W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Dodatkowo, korzystanie z naszej witryny oznacza akceptację przez Państwa klauzuli przetwarzania danych osobowych udostępnionych drogą elektroniczną.

Gmina
Skąpe

Powrót

Osada Cibórz

1. Położenie 
  

Cibórz - Położenie

 

Osada Cibórz leży na zachód od miejscowości Skąpe. Na jej obszarze zlokalizowany jest Wojewódzki Specjalistyczny dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Miejscowość powstała jako osiedle wojskowe w okresie międzywojennym, na regularnym planie. Posiada zabudowę typu koszarowego.
W bezpośrednim sąsiedztwie Ciborza znajdują się następujące miejscowości:

  • Skąpe – 3 km,

  • Międzylesie – 1 km,

  • Rokitnica – 4 km.

2. Historia

 

Historia

Cibórz przed 1945r.

Karta pocztowa pochodzi z kolekcji Mirosława Olczaka

Więcej dawnych kart pocztowych w serwisie http://tiborlager.blog.onet.pl


Historia Ciborza, do roku 1945 zwanego TIBORLAGER, datuje się od roku 1934, kiedy to na leśnej polanie, na wschód od wsi Międzylesie, postanowiono wybudować koszary wojskowe na użytek niemieckich sił zbrojnych - Werhmachtu. Wspomniane obiekty wojskowe miały stanowić ważny punkt strategiczny systemu obronnego wschodniej granicy Niemiec.

Budowę koszar rozpoczęto 6 czerwca 1936 roku. Roboty szły pełną parą i trwać miały przez całą zimę. Początkowo zatrudniono ponad 3000 osób. Po wykonaniu robót ziemnych liczba ta zmalała do 1200. Budynki różnych rozmiarów jednokondygnacyjne rozmieszczono nieregularnie. Fundamenty zabudowań w Ciborzu nie są wykonane z betonu, wydaje się, że inwestor liczył się z rozszerzeniem granic Trzeciej Rzeszy i tym samym zatraceniem sensu lokalizacji wojsk w pobliżu granicy powersalskiej.

Las pozostawiono w stanie pierwotnym. Przerzedzono go tylko, w zależności od konieczności.

Do koszar otoczonych drewnianym płotem prowadziły dwie bramy od strony północnej. Brama zachodnia była wjazdową, wschodnia zaś wyjazdową. Od bram w głąb terenu w kierunku południowym prowadziły dwie asfaltowe szosy, pozostała sieć dróg wewnętrznych nie była pokryta asfaltem, ale również posiadała twardą nawierzchnię. Na terenie koszar od 9 listopada 1938 roku, były chodniki dla pieszych.

Godnym odnotowania jest fakt, iż koszary wojskowe były całkowicie skanalizowane, a ścieki poddawane były obróbce w oczyszczalni ścieków. W energię elektryczną obiekt zaopatrywany był z elektrowni z Zielonej Górze.

6 października 1937 r. w kilku budynkach koszarowych zakwaterowano 122 Batalion Piechoty Granicznej w liczbie ok. 700 żołnierzy, zaś już 10 października w Tiborlager przebywało ok. 1400 żołnierzy. Mogło to oznaczać, że na miejscu przebywają dwa bataliony. Według wojskowych informacji koszary przygotowane były do przyjęcia około 6000 żołnierzy. Całkowicie zakwaterowane miały być do końca 1938 roku. Żołnierze przybywali do Tiborlager w dwóch etapach. Do Rentschen (obecnie Radoszyn) koleją, a następnie marszem drogą nr 97 Guben-Swiebus. Trudno jednoznacznie określić ilość żołnierzy stacjonujących w Tiborlager w przeddzień II wojny światowej. Prawdopodobnie liczba żołnierzy w tym czasie mogła dochodzić do 3000.

