Raba Wyżna

To wieś położona w województwie małopolskim w powiecie nowotarskim nad górnym brzegiem rzeki Raby, w dolinie górskiej rozszerzonej dolinami potoków, z których największy to Zaklęty Potok (Kosiczne).

Dolinę tę otaczają lesiste grzbiety Beskidu sięgające do 826 m., od południa Rabska Góra, od wschodu Piątkowa Góra. Pierwsza wzmianka o wsi Raba Wyżna została zamieszczona w rejestrach poborowych Królestwa Polskiego z 1581 roku. Miejscowość należała do dóbr kasztelana krakowskiego Spytka Jordana. Wioskę nazwano" Villa novae radicis. Nazwiska pierwszych osadników były przyjmowane do określenie nazwy roli i tak np. Ziębówka wywodzi swą nazwę od nazwiska - Zięby. Nazwy ról spełniały taką sama rolę jak nazwy ulic w mieście pozwalając na orientacje przestrzenną w danej miejscowości. Wieś rozwijała się bardzo szybko już w1887 roku były 4 młyny wodne ,w tym jeden dworski. W I połowie XIX w. ludność trudniła się tkactwem ale wyrabiano tylko grube płótna, które sprzedawano na miejscu lub innych targach w okolicznych miasteczkach. Dzisiaj Raba Wyżna jest dużą miejscowością o charakterze letniskowym w, której mieszka około 4350 mieszkańców.

URZĄD GMINY

Pierwszym lokalizacją Urzędu Gminy było piętro budynku mieszkalnego Antoniego Smółki znajdująca się pod stacją kolejową. W latach 1958 urząd został przeniesiony do nowo wybudowanego budynku remizy w ,,rynku”- obecna lokalizacja . W lat 70. XX wieku budynek uległ rozbudowie i mieścił się tu Gmach Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej oraz remiza OSP. Rada narodowa była organem władzy państwowej i podstawowym organem samorządu społecznego. W maju 1990 r. w związku z wejściem w życie kolejnej reformy administracyjnej rady narodowe zakończyły swoją działalność w połowie kadencji, co sprawiło, że utraciła charakter państwowy, a nabrała charakter samorządowy.

W 2003 roku OSP Raba Wyżna opuściła gmach Urzędu Gminy i przeszła do budynku – byłego ,,Domu Kultury ’’a obecnie Dom Strażaka, który znajdującego się obok Ośrodka Zdrowia. Od 2007 roku została przeprowadzona rozbudowa budynku Urzędu Gminy. Dnia 21.04.2010 nastąpiło oficjalne otwarcie nowego budynku Urzędu Gminy w Rabie Wyżnej.

Urząd Gminy w Rabie Wyżnej. — Urząd Gminy W Rabie Wyżnej

SZKOŁA PODSTAWOWA

Początki szkolnictwa można znaleźć w zapiskach z 1591 roku, gdzie istniała w Rabie Wyżnej szkoła parafialna.

W 1890 r. wybudowano budynek przeznaczony na szkołę i nazwaną ją ,,białą szkołą”z powodu białych ścian- jest to budynek teraźniejszego przedszkola. W latach 1894/1895 przeprowadzono spis uczniów i tym czasie uczyło się już około 240 uczniów. W roku szkolnym 1926/1927 szkoła liczyła już siedem oddziałów, w którym uczyło się 249 dzieci oraz powołano pierwszy Komitet Rodzicielski, który zajmował się sprawami szkoły i uczniów. Trzy lata później zdecydowali się na otwarcie szkolnej świetlicy – miejsca, w którym uczniowie mogli spędzać wolny czas. W tych latach została opracowana nowa zasada funkcjonowania szkolnictwa podstawowego i ponadpodstawowego. Powstały szkoły powszechne I, II i III stopnia a wstęp do gimnazjum dawało ukończenie VI klasy szkoły powszechnej.

W czasie wojny podobnie jak w innych regionach prowadzone było tajne nauczanie. Po II wojnie światowej nastąpiły zmiany ustroju i przemiany polityczne. W 1949 wprowadzono 11-letnią szkołę ogólnokształcącą składająca się z 7- letniej podstawówki i 4- letniego liceum. Z powodu trudności lokalowych nauka szkolna była prowadzona w czterech budynkach. W salach ,,białej szkoły”prowadzono lekcje klas V i VI w ,,czerwonej” (wynajmowany od kółka rolniczego) klasy I, II, i III, w baraku klasa IV a i VII a wynajętym domu parafialnym IV b. W 1957 r. została zakupiona od parafii grunt na budowę nowego budynku szkoły.

