Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
w Hajnówce

Przemoc  domowa to najogólniej narzucenie komuś swojej woli lub wymuszenie czegoś na kimś. Najczęściej chodzi o wymuszanie określonych zachowań lub postaw. Przemoc w rodzinie traktuje ją jako zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszając  prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Może przybrać różne formy, np.:

• przemocy fizycznej (np. gdy ktoś Cię bije, popycha, szarpie, kopie, dusi);
• przemocy psychicznej (np. gdy ktoś Cię obraża, wyzywa, poniża w obecności innych osób, pozbawia kontaktu z bliskimi, kontroluje, ciągle krytykuje);
• przemocy seksualnej (np. gdy ktoś Cię zmusza do współżycia, do zachowań seksualnych przez Ciebie nie akceptowanych).

 

Ofiarą przemocy w rodzinie może być np.:

• dziecko,
• osoba niepełnosprawna,
• współmałżonek, partner
• osoba starsza

 

Charakteryzuje się tym, że:

• jest intencjonalna, a to oznacza, że jest zamierzonym działaniem człowieka, które ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary
• siły są nierównomierne, tj. jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy
• narusza prawa i dobra osobiste – sprawca wykorzystuje przewagę siły, narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku, itd.)
• powoduje cierpienie i ból – sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.

 

Nic nie usprawiedliwia aktów przemocy! Sprawca każdego rodzaju przemocy winien być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Dla swojego bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa innych należy podjąć czynności umożliwiające pociągnięcie osoby stosującej przemoc do odpowiedzialności:

• w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia powiadom Policję (997, 112) lub prokuratora; szybka reakcja umożliwi zapewnienie Tobie oraz Twoim bliskim ochrony, wszczęcie odpowiednich procedur, a także zabezpieczenie dowodów zdarzenia;
• w razie doznania obrażeń ciała zgłoś się do lekarza w celu udzielenia Ci pomocy medycznej; możesz zażądać wystawienia bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie;
• jeśli potrzebujesz rozmowy, bezpłatnej porady prawnej, wsparcia psychologicznego w związku z przemocą w Twojej rodzinie, albo udzielenia informacji o miejscach pomocy w Twojej najbliższej okolicy, możesz zadzwonić pod numer 801-12-00-02 Ogólnopolskiego Telefonu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”,
• w celu uzyskania kompleksowej pomocy możesz zgłosić się do właściwej instytucji, np.:
• Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czyżach,
• Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Hajnówce
• Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Czyżach

 

Przemoc wobec osób starszych opisywana jest natomiast  jako powtarzające się działanie lub brak odpowiedniego działania, które występuje w jakiejkolwiek relacji, w której oczekuje się zaufania, a która powoduje krzywdę bądź cierpienie osoby starszej.  Może ona przybierać  różne formy: przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, finansowej, a także formę intencjonalnego zaniedbania. W obecnych czasach stosowanie przemocy wobec osób starszych  stało  się jednym z głównych problemów społecznych. Jak wynika z analizy danych statystycznych oraz wyników badań naukowych, skala stosowania przemocy stale się pogłębia. Osoby starsze mają szczególne problemy z odnalezieniem się w tym nowym świecie.  Nie nadążając za współczesnymi zmianami społecznymi i nie radząc sobie z wieloma problemami życiowymi, są narażone na wykluczenie z wielu obszarów życia społecznego. Przemoc wobec osób starszych ma miejsce w różnych środowiskach. Trudno, podobnie jak w przypadku innych rodzajów przemocy, określić jej rodzaj i zakres występowania, ponieważ wiele starszych ofiar jej nie ujawnia. Powody tego są typowe dla kryzysu przemocy, m.in.: wyuczona bezradność, brak wiary w skuteczność działań organów ścigania, lęk przed odwetem ze strony agresorów, czy strach przed umieszczeniem ich w domach opieki, co wiąże się z utratą dostępu do własnego miejsca zamieszkania, do wnuków itp.  Sytuacja krzywdzonej osoby  starszej jest bardzo trudna ze względu na uwikłania, w których tkwi – np. zależność materialna, czy emocjonalna. Osoby starsze, które nie dysponują swoimi pieniędzmi, albo mają silne poczucie winy wobec  swoich bliskich, przyjmują postawę bierną wobec swojej sytuacji. Wzmacniać takie status quo dodatkowo może chęć dbania o oprawców – dzieci, czy bliskich krewnych.