 

Oflag III B Tiborlager

Obóz dla jeńców oficerów - oflag III B Tiborlager założony został 21.06.1940 roku. Komenda obozu istniała jednak już od 10.09.1939 roku związane było to prawdopodobnie z planowanym przez Niemców umieszczeniem w obozie generalicji i pozostałych wyższych oficerów armii polskiej wziętych do niewoli podczas kampanii wrześniowej. Prawdopodobnie w celu zapewnienia sprawniejszej kontroli wartowniczej i innych służb pomocniczych do zadań tych wyznaczano oddziały rekrutujące się ze Ślązaków, władających zarówno językiem niemieckim jak i polskim. Z niewiadomych przyczyn wycofano się z koncepcji umieszczenia w obozie jeńców polskich, natomiast nie zaprzestano prac zmierzających do przygotowania obiektów na potrzeby obozu jenieckiego.

Za jedną z prawdopodobnych hipotez tłumaczących rezygnacje Niemców z pierwotnego planu uważa się zbyt bliskie położenie obozu od skupisk ludności polskiej.

Już 24.07.1940 roku nadszedł pierwszy transport jeńców-oficerów belgijskich w ilości około 2 tysięcy, znajdowali się wśród nich oficerowie służby czynnej i rezerwy oraz kilku generałów. Oficerowie ci zostali wzięci do niewoli podczas walk obronnych o Liege i Brukselę. Wydzielony z niemieckich koszar teren obozu został otoczony podwójnym płotem z drutu kolczastego i systemem wież strażniczych uzbrojonych w broń maszynową.

Funkcję komendanta obozu objął gen. Mjr Hans Fogelein. Posiadał on do dyspozycji oddział wartowniczy, grupy pracowników administracyjnych i gospodarczych. Do obozu przydzielony był oddział złożony z odpowiedniej liczby oficerów i szeregowych ochrony (kontrwywiadu), tzw. Abwehry.

W komendzie niemieckiej znajdowała się dokładna ewidencja jeńców przebywających w obozie. Każdy jeniec posiadał kolejny numer ewidencyjny z dodaniem numeru obozu. Był on wyryty na blaszce, należało go nosić przy sobie i okazywać na każde żądanie Niemców.

Obok administracji niemieckiej w obozie istniała administracja belgijska. Źródła jej tkwią w Konwencji Genewskiej (art. 43), mówiącej o wyznaczaniu spośród jeńców wojennych mężów zaufania, mających za zadanie reprezentowanie ich przed władzami wojskowymi lub „Mocarstwami Opiekuńczymi”. Funkcja męża zaufania, zwanego także Najstarszym obozu lub Głównym Mężem zaufania, pełniona przeważnie przez oficera najstarszego stopniem, oficjalnie polegała na spełnianiu roli łącznika między niemiecką komendą a pozostałymi jeńcami. Dla jeńców najstarszy obozu był zwierzchnikiem i w pewnym stopniu organizatorem życia w obozie. Belgijskim starszym obozu został generał-porucznik Vandenbergh.

W styczniu 1940 roku z obozu uciekło trzech oficerów lotnictwa, którzy zostali po kilku dniach intensywnych poszukiwań ujęci. Byli wyczerpani fizycznie, głodni i mieli odmrożone stopy. Ucieczka wspomnianych Belgów nie pociągnęła za sobą drastycznych działań represyjnych.

Pod koniec lutego, a więc po siedmiu miesiącach funkcjonowania obozu, władze niemieckie wydały rozkaz o ewakuacji. Dnia 01.03.1941 roku 3289 jeńców-oficerów belgijskich zostało przetransportowanych do Oflagu II A Prenzlau. Komendantura obozu Tiborlager III B pełniła zadanie skupiające się na utrzymaniu obiektów do 07.02.1942 roku.

 

Wyzwolenie oraz stacjonowanie w Ciborzu wojsk radzieckich i polskich do 1956 roku

Obóz w Tiborlager został wyzwolony 30 stycznia 1945 roku. Rosjanie po wkroczeniu zaczęli demolować budynki. Spalili strażnicę, halę kinową, halę KDF-u, budynek oficerski nad jeziorem oraz budynek administracji. Demontowali również wszelkie urządzenia i wyposażenie znajdujące się w obiektach m.in. z kasyna oficerskiego wymontowano cztery przepiękne żyrandole, które zostały w 1949 wydobyte przez żołnierzy polskich z jeziora Ciborze.

