Miasto i Gmina
Kaczory

Morzewo jest bardzo starą wsią, o czym świadczy m.in. nazwa, która wywodzi się z czasów słowiańskich. Niektóre źródła podają, że pierwotnie Morzewo nazywało się Wsią nad Morzem. Dlaczego tak? Otóż, przed wiekami, Noteć była nazywana „długim morzem” (longum mare), gdyż przeprawa przez rzekę była możliwa tylko w nielicznych miejscach. Według innych źródeł nazwa wsi wywodzi się od założyciela wsi Morzysława. Przy drodze z Morzewa do Rzadkowa znajduje się góra zwana „Żale”. Na niej poganie, dawni mieszkańcy tych ziem, w glinianych urnach grzebali popioły swoich zmarłych, co potwierdzają znaleziska. Latem 1963 r. podczas orki na głębokości około 60 cm, miejscowy rolnik odkrył kamienny grób skrzynkowy z naczyniami, który okazał się elementem cmentarzyska. W latach 70. XX w. prowadzący w ramach tzw. Archeologicznego Zdjęcia Polski badania powierzchniowe, na arkuszu obejmującym m.in. tereny wokół Morzewa oraz między Dziembowem, Kaczorami, Rzadkowem, a doliną Noteci, zarejestrowali 62 stanowiska archeologiczne. Zdecydowaną część owych stanowisk stanowią ślady osadnictwa średniowiecznego i późnośredniowiecznego. Stąd należy sądzić, że Morzewo i jego najbliższe okolice trwałej zagospodarowywali Słowianie we wczesnym średniowieczu, tj. od VIII do XIII wieku.

Pierwszy zapis źródłowy odnoszący się do Morzewa pochodzi z 1455 r. Od średniowiecza aż do połowy XIX wieku Morzewo było wsią szlachecką. Władały nią kolejno rody szlacheckie zaliczane do większych właścicieli na Krajnie: Drzymała-Potuliccy, Topór-Białośliwscy, Zbświcz-Goetzendorf- Grabowscy, Grudzińscy, Korybut-Wronieccy. W późniejszych latach grunty morzewskie wchodziły w skład majątku dziembowskiego. W 1836 r. Kajetan Goetzendorf- Grabowski, ówczesny właściciel majątku dziembowskiego, przystąpił do uwłaszczenia rolników zamieszkałych w Morzewie. Proces ten poprzedzało wykonanie pomiarów gruntów użytkowanych przez poszczególnych gospodarzy, oszacowanie jakości gleby, obliczenie czynszów i innych powinności zastępujących dotychczasową pańszczyznę, zniesienie wspólności pastwisk i łąk. Wreszcie wytyczenie granic nowych gospodarstw, wkopanie kamieni granicznych oraz naniesienie owych zmian na mapach wraz z ich oznaczeniem oraz wpisaniem owych zmian do ksiąg wieczystych, hipotecznych. Podstawowy dokument zwany recesem regulacyjnym wspólności w Morzewie, zawierającym 22 paragrafy, sporządzono i podpisano 2 kwietnia 1842 r. Obecnie przechowywany jest on w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Od tej pory rolnicy w Morzewie uniezależnili się od właścicieli majętności dziembowskiej i jako ludzie wolni samodzielnie kształtowali swój los. Dzięki temu Morzewo zaczęło stanowić miejscowość promieniującą na całą okolicę. Do obecnych czasów po majątku pozostał dwór z I połowy XIX wieku, który obecnie służy za plebanię.

Wieś szybko się rozrastała – w 1843 r. liczyła 394 mieszkańców, w 1867 – 670, a już w 1910 miała 1000 mieszkańców. Morzewo było wyjątkowe w całej okolicy pod jednym względem – przez wszystkie lata zaboru pruskiego pozostawało polską i katolicką (w 1910 roku na 1000 mieszkańców – 1000 katolików!) wsią. Nazywano je nawet „polską wyspą”. W roku 1878 w Morzewie z inicjatywy ks. proboszcza Leona Klarowicza zostało utworzone Kółko Rolnicze, do którego zapisało się 61 członków. Jego kierownictwo stanowili: ks. Leon Klarowicz – prezes, gospodarz z Morzewa Walenty Kozak II – wiceprezes, dzierżawca probostwa Antoni Kranc – sekretarz, rolnik z Dziembowa Józef Kaja – skarbnik. Kółko obejmowało rolników zamieszkujących Morzewo, Dziembowo i Krzewinę (zwaną już wówczas Liebenthal). To przywiązanie do wiary i polskości było wspaniałym dziedzictwem przekazywanym w Morzewie z pokolenia na pokolenie. W 2012 r. z okazji jubileuszu 400-lecia parafii morzewskiej została wydana książka Romana Chwaliszewskiego pt. „Stąd nasz ród”. Morzewo ma obecnie ok. 600 mieszkańców.

Kościół w Morzewie swoim wyglądem i wyposażeniem wyróżnia się w całej okolicy, gdyż w niczym nie przypomina występujących tu licznie świątyń poewangelickich. Już sama wieża, nawiązująca kopułą do budownictwa bizantyjskiego – widoczna z daleka – przyciąga wiernych i wędrowców do tego obiektu. Każdy, kto wejdzie do wnętrza, zachwyci się jego urodą – bogatymi zdobieniami ścian i wypełniających kościół przedmiotów. Jest to czwarty kościół w Morzewie. Pierwszy, filialny kościół powstał tu w prawdopodobnie w XVI wieku. Wieś początkowo należała do parafii w Brzostowie, a potem w Miasteczku Krajeńskim. W 1612 roku hrabina Agnieszka Zebrzydowska odnowiła kościół, wybudowała plebanię i uposażyła ziemią. Rok później Prymas Polski ks.Wojciech Baranowski (1608-1615) erygował parafię pw. Przemienienia Pańskiego w Morzewie. Pierwszym proboszczem został Kasper Nadolny. Świątynia ta przetrwała ok. 150 lat i prawdopodobnie spłonęła podczas częstych wówczas wojen. W 1756 r. nowy, drewniany kościół w Morzewie wybudował Jan Grabski. Jego potomek Andrzej Goetzendorf-Grabowski w 1824 r. postawił kościół murowany. W 1868 roku parafia liczyła 1270 wiernych, a w 1902 r. – 1800 wiernych, w tym 1780 narodowości polskiej. Natomiast w 1914 r. liczba parafian wzrosła do 2250 wiernych, w tym 2150 narodowości polskiej. W tym samym roku było 100 chrztów. Kościół spłonął w 1906 r. podczas największego pożaru w historii Morzewa, który wywołały świece niezgaszone przez kościelnego. Odbudowa tej z kolei świątyni trwała dwa lata. Powstał wówczas obiekt, który zachował swój kształt do dzisiaj. Przed kościołem na wysokim cokole stoi piękna figura Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, w cokole umieszczony jest kamień przywieziony z Góry Tabor (Góry Przemienienia), na której Jezus Chrystus dokonał Przemienienia. W kruchcie wisi tablica informacyjna, która wymienia najważniejsze daty z historii morzewskiej parafii oraz nazwiska jej proboszczów od 1613 roku. W parafii powstał niedawno chór „Głos Przemienienia”. Obecnym proboszczem parafii jest ks. Franciszek Śliwiński.