Struktura sądów w Polsce
Gdy jesteś w sporze lub konflikcie, niekiedy potrzeba bezstronnej, zewnętrznej decyzji, która ureguluje sprawy. Gdy ktoś popełni przestępstwo – konieczne jest rzetelne zbadanie sytuacji, a następnie sprawiedliwe wyciągnięcie konsekwencji. Zdarza się również, że sprzeciw budzi decyzja urzędu państwowego. Trudne sprawy oraz wątpliwości dotyczące stosowania prawa można poddać rozstrzygnięciu sądu, który w kontekście obowiązujących zasad oraz przepisów, wyda stosowne orzeczenie.
Gwarantuje to art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że: każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok zawsze ogłaszany jest publicznie.
Czym jest sąd i ile ich jest?
Sąd to niezawisły organ państwowy, który rozstrzyga spory i konflikty prawne lub orzeka karę za naruszenie prawa – czyli krótko mówiąc – sprawuje wymiar sprawiedliwości. Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz, zaś sędziowie w sprawach swego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Sądy powszechne zajmują się sprawami, które dotyczą zagwarantowanych obywatelowi przez prawo obowiązków i praw oraz nie są zastrzeżone dla innych sadów. Dzielimy je na:
- Sądy rejonowe – tworzą najniższą instancję, dotyczy ich większość spraw zgłaszanych do rozstrzygnięcia. Są podzielone na wydziały: cywilny, karny, rodzinny, nieletnich (sąd rodzinny), pracy (sąd pracy). Od wyroku orzeczonego w sądzie rejonowym można się odwołać do sądu okręgowego (zgodnie z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności). Sądy rejonowe są tworzone przez Ministra Sprawiedliwości na drodze rozporządzenia.
- Sądy okręgowe – są wyższego stopnia, ich obszar właściwości obejmuje kilka sądów rejonowych, najczęściej całego województwa. Do kompetencji takiego sądu należy rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych (stąd jest sądem tzw. II instancji), a dla spraw poważniejszych, bardziej skomplikowanych lub określonych przez ustawę jest sądem I instancji. W jego skład wchodzą wydziały: cywilny, karny, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, pracy, ubezpieczeń społecznych oraz gospodarczy .
- Sądy apelacyjne – są sądami co do zasady II instancji, czyli zasiadają w nim sędziowie o dużym doświadczeniu i wiedzy, by rozpatrywać odwołania od orzeczeń z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa karnego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Są powoływane i znoszone przez Ministra Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa.
Szczegółowy zakres rozpatrywanych spraw w poszczególnych sądach powszechnych można znaleźć na stronie internetowej każdego sądu.
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania w dwóch podstawowych formach: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych oraz podejmowanie uchwał rozstrzygających problemy prawne, które budzą wątpliwości lub rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych i wojskowych. Do jego kompetencji należy także orzekanie o ważności wyborów i referendów oraz opiniowanie projektów ustaw i innych aktów prawnych. Sąd Najwyższy zajmuje, jak sama nazwa wskazuje, najwyższe miejsce w strukturze polskiego sądownictwa.
Sądy administracyjne mają za zadanie nadzorowanie działalności administracji publicznej – czyli dla obywatela jest to sąd w przypadku spraw dotyczących skargi m.in. na decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, czy bezczynność organów administracji rządowej lub samorządowej. Wśród sądów administracyjnych wyróżniamy wojewódzkie sądy administracyjne (I instancja) i Naczelny Sąd Administracyjny (II instancja).
Sądy wojskowe rozpatrują sprawy dotyczące wykroczeń i przestępstw, które popełnione zostały przez żołnierzy w służbie czynnej. Wyróżniamy wojskowe sądy okręgowe i garnizonowe.
Z jaką sprawą do jakiego sądu?
Wszystkie sprawy cywilne – z wyjątkiem spraw, dla których została przewidziana właściwość sądu okręgowego – rozpatrywane są w sądach rejonowych w I instancji. Przy składaniu pozwu sąd każdorazowo sprawdza swoją, tzw. właściwość rzeczową i jeżeli uzna, że jest niewłaściwy do rozpatrywania danej sprawy, przekaże ją do odpowiedniego sądu. Przedłuży to jedynie czas postępowania. Z kolei tzw. właściwość miejscowa sądu (czyli gdzie?) jest ustalana wg miejsca zamieszkania pozwanego. Jeżeli pozwanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna, wówczas adres sądu wyznacza miejsce siedziby pozwanego, a w przypadku kiedy nie ma takiego miejsca lub jest ono nieznane, wyznacza go ostatnie znane miejsce pobytu.
Źródło:
– Ustawa o sądach powszechnych z dnia 27 lipca 2001 r.
Lokalizacje Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego i Mediacji w Powiecie Siedleckim:
Punkty Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Mediacji:
- Miejsko – Gminna Biblioteka Publiczna w Mordach, ul. Kilińskiego 9, wtorek – w godz. 12:00 – 16:00; środa – piątek w godz.: 8:00-12:00
- Gminny Ośrodek Kultury w Wodyniach, ul. Siedlecka 41, poniedziałek i czwartek w godz. 8:00 – 12:00
- Starostwo Powiatowe w Siedlcach, ul. Piłsudskiego 40, poniedziałek i wtorek w godz. 7:45 – 11:45; środa i piątek w godz. 12:15 – 16:15; czwartek w godz. 14:00 – 18:00
Punkty Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego i Mediacji:
- Starostwo Powiatowe w Siedlcach, ul. Piłsudskiego 40, poniedziałek w godz. 12:15 – 16:15; wtorek w godz. 14:00 – 18:00; środa, czwartek i piątek w godz.: 7:45-11:45
Harmonogram pracy punktów na terenie Powiatu Siedleckiego dostępny również na stronie:
https://www.bip.powiatsiedlecki.pl/261,nieodplatna-pomoc-prawna
Nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie i nieodpłatna mediacja przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku (także w zakresie tejże działalności).
W czasie obowiązywania stanu epidemii udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest realizowane za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość (telefon lub komunikator internetowy). Ponadto został zniesiony obowiązek składania oświadczeń o braku możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej i niezatrudnianiu innych osób (w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej).
Rejestracja na wizyty: w celu uzyskania pomocy w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należy dokonać wcześniejszej rejestracji.
Rejestracja na wizyty odbywa się pod numerem telefonu: 25 644 72 17 w poniedziałek, wtorek czwartek w godz. 8:00 – 16:00, środa w godz. 8:00 – 18:00 i piątek w godz. 8:00 – 14:00 lub elektronicznie za pośrednictwem strony np.ms.gov.pl