Mieszkania prywatne oficerów, wcześniej przez nich opuszczone splądrowane zostały przez ludność niemiecką.

Lata 1945-46 są najbardziej nieznanym okresem w historii Ciborza. Żołnierze radzieccy nie pozostawili po sobie, jak można byłoby wnioskować po wcześniej opisanych czynach, jakiegoś niekorzystnego i okrutnego wspomnienia wśród ludności okolicznych miejscowości.

W 1946 roku jednostka radziecka została zastąpiona przez 4 Pułk Saperów Wojska Polskiego. W maju 1948 do Ciborza na miejsce ww. pułku, który został przeniesiony do Gorzowa, przybył z Poznania 13 Pułk Piechoty 5 Dywizji Piechoty. W czasie drugiej wojny światowej żołnierze tego pułku wsławili się w bitwie budziszyńskiej. W skład nowo przybyłej jednostki wojskowej wchodziły: 3 baony piechoty, dywizjon artylerii, batalion szkolny oraz samodzielne pododdziały sztabowe. Pułk liczył około 2500 ludzi. Dowódcą jednostki został major Gebler. Do końca okresu ciborskiego 13 Pułkiem Piechoty dowodzili: mjr Kliszko, mjr Boryło, ppłk Iwanowski, ppłk Czerwiński.

W połowie 1956 roku, na fali redukcji Sił Zbrojnych PRL, 13 Pułk Piechoty 5 Dywizji Piechoty został rozformowany. Żołnierze służby zasadniczej przeniesiono do rezerwy, a kadrę oficerską poprzedzielano do innych jednostek na terenie całego kraju.

 

Powołanie i funkcjonowanie szpitala psychiatrycznego w Ciborzu

W 28.06.1958 roku, po niespełna dwóch miesiącach od przyjęcia obiektów wojskowych, bez wykonania wcześniej zaplanowanej adaptacji, do szpitala w Ciborzu zaczęli przybywać pierwsi chorzy. Szpital w tym początkowym okresie był filią szpitala psychiatrycznego w Gorzowie Wielkopolskim. Od 01.01.1959 roku Szpital Psychiatryczny usamodzielnił się, stając się placówką bezpośrednio podległą Ministerstwu Zdrowia. Obecnie funkcjonuje na terenie Ciborza jako Wojewódzki Szpital Specjalistyczny dla Nerwowo i Psychicznie Chorych.

 

Obiekty objęte ewidencją konserwatorską:

  1. Układ ruralistyczny - historyczny układ wsi,
  2. Budynek koszarowy, ob. szpital, budynek Dyrekcji nr 3,
  3. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział I, budynek nr 61,
  4. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział II, budynek nr 60,
  5. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział III, budynek nr 59,
  6. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział IV, budynek nr 58,
  7. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział V, budynek nr 57,
  8. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział VI, budynek nr 56,
  9. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział VII, budynek nr 66,
  10. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział VIII, budynek nr 65,
  11. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział IX, budynek nr 55,
  12. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział X, budynek nr 54,
  13. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XI, budynek nr 53,
  14. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XII, budynek nr 52,
  15. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XIII, budynek nr 51,
  16. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XIV, budynek nr 50,
  17. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XV, budynek nr 48,
  18. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XVI, budynek nr 47,
  19. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XVII, budynek nr 46,
  20. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XVIII, budynek nr 44,
  21. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XIX, budynek nr 43,
  22. Budynek koszarowy, ob. szpital, Oddział XIXA, budynek nr 45,
  23. Budynek koszarowy, ośrodek rehabilitacyjny,
  24. Budynek koszarowy, ob. dom nr 4,
  25. Budynek koszarowy, ob. dom nr 5,
  26. Budynek koszarowy, ob. dom nr 7,
  27. Budynek garażowy przy domu nr 7,
  28. Wodociąg, bud. nr 11,
  29. Budynek koszarowy, ob. dom nr 12,
  30. Budynek koszarowy nr 14, ob. sklep,
  31. Budynek koszarowy, ob. dom nr 15,
  32. Budynek koszarowy, ob. dom nr 18,
  33. Budynek koszarowy, ob. dom nr 19,
  34. Budynek koszarowy, ob. dom nr 20,
  35. Budynek koszarowy, ob. dom nr 21,
  36. Budynek koszarowy nr 22 - magazyn,
  37. Budynek koszarowy, ob. dom nr 29,
  38. Budynek koszarowy, ob. dom nr 30,
  39. Budynek koszarowy, ob. dom nr 31,
  40. Budynek koszarowy, ob. dom nr 32,
  41. Budynek koszarowy, ob. dom nr 33,
  42. Budynek koszarowy, ob. dom nr 34,
  43. Budynek koszarowy, ob. dom nr 35,
  44. Budynek koszarowy, ob. dom nr 36,
  45. Budynek koszarowy, ob. dom nr 39,
  46. Budynek koszarowy, ob. dom nr 40,
  47. Budynek koszarowy, ob. dom nr 41,
  48. Budynek koszarowy, ob. dom nr 42,
  49. Budynek koszarowy, ob. dom nr 63,
  50. Budynek koszarowy, ob. dom nr 68,
  51. Budynek drewniany nr 75,
  52. Budynek garażowy,
  53. Warsztat,
  54. Dom,
  55. Kotłownia,
  56. Magazyn kotłowni,
  57. Stróżówka

 3. Krajobraz i przyroda


Osada położona na płaskim terenie w zamkniętym krajobrazie. Od strony południowej osada graniczy z rzeczką Ołobok. Zabudowa wkomponowana w kompleksy leśne.

4. Infrastruktura

  • Drogi osiedlowe,

  • Sieć wodociągowa wraz z ujęciem wody,

  • Sieć kanalizacyjna wraz z oczyszczalnią ścieków,

  • Sieć energetyczna,

  • Sieć gazownicza,

  • Sieć telefoniczna.

5. Instytucje i organizacje

  • Przedszkole w Ciborzu,

  • Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Św. Brata Alberta,

  • Klub sportowy „Medyk” Cibórz,

  • Koło Polskiego Związku Wędkarskiego,

  • Klub spinningowy "Wzdręga".

6. Jednostki pomocnicze

7. Zaplecze socjalne

  • Klub Eskulap.

8. Sport, rekreacja i turystyka

 

W dali stadion sportowy w Ciborzu

W dali stadion sportowy w Ciborzu

  • Zaplecze sportowe: stadion sportowy z pełnowymiarowym boiskiem i szlakową bieżnią, kort tenisowy ziemny, boisko do koszykówki, szatnia spełniająca wymogi PZPN,

  • Plac zabaw,

  • Plaża i pomost,

  • W pobliżu miejscowości obiekty południowego odcinka Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego,

  • Zachowana zabudowa w układzie koszar wojskowych,

  • Szlaki turystyczne:

    niebieski szlak pieszo-rowerowy: od Świebodzina – NIEDŹWIADY – Folwark Łąkie – Skąpe – Cibórz – Międzylesie – Zawisze - GRYŻYNA
    żółty szlak pieszo-rowerowy: od Lubrzy – PRZEŁAZY – Kalinowo – Niesulice – Ołobok – Rokitnica – I. Cibórz - PRZETOCZNICA

9. Opieka zdrowotna

  • Wojewódzki Specjalistyczny Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych.

  • Gabinet dentystyczny w Skąpem. 

Materiały

Plan Odnowy Miejscowości Cibórz
Plan Odnowy Miejscowości Cibórz.pdf 3.30MB 
{"register":{"columns":[]}}