Gmina
Skąpe

1. Położenie

 

 

 

Wieś Ołobok leży na południowo-zachodnim skraju Pojezierza Łagowskiego, nad rzeką Ołobok (prawy dopływ Odry), w pobliżu jeziora Czerniak. Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 1223F łącząca miasto Świebodzin z miejscowością wypoczynkową Niesulice.

 

W bezpośrednim sąsiedztwie Ołoboku znajdują się następujące miejscowości:

• Niesulice – 2 km,

• Borów – 2 km,

• Świebodzin – 8 km,

• Łąkie – 2 km,

• Rokitnica – 4 km.

2. Historia

 

Ołobok przed rokiem 1945 r.

Karta pocztowa pochodzi ze zbiorów Mirosława Olczaka

 

Pierwsze wzmianki w dokumentach o Ołoboku sięgają XIII wieku. Miejscowość znalazła się w majątku należącym do cysterek z Trzebnicy. Wieś Ołobok przekazał zakonowi w 1224 r. Henryk Brodaty, nadając równocześnie wsi prawa niemieckie (samorządowe). Książe Przemysł I nadał osadzie w 1248 roku prawo lokacji i immunitet, a w 1262 roku Bolesław Pobożny miastu temu i przyległym wsiom ponownie nadał immunitet i na dziesięć lat zwolnienie od poradlnego. W XIII i XIV wieku funkcjonował tutaj targ, a w dokumentach występuje sędzia miejski. Nazwa Sarnowo lub Sarnów używana była jeszcze w XV wieku. Później przyjęła się nazwa Ołobok od rzeczki, nad którą miejscowość leży. W roku 1563, trzynastego grudnia cesarz rzymski i niemiecki Ferdynand I potwierdza Ołobokowi zwanemu wówczas Müehlenbock wcześniej otrzymane prawa wyboru burmistrza i czterech rajców, odbywania targów bydlęcych i odwoływania się do sądów cesarskich. Nieco później Maksymilian II potwierdza miastu prędzej przyznane regalia, w tym także prawo do wyszynku piwa warzonego w obrębie miasta. Mimo nadania praw miejskich Ołobok nie był pełnoprawnym miastem. Pracowali w nim rzemieślnicy: kowale, młynarze, piekarze, powoźnicy, rzeźnicy, ale należeli oni do cechu świebodzińskiego. W 1680 roku pojawia się określenie Ołoboku jako osady targowej – Marktfleckken. Nazwa ta zdaje się potwierdzić istnienie osady o charakterze miejskim z ograniczonymi prawami, jako ośrodka administracyjno-handlowego na potrzeby lokalnej społeczności. Ołobok miał wprawdzie burmistrza i rajców, ale nie otrzymał prawa budowy własnego ratusza – symbolu miejskiej suwerenności. Nie był miastem obwarowanym i nie rozwinął własnej działalności cechowej. Niewątpliwie bliskość „stołecznego” Świebodzina, prężnie rozwijającego się ośrodka sukienniczego, oddziaływała hamująco na miejskość Ołoboku. Położony na uboczu głównych dróg Ołobok nie rozwinął się w większy ośrodek, egzystując jako lokalny rynek dla kilku okolicznych wiosek. Ołobok był często niszczony w wyniku działań wojennych. Szczególnie dały się we znaki mieszkańcom lata 1618-1648 oraz toczące się regularne bitwy wojny 7-letniej (1757-1764). Po sekularyzacji zakonu cysterek w 1810 roku Ołobok znalazł się w dobrach domenalnych, a cztery lata później sprzedany został hrabiemu Tauentzienowi. Do XIX wieku Ołobok miał zabudowę drewnianą, dlatego częstą plagą były pożary. I tak w 1826 roku wybuchł pożar, w wyniku którego całe miasteczko legło w popiele. Ołobok został jednak odbudowany, lecz tym razem jako murowany. Współczesny jego układ urbanistyczny pochodzi właśnie z tamtych lat odbudowy. Zachował się prawie w niezmienionym kształcie – wielodrożnica. Od tamtej pory jednakże na wszystkich mapach i planach, opisach statystycznych i geograficznych mowa jest o osadzie wiejskiej.

 

3. Krajobraz i przyroda

 

Teren lekko falisty, krajobraz otwarty. Od północy otwiera się na jezioro Czerniak. Przez miejscowość przepływa prawy dopływ Odry – rzeka Ołobok.

