Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
w Hajnówce

Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobie zadania. Typowa jest dla niego postawa dociekliwości, intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym. Wykazuje bogate zainteresowania. Pragnie zgłębić konkretne zagadnienie, nie poprzestaje na powierzchownym poznaniu. Ma duże możliwości zapamiętywania i przetwarzania informacji. Nie lubi rutyny i podporządkowania się ogólnym regułom. Potrzebuje innych zadań i innej ich liczby. Dziecko zdolne wyróżnia się aktywnością intelektualną, zdolnością abstrakcyjnego i syntetycznego myślenia. Stąd upodobanie do rozwiązywania problemów poznawczych. Ta duża aktywność intelektualna może być przyczyną zaniedbania innych sfer rozwoju, np. społecznego czy aktywności fizycznej. Uczeń wybitnie zdolny dostrzega zależności przyczynowo skutkowe. Trudno mu akceptować subiektywnie oceniany brak logiki i konieczność uznawania poglądów tylko ze względu na zaufanie do autorytetu (np. nauczyciela). Dostrzega błędy w rozumowaniu dorosłych. Ma problemy ze znalezieniem autorytetów. Brak krytycyzmu, nadmierna pewność siebie może prowadzić do nietrafnych ocen, braku zaufania do ludzi.

Dziecko zdolne charakteryzuje się bogatym słownictwem i łatwością wysławiania się. Ma wiele wiadomości, wiedzę z różnych, wyszukanych dziedzin. Nudzi go szkoła i rówieśnicy. Przez innych spostrzegany jest jako ten lepiej wiedzący. Uczeń taki myśli krytycznie. Ma duże oczekiwania i wymagania. Jest samokrytyczny i skłonny do oceniania innych. Lubi nowe sposoby wykonywania zadań, jest twórczy. Może zaburzać plany, odrzucać to, co znane. Surowe ocenianie siebie i innych może być przyczyną frustracji, niezadowolenia z siebie i otaczającej rzeczywistości.

Kolejna cecha poznawcza to duża podzielność uwagi i koncentracja na problemie. Sprzyja to osiągnięciu celu, wytrwałości i uporczywości w dążeniu do celu. W okresie intensywnych działań twórczych osoby zdolne nie są w stanie przerwać wykonania zadania. Zaniedbują swoje obowiązki i kontakty z innymi ludźmi. Uczniów o zainteresowaniach ukierunkowanych trudno skłonić do realizacji programu, który nie jest w centrum ich zainteresowania. Wybitnie zdolnych cechuje też wrażliwość, empatia, pragnienie, by być zaakceptowanym przez innych. Osoby uzdolnione są niezależne, preferują pracę indywidualną, polegają na samym sobie. Dziecko zdolne odrzuca opinie rodziców, rówieśników, jest nonkonformistyczne, niekonwencjonalne.

Przez wiele lat szkoła nastawiona była głównie na pracę z uczniem mającym różnego typu problemy. O dzieci zdolne nie martwiono się zbytnio, gdyż radzą one sobie z nauką, nie potrzebują pomocy, osiągają dobre wyniki.  Są to jednak dzieci, które wymagają stworzenia w procesie kształcenia specjalnych warunków, odpowiadających ich możliwościom, a przede wszystkim potrzebom.    

Cechy charakterystyczne uczniów zdolnych:

• uczą się szybciej, prawidłowo kojarzą i rozumują,
• opanowują szerszy zakres materiału,
• uczą się inaczej, szukają związków przyczynowo skutkowych, dążą do odkryć, swobodniej zestawiają wiadomości, sięgają po dodatkowe informacje, mają bogatsze skojarzenia, potrzebują większej liczby i lepszych argumentów, posługują się łatwo językiem danej dyscypliny,
• ich wyniki uczenia się sięgają głębiej, obejmują rozumienie materiału, rozwiązywanie problemów, umiejętność świadomego kierowania własnymi procesami umysłowymi,
• uczą się wytrwałej, jeśli tylko uznają sens pracy nad danym materiałem, czytają dużo
  i chętnie,
• są ciekawi świata i ludzi, mają dar bystrej obserwacji otoczenia,  
• są dociekliwi, zadają duże ilości pytań,
• mają niezależną postawę, poczucie humoru, bronią swoich poglądów i pomysłów,
• mają szeroki zakres uwagi, są zdolni do koncentracji i wytrwałości w rozwiązywaniu problemów,
• charakteryzuje ich bogatsze, niż u rówieśników słownictwo, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym,
• są zdolni do samodzielnej i efektywnej pracy,
• wcześniej niż inni ( często w wieku przedszkolnym ) opanowują umiejętność czytania
  i pisania ( i potrafią z niej korzystać ),
• wykazują zdolność wnikliwej obserwacji,
• z łatwością stosują się do skomplikowanych instrukcji,
• mają różne i liczne zainteresowania, często korzystają z bibliotek i innych źródeł informacji,
• charakteryzuje ich wyższy poziom wiary we własne siły,
• są na ogół lepsi od innych w matematyce.

  Obecny system szkolny promuje następujące formy pracy z uczniem zdolnym:

• indywidualizacja procesu nauczania (poszerzanie, wzbogacenie treści) w "normalnej" klasie,
• indywidualny program i tok nauczania, polegający na przyjęciu innego systemu nauczania niż klasowo-lekcyjny, jest przeprowadzany na każdym poziomie kształcenia i sprzyja ukończeniu szkoły w skróconym czasie. Uczeń realizujący indywidualny tok nauki może być zwolniony z obowiązku uczęszczania na lekcje z tego przedmiotu we właściwej klasie i uczęszczać na zajęcia do klasy programowo wyższej w tej lub innej szkole.
• zajęcia pozalekcyjne, np. koła zainteresowań,
• zajęcia pozaszkolne, np. w Domach Kultury,
• obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria specjalistyczne.

Bardzo ważnym aspektem właściwego organizowania pracy z uczniem zdolnym jest przygotowanie nauczyciela. Nauczyciel, który chce rozwijać potencjał twórczy swych uczniów sam musi reprezentować postawę twórczą. To z kolei nakłada na niego obowiązek ciągłego doskonalenia swoich umiejętności pedagogicznych, wzbogacania wiedzy psychologicznej, metodycznej i merytorycznej, warsztatu pracy oraz stosowania nowatorskich metod nauczania.

Opracowała Halina Wasiluk