Gmina
Skąpe

1. Położenie

 

 

Wieś Niekarzyn położona jest przy drodze Pomorsko-Kępsko na planie owalnicy. Plan wzbogaca strumień Jabłonna i 2 stawy we wsi.

W bezpośrednim sąsiedztwie Niekarzyna znajdują się następujące miejscowości:

• Darnawa – 2 km,

• Pałck – 2 km,

• Kępsko – 2 km,

• Kije – 3 km.

2. Historia

 

Niekarzyn przed 1945 r.

Widokówka pochodzi ze zbiorów Mirosława Olczaka

Wieś na planie owalnicy powstała zapewne w XIII wieku, lecz ślady osadnictwa sięgają czasów wczesnodziejowych. Pierwsza wiadomość źródłowa o Niekarzynie pochodzi z 1365 roku. Była wtedy wsią parafialną. Właściciele wsi w okresie średniowiecza nie są znani. W XVI wieku władała nią rodzina von Löben, a w XVIII rodzina von Stosch. W początkach XIX wieku Niekarzyn należał do von Gersdorfa i Hoffmana, a w połowie tego stulecia do Schulza i Schadego. Pierwotny plan owalnicy został znacznie zatarty, lecz czytelny jest w rozwiniętym układzie wsi. Zabudowa w większości pochodzi z przełomu XIX/XX wieku. Zachował się pałac z XVIII wieku, przebudowany w końcu XIX wieku, dwór z XVIII wieku oraz dwa folwarki z 2 polowy XIX wieku. Dwudziestowieczny młyn stoi zapewne na miejscu starszego. Kościół, który stał pośrodku placu wiejskiego, został uszkodzony w czasie ostatniej wojny i rozebrany. Był to zbór, postawiony na miejscu kościoła istniejącego od średniowiecza.

3. Zabytki i pomniki przyrody

 

Niekarzyn jest wsią o nieregularnej zabudowie usytuowanej wzdłuż szlaków komunikacyjnych z obszernym centralnym placem, na którym wcześniej istniał kościół ewangelicki i plebania. Świątynia wybudowana została w latach 1773 - 1774, w stylu barokowym. Po wojnie kościół był zrujnowany, ze spaloną wieżą. Nie podjęto próby odbudowy i w latach 60. budowlę ostatecznie rozebrano.

 

 

Pałac w Niekarzynie

Pałac - W południowej części wsi, przy drodze do Kępska stoi do dziś okazały pałac obecnie użytkowany przez Szkołę Podstawową. Początki tej budowli sięgają najprawdopodobniej wieku XVII. Zachowane mury piwnic o znacznej grubości 1,8 m mogą wskazywać na istnienie w tym czasie dworu o charakterze obronnym. Regularny prostokąt tej dworu jest nadal czytelny w planie pałacu. Budowla ta uległa jednak niemal całkowitemu zniszczeniu w trakcie bitwy pod Kijami. Po 1759 roku siedziba została odbudowana w formie dwukondygnacyjnej, w konstrukcji muru pruskiego. Rozbudowy do współczesnych rozmiarów dokonał w 1905 roku Carl Boltze, dzierżawca domeny. Powstał okazały pałac z bogatym, neobarokowym wystrojem architektonicznym. Budynek na planie trapezu, dwupiętrowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym, a od wschodu czterospadowym mansardowym z wystawkami. Elewacje zdobią neobarokowe dekoracje: pilastry, gzymsy i fantazyjne nadproża. Nad wejściem widnieje ozdobny kartusz z literą „B „ – inicjałem właściciela.
Pałac frontem skierowany został na południe, gdzie roztaczał się założony przy rezydencji park krajobrazowy z elementami kompozycyjnymi w postaci polan, stawu oraz wykorzystujący m.in. walory przepływającej w pobliżu rzeki Jabłonnej. Pozostałością jest kilka starych drzew: cis, jesion i wiąz. Elewację frontową pierwotnie okalał rozległy taras obejmujący 2/3 fasady, obecnie zabudowany.
Pałac pomimo przebudów związanych m.in. z dostosowywaniem do funkcji budynku szkolnego, zachował cenne walory zabytkowe.

