ŁĘKAWICA
Powierzchnia 847 ha. położona w północno-zachodniej części gminy, w dolinkach kilku potoków, dopływów Skawy i u podnóża Góry Jaroszowickiej. W Łękawicy mieszka obecnie 1384 osób (stan na 30.06.2013 r.).
Historia
(Lankawicza — 1415, Lankavicza — 1430, Lankauicze 1468, Ląkawicza — 1529. Lenkawiczct 1579). Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego słowa łęk lub łąka = wieś na łąkach. Brak źródeł pisanych nie pozwala ustalić dokładnej daty powstania wsi, ale od początku stanowiła własność rycerską (szlachecką). Po raz pierwszy Łękawica wzmiankowana jest pod rokiem 1415 jako własność Wiernka Szeligi i jego ojca Hinki (herb Szeliga). Z roku 1430 pochodzi zapis mówiący, iż Mikołaj alias Wrzesczek (Wrzeszczek) z Łękawicy sprzedał za 260 grzywien w obecności księcia oświęcimskiego Kazimierza, Piotrowi z Paszkowic wsie Łękawica, Dąbrówka i Ostałówka. W lalach 1451-84 wzmiankowany jest jako właściciel Piotr Łękawski herbu Pobóg. Nic nie pisze o Łękawicy Długosz w Liber Beneficiorum, które napisał w latach 1470-80. Sprawa stosunków własnościowych we wsi Łękawica jest zagmatwana, gdyż o jakieś należne mu dobra w Łękawicy prawował się Brandys z Łękawicy - bakałarz sztuki, kanonik krakowski, pisarz królewski i protonotariusz apostolski. Źródła wspominają go w latach 1468-89.
W latach 1521-24 źródła wspominają Dorotę, żonę Jana Kołaczkowskiego jako właścicielkę dóbr łękawickich. Trudno stwierdzić, w jakich okolicznościach wieś znalazła się w posiadaniu innego, znaczącego w księstwie oświęcimskim i zatorskim rodu Szaszowskich -Palczowskich herbu Orla. W roku 1564 widnieje w źródłach - jako dziedzic Łękawicy - Stanisław Palczowski z Brzeźnicy. Wspomniany Stanisław był bratem Michała Palczowskiego, a obaj byli synami Jana Palczowskiego sędziego ziemskiego Tatarskiego. Do roku 1567 całą wieś skupił w swoim rękach Michał. W roku 1578 Michał Palczowski został zamordowany w trakcie sprzeczki, a następnie bójki o majątek.
Lustracja z 1579 roku wymienia jako właściciela wsi Krzysztofa Niewiarowskiego herbu Półkozic. Łącznie we wsi było 18 kmieci na tzw. półłankach (półłanek - ok. 11-13 ha), 8 zagrodników na roli (rola = 1 łana. średnio - 4-6 ha), 2 zagrodników bez pełnej roli (po mniej niż 4 ha), 2 komorników bez bydła oraz, l rzemieślnik (młynarz lub karczmarz) na 1/2 roli (ok. 2-3 ha). Folwark i dwór znajdował się w Zagórzu. Prawdopodobnie Niewiarowski był dzierżawcą i jednocześnie opiekunem niepełnoletnich synów Michała Palczowskiego: Mikołaja, Krzysztofa i Pawła. W roku 1594 doszło do ugody między braćmi, dziedzicem Łękawicy został Mikołaj.
Mikołaj Palczowski miał troje dzieci, syna Marcina i dwie córki, wszyscy wybrali sobie za małżonków członków rodu Przerębskich. Marcin Palczewski zmarł ok. 1610 i nie pozostawił dzieci. Łękawica przeszła w ręce Przerębskich herbu Nowina.
W historii tych ziem zapisał się Hiacent Przerębski, który zasłynął z warcholstwa i awanturnictwa, próbował (w roku 1667) przywłaszczyć sobie część lasów i pól należących do królewskiego starostwa barwałdzkiego. Kolejnym dziedzicem Łękawicy był Jacek Przerębski. Prawdopodobnie Przerębscy utrzymali się w Łękawicy do początków XVIII wieku.
Trudno ustalić, kto władał wsią do początków lat osiemdziesiątych XVIII wieku. Wiadomo, że w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych właścicielem był Stanisław Radecki z żoną Justyną. W pierwszej połowie XIX wieku właścicielami dóbr łękawickich byli Żeleńscy.
W 2 połowie wieku dobra te przejęli Wężykowie. W tym czasie klucz łękawicki (z Brańkówką, Ostałowką i Zagórzem) zamieszkiwało 1313 mieszkańców (w tym 44 w majątku Wężyków). Majątek dworski obejmował 551 mórg gruntów ornych, 27 mórg łąk i ogrodów, 35 mórg pastwisk oraz 786 mórg lasu. Chłopi gospodarowali w tym czasie na 793 morgach gruntów ornych, 24 morgach łąk, 154 morgach pastwisk i 53 morgach lasu. W roku 1876 Leonard Wężyk zmarł, a w 1886 roku zmarła jego żona Ludwika z d. Żeleńska. Majątek od spadkobierców zakupił Henryk Gaertner. W roku 1911 z tych dóbr stworzono majątek tabularny, który kupił arcyksiążę Karol Stefan Habsburg. Habsburgowie właścicielami dóbr w rejonie Łękawicy pozostawali do roku 1945.
