Śmiłowo
Miejscowość Śmiłowo
Duża wieś położona przy bardzo uczęszczanej trasie krajowej nr 10. W pobliżu znajduje się aż pięć jezior: dwa Bobrowe, dwa Proboskie i Czarne oraz stawy (w tym jeden w centrum), a w stronę oddalonych o 3 km Kaczor, ciągną się wspaniałe lasy. Takie położenie sprawia, iż Śmiłowo dynamicznie rozwija się, a zainteresowanie działkami budowlanymi na tym terenie nie słabnie od kilkunastu lat. Powstały tu osiedla: Słoneczne, Sportowe i Leśne. Obecnie mieszka tu ok. 970 osób.
Historia miejscowości Śmiłowo
Najstarszą część miejscowości wytyczają ulice Pilska i Kościelna. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1 sierpnia 1430 r. Jest to dokument królewski pozwalający rycerzowi Marcinowi ze Sławska (wojewodzie kaliskiemu, uczestnikowi bitwy pod Grunwaldem w 1410 r.) na wykupienie od Piotra Korzborga (podkomorzego poznańskiego) Ujścia i Śmiłowa. W dokumencie wymienione są osady wchodzące w skład starostwa ujsko-pilskiego, a wśród nich Śmiłowo. Dotychczas jest to jedyny znany dokument potwierdzający istnienie wsi. Przez następne dziesięciolecia Śmiłowo było królewszczyzną, należącą do starostwa ujskiego.
Wiadomo, że w 1578 r. mieszkało tu 15 polskich rodzin. W 1600 starosta Piotr Potulic osiedlił na tych terenach kilka rodzin niemieckich. W latach 1655 i 1708 przez Śmiłowo, niszcząc i grabiąc miejscową ludność, przetaczały się wojska szwedzkie. W 1709 r. podczas epidemii dżumy zmarło ok. 50 mieszkańców. Wydarzenia te znacznie wyludniły wieś. W latach 1730 – 1770 miała miejsce kolejna akcja osadnicza, w Śmiłowie osiedlali się zarówno katolicy, jak i ewangelicy. Powstały gospodarstwa oraz folwarki Jachna i Jaracz. W 1772 r. miejscowość miała już 281 mieszkańców. W latach 1823-1824 przez wieś poprowadzono drogę utwardzoną tłuczniem tzw. bity trakt z Piły do Bydgoszczy. Następnie w latach 1830-1835 nastąpiła separacja gruntów chłopskich od folwarcznych, która zakończyła okres przymusu pańszczyźnianego i skutkowała wyodrębnieniem 22 gospodarstw chłopskich. W 1855 i 1866 r. śmiertelne żniwa zbierała cholera, a w 1888 r. wieś dotknęła duża wiosenna powódź, a następnie pożar, w którym spłonęło kilka budynków. Pomimo tych nieszczęść Śmiłowo ciągle rozrastało się. W 1871 r. liczyło 831 mieszkańców, a w 1910 – 820, w tym 786 Niemców, a grunty obejmowały 1875 ha. W okresie międzywojennym proporcje wyrównały się – ludności polskiej i niemieckiej było mniej więcej po połowie. Bogatszymi gospodarzami byli Niemcy. Do najbogatszego z nich należał folwark Jaracz, a do najbogatszego gospodarza polskiego folwark Jachna.
W latach 1949-1991 w Śmiłowie i w Zelgniewie istniały zakłady PGR. Zakład Rolny w Śmiłowie specjalizował się w hodowli bukatów i trzody chlewnej. W Zelgniewie hodowano bydło mleczne, na Jaraczu owce, a na Jachnie świnie. Do PGR-ów należała również gorzelnia, która była czynna do 2003 r. Została ona rozebrana razem z młynem w 2010 r. Pozostałością po PGR-ach w Śmiłowie i Zelgniewie są bloki mieszkalne. Śmiłowo ma bardzo dobrą infrastrukturę. Było pierwszą wsią w gminie, która została przyłączona do sieci gazowniczej. Posiada piękną i nowoczesną szkołę podstawową, przy której stoi hala sportowo-widowiskowa. Jest tu kilka sklepów i barów oraz stylowa restauracja „Pasibrzuch”. Na terenie wsi znajduje się siedziba i kilka zakładów holdingu „Farmutil” HS.
Kościół w Śmiłowie
Największą i najważniejszą budowlą w Śmiłowie jest kościół z charakterystyczną, strzelistą wieżą, wybudowany w 1905 r. Pierwsza historyczna wzmianka o istnieniu parafii w tej wsi pochodzi z 1490 r. Przypuszcza się jednak, że mogła ona istnieć już w XIV, a nawet w XIII wieku. Pierwszy kościół był drewniany, drugi, z muru pruskiego, powstał w 1836 r. Na początku XX wieku był już za mały i mocno zniszczony. Zapadła decyzja o budowie nowej świątyni. Starą sprzedano na licytacji, a uzyskane pieniądze zasiliły dość duży budżet budowy nowego. Kościół został wzniesiony w latach 1904-1905, jego budowniczym był proboszcz Klemens Prandke. Rozmiary wnętrza świątyni wynoszą: długość 33 m, szerokość – 13,5 m, wysokość – 10,4 m. Świątynia jest utrzymana w stylu gotyckim. Okazała facjata zachodnia zachwyca trzema gotyckimi portalami. W ołtarzu głównym znajduje się licząca ponad 500 lat (najcenniejszy zabytek kościoła) figura św. Małgorzaty w otoczeniu figur Aniołów i Apostołów św. Pawła i Piotra. Na szczycie strzelistej wieży kościoła zawieszone są trzy dzwony, w tym zabytkowy „Mikołaj” (250 kg) z 1626 r. Tam też został zamontowany zegar z kurantami o napędzie atomowym – wotum jubileuszu roku 2000. Przed kościołem znajdują się głazy z kamieniami z góry Karmel, z Czernej oraz z Aylesford, gdzie w 1251 r. Matka Boża objawiła św. Szymonowi Stock’owi. Najstarszym dokumentem pisanym parafii w Śmiłowie jest „Akt erekcyjny Bractwa Szkaplerza” z 1675 r. Zachowały się również księgi metrykalne. Najstarszą księgą metrykalną jest oprawiona w skórę „Liber baptizatorum 1689-1754” („Księga chrztów”). Prz y parafii działa Bractwo Szkaplerza Karmelitańskiego. W 2000 r. ze względu na żywy kult NMP z Góry Karmel, abp Henryk Muszyński nadał parafii drugi tytuł: Matki Bożej Szkaplerznej. Do 2004 roku parafia należała do Archidiecezji Gnieźnieńskiej, a potem przeszła do nowo utworzonej Diecezji Bydgoskiej. Do parafii należą wsie: Śmiłowo, Zelgniewo, Brodna i Jeziorki. Do 1919 r. należały również Skórka i Plecemin, a do 1967 roku Kaczory. Parafia liczy około 1700 wiernych. Historia parafii została opisana w książce pt. Szkice niedokończone”, której autorem jest ks. Jerzy Ptach – proboszcz śmiłowski od 1980 r.