Wspomnienie o żołnierzach wyklętych
W dniu 23 kwietnia 2024 r. w 1 Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle odbyło się spotkanie z 95-letnim świadkiem historii, Franciszkiem Batorym. Jego biografię można odnaleźć na stronie internetowej Archiwum Instytutu Pileckiego: „(…) jest młodszym bratem Józefa Batorego, członka IV Zarządu Głównego WiN, zamordowanego 1 marca 1951 r. Ich ojciec Jan był działaczem Stronnictwa Ludowego, znał Wincentego Witosa. Franciszek Batory podczas niemieckiej okupacji pomagał rodzicom w prowadzeniu dużego gospodarstwa rolnego, udzielał się także jako kurier druków konspiracyjnych. 28 maja 1945 został aresztowany, zwolniony po trzech miesiącach. Po zdaniu z wyróżnieniem egzaminu maturalnego podjął studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Zmuszony do rezygnacji z powodu złego pochodzenia, w kwietniu 1953 został wcielony do wojska i skierowany do tzw. Wojskowych Batalionów Pracy. Pracował w KWK „Generał Zawadzki” w Dąbrowie Górniczej. Po wyjściu z wojska ukończył studia pedagogiczne i przez wiele lat pracował jako nauczyciel w Kolbuszowej. W 1950 r. był świadkiem procesu IV Zarządu Głównego WiN, w którym skazano na śmierć m.in. jego starszego brata Józefa”.
Podczas spotkania z uczniami 1 LO Franciszek Batory podkreślał rolę wiedzy i tradycji w wychowaniu młodzieży. Przypomniał nazwiska wybitnych uczonych, którzy nawet pod zaborami dbali o rozwój rodzimej nauki. Dzięki takim wzorom możemy być obecnie dumni z bycia Polakami. Według niego ważne miejsce w procesie kształtowania zasad moralnych i postaw patriotycznych zajmuje przede wszystkim rodzina. Radził też słuchaczom: „Czuwajcie nad samymi sobą. Trwajcie na pozycjach, które uważacie za najważniejsze.” Odwołując się do słów Jana Pawła II, przypominał, aby „mieć swoje Westerplatte” – zasady warte obrony w każdych okolicznościach. Drugą część wystąpienia Franciszek Batory poświęcił opowieści o żołnierzach wyklętych, członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Sądzono ich 5 października 1950 r. Franciszek Batory był obecny na tej rozprawie razem z bratem Stefanem, który niedawno powrócił z łagru. Wśród oskarżonych znajdował się trzeci z rodzeństwa – Józef. Zapadły wówczas wyroki na Łukasza Cieplińskiego ps. „Pług”, Adama Lazarowicza, ps. „Klamra”, Franciszka Błażeja, Mieczysława Kawalca, Józefa Krupę, Karola Chmiela oraz Ludwika Kubika. Tylko ostatni z nich otrzymał karę dożywotniego więzienia, pozostałych skazano na śmierć. Po wyjściu na wolność dzięki amnestii, Ludwik Kubik mógł opowiedzieć Franciszkowi Batoremu o losach pozostałych aresztantów i o ich brutalnym traktowaniu podczas śledztwa przez funkcjonariuszy UB. Wspomniał również o skazaniu Danuty Siedzikówny „Inki” i jej bohaterstwie. Więźniom udało się przynajmniej ocalić cenne notatki ppłka Józefa Czeplińskiego.
Na zakończenie zaproszony gość przypomniał koleje swojego losu, już po procesie. Wyraził również radość z możliwości spotkania z młodzieżą 1 LO w Jaśle, dziękując za uważne wysłuchanie okruchów wspomnień dotyczących powojennej historii Polski.
Bartosz Wszołek, uczeń 1 LO w Jaśle