Jezioro Czerniak (J. Ołobockie)– pow. 24,5 ha (maks. głębokość 6,2 m; maks. dł. 800 m, maks. szer. 390 m), ciekiem zasilającym jest ciek Borowianka (lewobrzeżny dopływ rzeki Ołobok, wpadający do niej w rejonie wsi Ołobok) ponadto jezioro zasilają wody podziemne z warstwy wodnonośnej, zlokalizowanej 6-12 m pod powierzchnią ziemi oraz kilka rowów. Jezior powstało w okresie Zlodowacenia Bałtyckiego, leży w szerokiej i płaskiej Rynnie Wilkowsko-Przetocznickiej. Obecnie jezioro jest praktycznie niewykorzystane turystycznie. Mogłoby stanowić dużą atrakcję dla turystów odwiedzających wieś Ołobok, a także pozwoliłoby odciążyć wieś Niesulice. Konieczne jest oczyszczenie wód jeziora dla zachowania środowiska żyjących tutaj 9 gatunków pijawki, rozwoju wędkarstwa oraz wykorzystania go do celów rekreacyjnych.

 

Kanał Ołobok

Fot. Patrycja Radajewska

 

Dolina Ołoboku – Kanał Ołobok wypływa z Jeziora Niesłysz i poprzez liczne stawy i jeziora płynie w kierunku południowym i uchodzi do rzeki Odry na północny-zachód od miasta Czerwieńsk. Długość cieku wynosi 29,0 km, a w granicach gminy przepływa od km 5+500. Istnieje tutaj stanowisko gąbki nadecznika, co jest wskaźnikiem czystości wód. Na biegu rzeki napotkać można wiele obiektów, pozostałości po umocnieniach południowego odcinka Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Teren ten ma bardzo ciekawą szatę roślinną. Można tu znaleźć fragmenty lasów łęgowych i duże zbiorowiska roślinności wodnej. Wśród roślin o liściach pływających interesujące są zbiorowiska osoki aloesowatej. Bogaty świat ptaków – bąk, perkozek, gągoł, błotniak stawowy, wodnik, zimorodek, strumieniówka, dziwonia oraz żerujący na tych terenach orzeł bielik. W wodach bogatych w ryby spotkać można wydry i bobry, a na brzegach borsuka. Cały odcinek Ołoboku nadaje się do spływu kajakowego, jest to jednak bardzo trudna trasa o mocno zarośniętym nurcie, obfitującym w liczne przeszkody.

 

4. Zabytki i pomniki przyrody

 

 

Widok na kościół pw. św. Bartłomieja w Ołoboku

 

Kościół w Ołoboku wzniesiony został jeszcze przed nadaniem miejscowości praw miejskich, wspomniany jest bowiem w 1240 roku. Kościół ten nie przetrwał do naszych czasów. Sądząc z ryciny autorstwa F.B. Wernera miał układ i bryłę typową dla wiejskich budowli sakralnych – składał się z nawy, niższego prezbiterium i wieży z wysokim iglicowym dachem. Z przyczyn nieznanych (być może po spaleniu) w 1795 roku został gruntownie przebudowany otrzymując formę klasyczną. Z dawnej budowli zachowała się południowa kruchta z krzyżowo-żebrowym sklepieniem. Nowy kościół został ufundowany przez Dominikę I von Giller, ostatnią opatkę zakonu trzebnickich cysterek. Kościół zlokalizowany jest na południowym krańcu wsi, w sąsiedztwie cmentarza, na wyniesieniu terenu, który opada północnym zboczem ku wsi. Stanowi on, wraz z otaczającym murem, reprezentacyjną bramą i sąsiadującymi zabudowaniami (m.in. plebanią i budynkiem parafialnym) kompleks zabudowy tworzący południową enklawę na granicy miejscowości. Kościół jest murowany z cegły, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium, do którego przylegają po bokach dwa pomieszczenia. Przy nawie od zachodu znajduje się kwadratowa wieża. Nawę nakrywa drewniany pułap, chór zaś sklepienie kolebowe z lunetami. Zachował się przykościelny cmentarz, istniejący tutaj od XIII wieku. Obok kościoła usytuowana plebania pochodzi z końca XVIII wieku.

