źródłowych, m.in. raportu Jürgena Stroopa z tłumienia powstania w getcie warszawskim Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje! Oraz tomu 3 Relacje z Kresów Pełnej Edycji Archiwum Ringelbluma. Laureat Nagrody Hirszowiczów za 2021 rok w uznaniu wybitnych osiągnięć na rzecz popularyzacji historii Żydów polskich.

27.04.2025

Spacer historyczny po cmentarzu żydowskim w Pruszkowie z Marianem Skwarą (zapisy: evenea.pl)

Serdecznie zapraszamy na spacer historyczny po cmentarzu żydowskim w Pruszkowie, który poprowadzi znawca historii pruszkowskiej społeczności żydowskiej i opiekun cmentarza Marian Skwara. Spotykamy się w niedzielę 27 kwietnia o godzinie 12:00 na pruszkowskim cmentarzu żydowskim przy ul. Lipowej – wejście bramą od ulicy Mordechaja Gutowicza. Spacer potrwa około 2 godzin.

Udział w spacerze jest bezpłatny, bezpłatne wejściówki do pobrania: https://app.evenea.pl/event/878214-38/

Podczas spaceru będzie możliwość zakupu planu „Cmentarza Żydowskiego w Pruszkowie” autorstwa Mariana Skwary w cenie 8 złotych.

Oprowadzanie po cmentarzu żydowskim – Marian Skwara, znawca historii pruszkowskich Żydów, autor monografii „Pruszkowscy Żydzi. Sześć dekad zamkniętych Zagładą”, autor planu „Cmentarza Żydowskiego w Pruszkowie” i opiekun cmentarza.

„Na cmentarzu przy ul. Lipowej 50 w Pruszkowie spoczywa ostatnie pokolenie miejscowych Żydów, które mogło umierać po ludzku, zgodnie z odwiecznym rytmem osiadłych społeczności – narodzin, dorastania, założenia rodziny, wieku dojrzałego i wreszcie odejścia, aby „się przyłączyć do przodków swoich”, choć nie wszystkim było dane dożyć późnej starości. Na cmentarz byli oni odprowadzani przez bolejącą rodzinę, zgodnie z rytuałem bractwa pogrzebowego. Ci, którzy w międzywojniu grzebali swoich bliskich, stawiali kamienie nagrobne z wyrytymi imieniem i data, w większości nie mieli szansy na własny imienny grób. Ostatni „normalny”, udokumentowany pochówek nastąpił w połowie października 1940 r., trzy tygodnie przed zamknięciem całej społeczności w miejscowym getcie, które było pierwszym etapem przed deportacją do getta warszawskiego, a potem, w lecie 1942 r., do obozu zagłady w Treblince.

Cmentarz to swoista instytucja społeczna, której istotą wydaje się wspólnota żywych i umarłych. Człowiek ma świadomość, że kiedy znajdzie się „po drugiej stronie”, to nie przestanie być członkiem wspólnoty, ponieważ pozostaje ogniwem w łańcuchu pokoleń, a łańcuch ten wykonano z bardzo trwałego materiału, któremu na imię Pamięć. Zagłada Żydów przyniosła rozerwanie tej cmentarnej wspólnoty. W Pruszkowie zostali tylko umarli.

Cmentarz żydowski przy ul. Lipowej jest jedynym trwałym i widocznym świadectwem istnienia społeczności żydowskiej w Pruszkowie. Należy do najmłodszych i najmniejszych kirkutów na Mazowszu. Los obszedł się z nim łaskawiej niż z większością cmentarzy żydowskich w Polsce. Po wielu z nich nie pozostał kamień na kamieniu, i to w znacznej części w następstwie powojennych rabunków i wandalizmu. Natomiast w Pruszkowie większa cześć cmentarnej substancji zachowała się do naszych czasów, choć trudno oszacować rozmiar strat. Historia miasta Pruszkowa jest krótka – jeszcze do lat 70. XIX w. była to mała folwarczna wioska. Dzisiaj nasze miasto może się chlubić posiadaniem w swej urbanistycznej tkance wyjątkowego obiektu. Jest nim cmentarz, na którym inskrypcje na nagrobkach są wyryte w tym samym języku, tymi samymi znakami, jakimi były pisane najstarsze teksty świata w jednej z kolebek cywilizacji europejskiej. Nagrobne kamienie przy ul. Lipowej są jakby kapsuła czasu, w której obecni mieszkańcy miasta mogą oglądać najgłębsze korzenie swej tożsamości.”

Ze wstępu do monografii „Pruszkowscy Żydzi. Sześć dekad zamkniętych Zagładą” autorstwa Mariana Skwary.