1 września 1964 roku przystąpiono do budowy nowej szkoły, tzw. tysiąclatki, a 12 września 1965 r. szkołę oddano do użytku. 15 września rozpoczęły się pierwsze zajęcia. Na terenie szkoły w 1966 r. zaczęła działać Spółdzielnia Uczniowska, oferująca artykuły szkolne oraz wyroby cukiernicze. W 1969 roku szkole nadano imię Władysława Broniewskiego. W roku 1976 zapisała się w pamięci jako rok przekształcenia szkoły podstawowej w Zbiorczą Szkołę Gminną w Rabie Wyżnej. W 1986 roku rozpoczęła się budowa boiska sportowego, która trwała dwa lata. Oprócz zajęć lekcyjnych szkoła oferowała uczniom szereg zajęć pozaszkolnych. Młodzież wyjeżdżała na różne wycieczki, a w czasie wakacji organizowano na terenie szkoły kolonie letnie. 1 września 1999 r. nastąpiła kolejna reforma szkolnictwa. Szkoła podstawowa obejmowała klasy I – VI, a dla starszych powstały trzyletnie gimnazja. Dotychczasowego patrona szkoły Władysława Broniewskiego zastąpiono św. Jadwigą Królową.

Z inicjatywy społeczności lokalnej, przy szczególnym wsparciu ks. biskupa Stanisława Dziwisza wybudowano Gimnazjum nr 1 w Rabie Wyżnej, które otrzymało imię Ojca Świętego Jana Pawła II. Uroczyste otwarcie gimnazjum odbyło się 7 XII 2002 r.

Budynek szkoły podstawowej im.Świętej Jadwigi Królowej w Rabie Wyżnej.

BANK SPÓŁDZIELCZY

Za początek działalności Banku Spółdzielczego w Rabie Wyżnej przyjmuje się datę 11 czerwca 1906 roku, kiedy to z inicjatywy ówczesnego proboszcza Księdza Adama Oczkowskiego odbyło się zebranie założycielskie i zarazem Pierwsze Walne Zebranie Spółki Oszczędności i Pożyczek w Rabie Wyżnej. Członków założycieli było 27, którzy uchwalili statut i rozpoczęli działalność Spółki.
Siedziba Spółki Oszczędności i Pożyczek ( bo tak w tych latach nazywał się Bank ) na początku mieścił się na plebani w Rabie Wyżnej – 1906 do 1933 r. a obsługę rolników prowadził dwa razy w tygodniu – Jan Bujas – nauczyciel z Raby Wyżnej – było to jedyne płatne stanowisko, pozostałe funkcje członków zarządu były honorowe, a obowiązki z tych funkcji wynikające pełnione były społecznie. Od 1933r. do 1969 r. siedziba spółki mieściła się w lokalach wynajętych aż do czasu wybudowania własnego budynku. W miarę upływu lat przekształcał się model Spółki, przybywało członków, zmieniano nazwy: Kasa Stefczyka – Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością – 1949 r.; Gminna Kasa Spółdzielcza w Rabie Wyżnej – 1950-1962; Bank Rolny 1962-1975; od 1975 roku do chwili obecnej Bank Spółdzielczy.

Bank Spółdzielczy w Rabie Wyżnej w 1969 roku doczekał się własnego budynku bankowego – kiedy to zakupiono działkę i wybudowano własny budynek bankowy. Spełniał on swoją rolę przez niespełna 30 lat. W swojej długiej historii Bank Spółdzielczy w Rabie Wyżnej przechodził przez różne ustroje polityczne i zawirowania gospodarcze Jednak rozwój Banku i związane z nim potrzeby lokalowe zmusiły Zarząd do podjęcia decyzji o rozbudowie istniejącego budynku. W lipcu 1996 roku rozpoczęto przebudowę BS i jego zaplecza, a ukończono we wrześniu 1998 r. W 2010 r. dokonano ponownej rozbudowy głównej siedziby Banku, a 6 lat później bank obchodził – jubileusz 110-lecia istnienia Banku Spółdzielczego w Rabie Wyżnej.