Dwór - Zbudowany został w północnej części wsi, prawdopodobnie w 4 ćw. XVIII wieku., w stylu barokowym. Jest to budynek na planie prostokąta z ryzalitem od wschodu, jednokondygnacyjny z wysokim, użytkowym poddaszem. Budowlę nakrywa dach mansardowy z wystawką i naczółkami.
W 1 ćw. XX w. rozbudowy dokonała rodzina Schade poprzez dodanie dwóch bocznych parterowych aneksów o zróżnicowanej wielkości. Elewacje aneksów uzyskały bogaty wystrój architektoniczny w postaci pilastrów, półkolistych opasek okiennych, a środkową oś zaznaczyły naczółki z dekoracją w formie stylizowanej połowy rozety. Aneks południowy poprzedza okazały portyk wsparty na czterech filarach. Układ wnętrz dworu został całkowicie zmieniony. Po wojnie przeznaczono budynek na mieszkania pracowników PGR, stołówkę i świetlicę.
Za dworem rozciąga się niewielki park krajobrazowy, łagodnie opadający ku rzece jabłonnej. W drzewostanie przeważają okazałe kasztanowce i dęby.
Dwór stanowi element główny zespołu folwarcznego, na który składa się ponadto podwórze gospodarcze - do dziś dobrze zachowane oraz folwark owczarski, z którego pozostały ruiny. Elewacja frontowa dworu skierowana jest na zachód, ku wnętrzu podwórza gospodarczego. Wszystkie budynki gospodarcze zwrócone są frontami ku podwórzu: stajnia, wozownia, spichlerz, stodoła, obora i dom mieszkalny. Wzniesione zostały w konstrukcji kamienno – ceglanej, nakryte dachami dwuspadowymi, współcześnie przebudowane niestety bez uwzględnienia pierwotnej architektury.
Na znaczną wartość zabytkową składa się zarówno dwór jak i również dobrze zachowany układ przestrzenny całego zespołu folwarcznego.

Obiekty figurujące w rejestrze zabytków:

1. Pałac i park – nr rej. 3081.

Obiekty objęte ewidencją konserwatorską:

1. Cmentarz ewangelicki (nieczynny) - dz. nr 42,
2. Zespoł dworsko-folwarczny - dz. nr 295/2,
3. Dwór - bud. nr 42,
4. Budynek gospodarczy
5. Park w zespole dworsko-folwarcznym,
6. Budynek mieszkalny nr 40,
7. Obora, ob. chlewnia,
8. Stodoła,
9. Stajnia, wozownia, spichlerz, ob. magazyn,
10. Owczarnia I i II,
11. Dom mieszkalny, ob. nieużytkowany,
12. Dom nr 51,
13. Budynek gospodarczy,
14. Owczarnia,
15. Obora i stajnia,
16. Oficyna w zespole pałacowym,
17. Przedszkole,
18. Kuźnia,
19. Dom nr 4/48?,
20. Dom nr 9,
21. Dom nr 26,
22. Dom nr 28,
23. Dom nr 29 wraz z budynkiem gospodarczym,
24. Dom nr 33,
25. Dom nr 34 wraz z budynkiem gospodarczym,
26. Budynek gospodarczy posesji nr 36,
27. Dom nr 37,
28. Budynki gospodarcze posesji nr 44a,
29. Dom nr 47,
30. Dom nr 50.

Pomniki przyrody figurujące w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody:

1. Cis – nr rej. 414/1 (obw. 236 cm, wys. 6 m, wiek 150 lat). Położony w m. Niekarzyn na terenie szkolnym – dz. Nr 133/5.

2. Jesion wyniosły – nr rej. 415/2 (obw. 441 cm, wys. 25 m, wiek 300 lat). Położony w m. Niekarzyn na terenie szkolnym – dz. Nr 133/5.

3. Wiąz pospolity – nr rej. 416/3 (obw. 353 cm, wys. 22 m, wiek 200 lat). Położony w m. Niekarzyn na terenie szkolnym – dz. Nr 133/5.

4. Klon jawor – nr rej. 517/4 (obw. 380 cm, wys. 23 m, wiek 350 lat). Położony w m. Niekarzyn w Nadleśnictwie Sulechów, leśn. Mazów, oddz. 55l.

5. Olsza czarna – nr rej. 620/5 (obw. 320 cm, wys. 30 m). Położona w parku w m. Niekarzyn na terenie szkolnym – dz. Nr 133/5.

6. Buk zwyczajny – nr 1403/9 (obw. 460 cm). Położony 300 m za Niekarzynem od strony m. Kępsko.

4. Infrastruktura 

• Droga powiatowa nr 1205F Pomorsko-Brzezie-Pałck-Niekarzyn-Kępsko,
• Drogi w administracji Gminy Skąpe we wsi Niekarzyn,
• Sieć wodociągowa wraz z ujęciem wody,
• Sieć energetyczna,
• Sieć telefoniczna.

5. Instytucje i organizacje

• Publiczna Szkoła Podstawowa,
• Przedszkole,
• Ochotnicza Straż Pożarna,
• Klub sportowy „Orzeł” Niekarzyn,
• Agencja Pocztowa.

6. Jednostki pomocnicze

• Sołtys i Rada Sołecka

7. Zaplecze socjalne

• Sala wiejska.

8. Sport, rekreacja i turystyka

• Zaplecze sportowe: boisko szkolne przy Publicznej Szkole Podstawowej w Niekarzynie, boisko sportowe, boisko do koszykówki.
• Plac zabaw,
• Trasa dawnej linii kolejowej łącząca Sulechów ze Świebodzinem,
• Szlaki turystyczne:
  czerwony szlak pieszo-rowerowy: od Świebodzina-BORÓW-Ołobok-Łąkie-Radoszyn-Darnawa-Niekarzyn-Pałck-Przetocznica-Podła Góra-GRABIN,

9. Opieka zdrowotna

• Gabinet POZ w Skąpem,
• Punkt apteczny w Skąpem,
• Gabinet dentystyczny w Skąpem,