Obiekty figurujące w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:

1. Rejestr zabytków nieruchomych: Kościół parafialny – z 1795 roku - nr rej.1053,

2. Rejestr zabytków ruchomych: wyposazenie kościoła, w tym: ołtarz główny, ołtarz boczny, ambona, szafa organowa, nagrobki: Carl Woistchoch, E. Kraft, Joshep Emanuel Scydel, Maria E. Seijdel, rzeźba krucyfiks - nr rej. 102/73

Obiekty objęte ewidencją konserwatorską:

1. Układ ruralistyczny - historyczny układ wsi,
2. Historyczne otoczenie kościoła,
3. Cmentarz przykościelny ewangelicki, ob. katolicki,
4. Trzy kapliczki przy kościele parafialnym,
5. Plebania,
6. Szkoła przy ul. Wojciechowskiego 25,
7. Zespół folwarczny przy ul. Wojciechowskiego 1, dz. nr 507,
8. Rządcówka, ul. Wojciechowskiego 1,
9. Stajnia, ob. chlewnia, ul. Wojciechowskiego 1,
10. Obora, ob. warsztat, ul. Wojciechowskiego 1,
11. Magazyn zbożowy, ul. Wojciechowskiego 1,
12. Dom nr 5,
13. Dom nr 9,
14. Budynek gospodarczy, ul. Chrobrego 4,
15. Dom wraz z budynkiem gospodarczym i ogrodzeniem, ul. Chrobrego 6,
16. Dom, ul. Chrobrego 8,
17. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Chrobrego 9,
18. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Chrobrego 10,
19. Budynek gospodarczy, ul. Chrobrego 13,
20. Dom, ul. Chrobrego 17,
21. Dom, ul. Chrobrego 19,
22. Dom, ul. Chrobrego 22,
23. Dom wraz z budynkami gospodarczymi, ul. Chrobrego 24,
24. Dom, ul. Kościela 4,
25. Dom, ul. Kościelna 5,
26. Dom, ul. Kościelna 7,
27. Dom, ul. Kościelna 8,
28. Dom, ul. Krośnieńska 1,
29. Dom, ul. Krośnieńska 3,
30. Dom, ul. Nadbrzeżna 1,
31. Dom, ul. Nadbrzeżna 2,
32. Dom, ul. Polna 1,
33. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Polna 2,
34. Dom, ul. Polna 3,
35. Dom, ul. Wojcichowskiego 6,
36. Dom, ul. Wojciechowskiego?,
37. Dom, ul. Wojciechowskiego 7,
38. Dom, ul. Wojciechowskiego 8,
39. Dom, ul. Wojciechowskiego 10,
40. Dom, ul. Wojciechowskiego 11,
41. Dom, ul. Wojciechowskeigo 12,
42. Dom, ul. Wojciechowskiego 13,
43. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Wojciechowskiego 15,
44. Dom, ul. Wojciechowskiego 16,
45. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Wojciechowskiego 17,
46. Dom, ul. Wojciechowskiego 18,
47. Dom, ul. Wojciechowskiego 19,
48. Dom, ul. Wojciechowskiego 20,
49. Dom, ul. Wojciechowskiego 22,
50. Dom, ul. Wojciechowskiego 23,
51. Dom, ul. Wojciechowskiego 24,
52. Dom, ul. Wojciechowskiego 27,
53. Dom, ul. Wojciechowskiego 29,
54. Dom, ul. Wojciechowskiego 32,
55. Dom, ul. Wojciechowskiego 34,
56. Dom, ul. Wojciechowskiego 39,
57. Dom, ul. Wojciechowskiego 41,
58. Dom, ul. Wojciechowskiego 42,
59. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Wojciechowskiego 43,
60. Dom, ul. Wojciechowskiego 44,
61. Dom, ul. Wojciechowskiego 45,
62. Dom, ul. Wojciechowskiego 46,
63. Dom, ul. Wojciechowskiego 47,
64. Dom, ul. Wojciechowskiego 48,
65. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Wojciechowskiego 49,
66. Dom, ul. Wojciechowskiego 51,
67. Dom, ul. Wojciechowskiego 53,
68. Dom, ul. Wojciechowskiego 55,
69. Dom, ul. Wojciechowskiego 56,
70. Dom, ul. Wojciechowskiego 57,
71. Dom, ul. Wojciechowskiego 61,
72. Dom wraz z budynkiem gospodarczych, ul. Wojciechwskiego 63,
73. Dom wraz z budynkiem gospodarczym, ul. Zabużańska 1,
74. Dom, ul. Zabużańska 2,
75. Dom, ul. Zabużańska 3,
76. Dom, ul. Zabużańska 5,
77. Dom, ul. Zabużańska  7,
78. Dom, ul. Zabużańska 9,
79. Dom, ul. Zabużańska 11,
80. Dom, ul. Zabużańska 13,
81. Dom, ul. Zabużańska 15,
82. Dom, ul. Zabużańska 17,
83. Dom, ul. Zabużańska 19,
84. Dom, ul. Zabużańska 21a,
85. Urządzenie spiętrzające 602 przy drodze Ołobok-Borów, nad kanałem Ołobok,
86. Most przesuwny 602 na drodze Ołobok-Borów, nad kanałem Ołobok,
87. Grupa warowna Pz.W. 657, dz. nr 150,
88. Urządzenie spiętrzające 604, ok. 1,2 km na pd od m. Ołobok,
89. Most przesuwny 603a na drodze Ołobok-Rokitnica, nad kanałem Ołobok,
90. Most przesuwny 603b na drodze lokalnej Ołobok-Niesulice, nad kanałem Ołobok.