 W sposób zdecydowany do problemów osób starszych ustosunkowały się dwa akty prawa polskiego:

1. Konstytucja RP z 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483), dotycząca m.in.:

- ochrony wolności

- równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji

- prawo do zabezpieczenia społecznego w związku z wiekiem emerytalnym

2. Kodeks karny z 1997 roku (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.).

Należy  podkreślić, że różne dyscypliny nauki,  różnie definiują zachowania, które naruszają dobra ludzi starych. Mowa tu o nadużyciach, zaniedbaniach. Prawo karne określa je wprost przestępstwami, czyli „czynami  zabronionymi przez prawo, zawinionymi przez sprawcę, zagrożonymi karą, czynami o dużej szkodliwości społecznej”.

Jednym z najważniejszych aktów prawnych, regulujących kwestię przemocy, jest art. 207 kodeksu karnego, który stanowi m.in., że kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą, z którą pozostaje w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, albo nad małoletnim lub osobą  nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Większość ustaw, dokumentów obowiązujących w Polsce, uwzględnia  co najmniej następujące typy złego traktowania ludzi dorosłych: akty fizyczne powodujące ból czy zranienia (skaleczenie), zadawanie cierpienia emocjonalnego, czy psychicznej krzywdy, przemoc seksualna, napaść seksualna, wyzyskiwanie finansowe, zaniedbywanie.

 W ostatnich latach ważnym w Polsce wydarzeniem dotyczącym problemu przemocy wobec osób starszych było przyjęcie przez Sejm 29 lipca 2005 roku ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która to ustawa w roku 2010 została znowelizowana z korzyścią dla ofiar przemocy.

Innym ważnym wydarzeniem było Zarządzenie Komendanta Głównego Policji z dnia 18 lutego 2008 roku, dotyczące przemocy także wobec osób starszych w ramach procedury policyjnej „Niebieskie Karty”. Zasadniczym celem procedury interwencji Policji wobec przemocy domowej w ramach Niebieskiej Karty jest:

- zapewnienie rodzinie z problemem przemocy dostępu do informacji o przysługujących jej prawach i obowiązkach wynikających z przepisów prawa oraz o instytucjach i organizacjach społecznych zobowiązanych do udzielenia wsparcia i pomocy,

- zapewnienie interdyscyplinarnej reakcji wobec przemocy w rodzinie poprzez wdrożenie współpracy  z instytucjami i organizacjami społecznymi zobowiązanymi do udzielania wsparcia i pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.

Przemoc wobec osób starszych może przybierać różne formy. Najczęściej przejawiana jest przemoc psychiczna i fizyczna. Przyczyn nadużyć lub/i zaniedbań wobec osób starszych należy upatrywać zarówno w środowisku rodzinnym osoby starszej, jak i poza nim. Przemoc wobec osób starszych w rozumieniu nie tylko użycia siły, ale także pod postacią zaniedbań, jest rezultatem wzajemnego oddziaływania wielu innych czynników, m.in. stresu związanego z brakiem posiadania pracy i środków do życia, co może prowadzić do nadużywania alkoholu i stosowania przemocy, z braku posiadania własnego mieszkania, co zmusza do wspólnego zamieszkiwania z innymi i wyzwala konflikty, w wyniku  których dochodzi do nadużyć i zaniedbań. Ważna jest również postawa opiekuna i odbiorcy pomocy oraz wzajemne między nimi relacje, np. agresja, wymuszenie, frustracja opiekuna powodowana długotrwałą opieką, niewłaściwe zachowania ze strony sprawcy opieki, czy też częste stany depresyjne ofiary przemocy, to wszystko stanowi przeszkodę w ułożeniu prawidłowych relacji między nimi. W środowiskach wiejskich do nadużyć fizycznych wobec osób starszych dochodzi z innych jeszcze powodów. Rodzice w zamian za przekazanie gospodarstwa rolnego potomstwu oczekują od niego zabezpieczenia na starość. Sytuacja ta rodzi konflikty, a w konsekwencji może prowadzić do przemocy. Jeszcze innym zjawiskiem typowym dla środowisk wiejskich są spory sąsiedzkie w związku z regulacją własności gruntów. W trakcie takich konfliktów dochodzi do wzajemnego znieważania, gróźb, bójek. Należy także zauważyć, iż łagodne objawy przemocy – w postaci nietolerancji i dyskryminacji – obecne są nie tylko w tej części społeczeństwa, gdzie mamy do czynienia z patologią, ale także tam, gdzie patologii brak.

 Pamiętaj! Przemocy nic nie usprawiedliwia, niezależnie jaką formę przybiera. Trzeba poznać swoje prawa, wyjść z cienia i pozwolić sobie pomóc.