80. rocznica powstania Armii Krajowej
14.02.2022
14 lutego 1942 r., na mocy rozkazu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, powstała na terenie okupowanej Polski Armia Krajowa. Zastąpiła Związek Walki Zbrojnej, który powstał z kolei na bazie powołanej 27 września 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski. Wkrótce stała się największą organizacją podziemną na terenie zajętej przez Niemców Europy..
Liczyła według różnych danych w szczytowym momencie rozwoju do 380 - 390 tys. żołnierzy i konspiratorów. Prowadziła walkę o wolną i niezależną Rzeczpospolitą. Przeciwko sobie miała dwóch potężnych wrogów – Niemcy i Związek Sowiecki. Swoją strukturą objęła obszar całego kraju. Na poziomie powiatów funkcjonowały obwody, które dzieliły się na ośrodki (gmina lub kilka gmin) i placówki (poszczególne miejscowości w gminach). Obwód AK, obejmujący ówczesny powiat sokołowski, nosił kryptonimy ,,Sęp’’ - ,,Proso’’. Jego żołnierze przeprowadzili szereg akcji zbrojnych przeciwko okupantowi. Wielu oddało także życie za ojczyznę. Szczególnym przykładem w dziejach Ziemi Sokołowskiej jest los komendantów obwodu. Pierwszy z nich – nauczyciel, kpt. rezerwy Władysław Prawecki zginął zamordowany przez Niemców 17 lutego 1943 r. w Sokołowie Podlaskim (w chwili śmierci nie pełnił już funkcji komendanta obwodu, pracował w wywiadzie). Drugi – mjr Franciszek Świtalski ,,Socha’’ zginął śmiercią tragiczną 25 maja 1944 r. w Czekanowie (według ustaleń Wacława Piekarskiego). Trzeci komendant obwodu – mjr Jerzy Sasin ,,Rosa’’ przeprowadził z kolei na terenie powiatu sokołowskiego akcję ,,Burza’’.
Na rozpoczętą 24 lipca 1944 r. koncentrację w obwodzie sokołowskim, wyznaczoną w trzech rejonach, stawiło się 2400 akowców. Broni starczyło tylko dla 748. Powstał wtedy II batalion 22 pułku piechoty AK, nad którym dowództwo objął mjr Jerzy Sasin. Rozpoczął on działania bojowe przeciwko Niemcom przed nadejściem wojsk sowieckich. Po ich wkroczeniu ,,Rosa’’ zorientował się szybko, że Sowieci zamierzają rozbroić i aresztować jego partyzantów. Nakazał zatem 6 sierpnia 1944 r. rozwiązać podległe mu oddziały, ukryć broń i przejść do ponownej konspiracji. Aresztowany został przez UB 4 października 1944 r., skazany na karę śmierci przez sowiecki sąd wojskowy i zamordowany 16 lutego 1945 r.
W powiecie sokołowskim walka o wolną Polskę trwała dalej. Toczyły ją V i VI Wileńskie Brygady AK oraz żołnierze poakowskiego obwodu ,,Jezioro”. Pod ich pomnikiem w Sokołowie Podlaskim w dniu 14 lutego 2022 r. z okazji 80. rocznicy powstania Armii Krajowej kwiaty złożyli wiceminister zdrowia, senator RP Waldemar Kraska, starosta sokołowski Elżbieta Sadowska, przewodniczący Rady Powiatu Sokołowskiego Jacek Odziemczyk oraz wicestarosta Ryszard Domański.