REMIZA OSP

Ochotnicza straż pożarna została założona w 1908 roku przy istniejącym w Rabie Wyżnej Kółku Rolniczym, z inicjatywy administratora rabiańskiego majątku p. Cyratkiewicza. W 1919 straż miała już na wyposażeniu sikawkę ręczną, węże, mundury, liny, hełmy i toporki zakupione przez Kółko Rolnicze. Potrzebny sprzęt i wyposażeni pozyskiwali również za pieniądze, które pozyskiwali członkowie orkiestry, grając na różnych zabawach czy weselach.
Pierwsza remiza znajdowała się, w budynku urzędu gminy były to przełom lata 50.i 60. XX wieku, lecz strażacy nie chcieli dzielić remizy z gminą i po jakimś czasie wrócili do pomysłu własnej remizy. W latach 70. XX wieku rozpoczęła się budowa nowej i już obecnej remizy OSP w Rabie Wyżnej.
W 1973 roku OSP w Rabie Wyżnej udało się pozyskać auto strażackie marki Żuk, służył rabiańskiej jednostce do 1996 roku a zbiegiem czasu pozyskiwali coraz to nowocześniejsze samochody. W 2003 r. z okazji 95- lecia Ochotniczej Straży Pożarnej budynek – byłego ,,Domu Kultury ’’a obecnie Dom Strażaka zostaje poświęcony i oddany w użytkowanie OSP i mieszkańców Raby Wyżnej. OSP w Rabie Wyżnej w 2003 roku została odznaczona Złotym Medalem Za Zasługi dla Pożarnictwa. W 2006 roku jednostka OSP w Rabie Wyżnej została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.

Budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Rabie Wyżnej. — Remiza OSP w Rabie Wyżnej

OŚRODEK ZDROWIA

W 1665 roku działał przykościelny szpital, stanowiący rodzaj domu dla ubogich, przytułku dla biednych i chorych. W 1765 roku dom szpitalny, w którym mieszkało sześć osób składał się z sypialni, dwóch izb oraz stajni. Około 1946 roku z inicjatywy Anny Olszyńskiej otworzono punkt Opieki nad Matką i Dzieckiem, który działał tylko w niedziele gdyż w tygodniu był zajęty przez przedszkole.
W latach 40 XX wieku powstał pierwszy Publiczny Ośrodek Zdrowia w Rabie Wyżnej mający siedzibę w domu Ryszarda Makowskiego na Pałaszówce. W roku 1958 ośrodek został przeniesiony do budynku Antoniego Smółki pod stacją kolejową. Wkrótce okazało się, że budynek jest za ciasny i podjęto budowę nowego Ośrodka Zdrowia. 16 maja 1974 roku dwupiętrowy obiekt została oddany do użytku, który mieścił gabinety lekarskie i dentystyczne, poradnie specjalistyczne, izbę porodową, aptekę, magazyn oraz mieszkania dla pracowników. Przez wiele lat Ośrodek służył mieszkańcom Raby Wyżnej oraz mieszkańcom Bielanki, Podsarnia, Bukowiny Osiedla, Harkabuza i Rokicin Podhalańskich. W 2009 roku została przeprowadzona termomodernizacja Ośrodku Zdrowia w Rabie Wyżnej, oraz przy ośrodku zostaje otwarta stacja pogotowia ratunkowego.

ZAKŁAD OPIEKUŃCZO-LECZNICZY

Inicjatorem budowy był lek. Med. Beata Czyrnek. Prace budowlane rozpoczęto z początkiem 1993 roku pod charytatywnym nadzorem inspektora mgr. inż. Rafała Czyrnka. W 2000 r. oddano do użytku Dom Opiekuńczo - Leczniczy im. Błogosławionej Siostry Faustyny Kowalskiej, który został poświęcony przez ks. Kardynała Franciszka Macharskiego. Zakład świadczy usługi medyczne w zakresie pielęgnacyjnym i rehabilitacji osób dorosłych cierpiących na choroby reumatyczne, ortopedyczno- urazowe, układu nerwowego.

W pierwszych dniach lutego przyjęto pierwszych czterech pacjentów. W budynku znajduje się 30 miejsc. Pokoje są dwu- i trzyosobowe i wszystkie posiadają łazienki dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Do ośrodka przybywają pacjenci zarówno z województwa, jak i innych obszarów Polski.

Dom Opiekuńczo Leczniczy im. Błogosławionej Siostry Faustyny Kowalskiej w Rabie Wyżnej.

KRZYŻ MILENIJNY

Krzyż, będący dokładną repliką tego, który stoi na Giewoncie, ustawiony jest na zboczach Rabskiej Góry (783 m n.p.m.). Został on poświęcony w Wielki Piątek w roku 2000 przez ówczesnego biskupa pomocniczego archidiecezji krakowskiej kardynała Kazimierza Nycza.

Dojazd do krzyża wyznaczają stacje drogi krzyżowej, które ciągną się od kościoła p.w. Stanisława Biskupa Męczennika w Rabie Wyżnej. Później, na wysokości dworca PKP, zaczynają prowadzić nas w górę pomiędzy domami.

Droga jest wąska, stroma i kręta. Większość stanowi asfalt, później betonowe płyty, a ostatnie 100 m – szutrowa, ubita droga.