Narody, tracąc pamięć, tracą życie
Odsłonięcie historycznego obelisku przed I LO w Jaśle
Grudzień, ostatni miesiąc starego roku, zwykle skłania do dokonywania podsumowań, wspominania bliższej i dalszej przeszłości. Polakom, świadomym historii najnowszej, kojarzy się przede wszystkim z traumatycznym doświadczeniem, jakim było wprowadzenie stanu wojennego w 1981 r.
W Jaśle obchody 40. rocznicy tego zdarzenia odbyły się dzień później, 14 grudnia, gdyż właśnie wtedy przed laty rozpoczął się protest załogi miejscowej huty szkła. Był to jedyny tutejszy zakład pracy, który zdecydował się na taki krok. Dlaczego? Ponieważ wymagał on ogromnej odwagi cywilnej. Jak przypomniał w swym przemówieniu działacz rolniczej „Solidarności”, Stanisław Dominik, za udział w strajku groziło 3 lata więzienia, za jego zorganizowanie – 7 lat pozbawienia wolności. A jednak Jan Hap, inicjator protestu, nie prowadził takiej kalkulacji. Załoga Huty Szkła w Jaśle go poparła. Kilka osób przypłaciło to utratą pracy, a obaj działacze NSZZ „Solidarność” wkrótce zostali internowani.
Obecnie właśnie Jana Hapa i Stanisława Dominika poproszono o odsłonięcie obelisku na skwerze przed I LO im. Króla Stanisława Leszczyńskiego, upamiętniającego strajk załogi Huty Szkła w Jaśle. Jego poświęcenia dokonał ks. Tadeusz Paszek, proboszcz parafii pw. św. Stanisława BM.
Autorem pomnika jest rzeźbiarz Stanisław Samborski. Na kamieniu umieścił on Krzyż Wolności i Solidarności oraz motto: „Lud jest nosicielem prawdy”. Okolicznościowy napis przypomina: „Dnia 14 grudnia 1981 r. załoga Huty Szkła w Jaśle strajkując, wyraziła swój sprzeciw po wprowadzeniu stanu wojennego. Tablica upamiętnia 40. rocznicę spontanicznego protestu i patriotyczną postawę hutniczej Solidarności”.
Starosta jasielski, Adam Pawluś, wygłosił przemówienie, w którym przypomniał uczestnikom uroczystości nie tylko najważniejsze fakty historyczne, ale również nastroje panujące wówczas w kraju – poczucie zagrożenia, napięcie, niepokój, a jednocześnie niezgodę i bunt: „Władze komunistyczne jeszcze 12 grudnia przed północą rozpoczęły swoje działania. Siły porządkowe MSW i LWP zajęły obiekty Polskiego Radia i Telewizji oraz zablokowały w centrach telekomunikacyjnych połączenia krajowe i zagraniczne. Grupy milicjantów i funkcjonariuszy SB przystąpiły do internowania działaczy „Solidarności” i przywódców opozycji politycznej. W ciągu kilku dni w 49 ośrodkach internowania umieszczono około 5 tys. osób, a finalnie ich liczba wzrosła do prawie 10 tysięcy (…). Wprowadzono represyjne prawo i godzinę policyjną, a na wyjazdy poza miejsce zamieszkania potrzebna była przepustka. Korespondencja podlegała oficjalnej cenzurze, wyłączono telefony (…). Większość najważniejszych instytucji i zakładów pracy została zmilitaryzowana (…). Ludzie nie godzili się na taki stan rzeczy. Codziennością stały się czołgi na ulicach, zamieszki, strzały do demonstrantów. 14 grudnia rozpoczęły się, niezależnie od siebie, strajki okupacyjne w wielu dużych zakładach przemysłowych. Strajkowały huty, stocznie i największe fabryki w całej Polsce.” Ten obraz uzupełniły wypowiedzi Jana Hapa i Stanisława Dominika, przypominające o przebiegu protestu w Hucie Szkła w Jaśle, którego byli organizatorami i uczestnikami.
Pamięć ofiar stanu wojennego obecni uczcili minutą ciszy. W obchodach brały udział liczne poczty sztandarowe, jednostki strzeleckie z Trzcinicy, Kołaczyc i Nowego Żmigrodu oraz harcerze. Delegacje złożyły pod nowo odsłoniętym obeliskiem kwiaty i zapaliły znicze. Uroczystość zakończyła się mszą koncelebrowaną przez ks. dziekana Zbigniewa Irzyka oraz ks. Tadeusza Paszka i o. Artura Zajchowskiego. W taki sposób Jasło obchodziło Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego.
Beata Baraś