Pomniki przyrody:

1. Dąb szypułkowy w Ołoboku (52.12 N, 15.26 E),

2. Głaz narzutowy w dolinie Ołoboczku (52.08 N, 15.29 E),

3. Dąb szypułkowy w dolinie Ołobokczku (52.08 N, 15.29 E).  

5. Infrastruktura

• Droga powiatowa nr 1223F łącząca Radoszyn, Łąkie, Ołobok, Niesulice, Przełazy, Mostki,

• Droga powiatowa nr 1228F łącząca Świebodzin, Ołobok, Rokitnicę,

• Drogi w administracji Gminy Skąpe w miejscowości Ołobok: ul. Wojciechowskiego – gówna ulica, ul. Bolesława Chrobrego, ul. Kościelna, ul. Krośnieńska, ul. Nadbrzeżna, ul. Polna, ul. Zabużańska, Kolonia.

• Sieć wodociągowa wraz z ujęciem wody,

• Sieć kanalizacyjna,

• Sieć energetyczna,

• Sieć gazownicza,

• Sieć telefoniczna.

 6. Instytucje i organizacje

• Publiczna Szkoła Podstawowa,

• Przedszkole w Ołoboku,

• Gminna Biblioteka Publiczna w Skąpem z siedzibą w Ołoboku,

• Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. Św. Bartłomieja,

• Klub sportowy „Błękitni” Ołobok,

• Ochotnicza Straż Pożarna,

• Koło Gospodyń Wiejskich,

• Zespół Spiewaczy "Błękit",

• Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych,

• Niezależne Towarzystwo Wędkarskie Ołobok,

• Parafialny Zespół Caritas.

 7. Władze wsi

• Sołtys i Rada Sołecka

 

8. Zaplecze socjalne

• Świetlica wiejska z biblioteką,

• Sala wiejska.

 9. Sport, rekreacja i turystyka

• boisko szkolne przy Publicznej Szkole Podstawowej w Ołoboku,

• boisko sportowe wraz z zapleczem - szatnią,

• Plac zabaw,

• Obiekty południowego odcinka Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego,

• Szlaki turystyczne:

  zielony szlak pieszo-rowerowy: ZŁOTY POTOK-Węgrzynice-Zawisze-Podła Góra-Międzylesie-d. gajówka Prochownia-mostek na rz. Ołobok-OŁOBOK,
  żółty szlak pieszo-rowerowy: od Lubrzy – PRZEŁAZY – Kalinowo – Niesulice – Ołobok – Rokitnica – I. Cibórz - PRZETOCZNICA,
  czerwony szlak pieszo-rowerowy: od Świebodzina-BORÓW-Ołobok-Łąkie-Radoszyn-Darnawa-Niekarzyn-Pałck-Przetocznica-Podła Góra-GRABIN.

 10. Opieka zdrowotna

• Ośrodek zdrowia,

• Punkt apteczny,

• Pielęgniarka szkolna w Publicznej Szkole Podstawowej w Ołoboku,

• Gabinet dentystyczny w Skąpem.